Vai trò và vị trí của các cơ quan ngoại vụ địa phương chưa rõ ràng

Phó thủ tướng Phạm Gia Khiêm phát biểu tại Hội nghị Ngoại vụ toàn quốc lần thứ 14. Ảnh TTXVN

“Chân rết” của Bộ Ngoại giao

“Hãy hình dung mỗi tỉnh, thành phố như một nước thu nhỏ, và cơ quan ngoại vụ như Bộ ngoại giao của tỉnh ấy. Cơ quan ngoại vụ phải làm toàn bộ các vấn đề đối ngoại của Đảng, Nhà nước, bao gồm cả an ninh - chính trị đối ngoại, kinh tế đối ngoại, Việt kiều và người nước ngoài sinh sống tại địa phương”, Phó thủ tướng Phạm Gia Khiêm đã dùng hình ảnh so sánh trên để nêu bật vai trò quan trọng của cơ quan ngoại vụ trong sự phát triển của đất nước thời kỳ hội nhập.

Theo Phó thủ tướng Phạm Gia Khiêm, cơ quan ngoại vụ chính là cánh tay nối dài của Bộ Ngoại giao, len lỏi tới các địa phương, thực hiện các chính sách của Đảng, Nhà nước, thúc đẩy kinh tế, thương mại phát triển. Trong ba năm qua, kể từ Hội nghị Ngoại vụ lần thứ 13, công tác ngoại vụ địa phương đã có bước tiến quan trọng, đánh dấu một giai đoạn phát triển mới về hoạt động đối ngoại của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, cũng như sự chỉ đạo, hướng dẫn và phối hợp của Bộ Ngoại giao với UBND các tỉnh, thành phố.

Một trong những yếu tố dẫn tới kết quả tốt đẹp trên chính là sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan của Bộ Ngoại giao với các sở ngoại vụ. Theo bà Đồng Thị Bích Chính, Giám đốc Sở Ngoại vụ tỉnh Quảng Nam, trong năm 2006, Sở Ngoại vụ Quảng Nam đã phối hợp chặt chẽ với Ban Thư ký APEC để tổ chức thành công Hội nghị các quan chức cấp cao APEC (SOM III) và Hội nghị Bộ trưởng Du lịch APEC. Ngoài ra, Sở cũng tham gia phục vụ nhiều sự kiện lớn trong tỉnh như phục vụ lễ tân, đối ngoại trong năm Du lịch Quốc gia 2006 tại Quảng Nam cùng một loạt các lễ hội lớn, mang lại kết quả hết sức tích cực.

Theo Giám đốc Sở Ngoại vụ TP Hồ Chí Minh, là đầu tàu kéo theo sự phát triển của các tỉnh miền Nam, TP Hồ Chí Minh đã và đang nỗ lực phát huy lợi thế của mình như có sân bay, hải cảng và là cửa ngõ đi đến các tỉnh miền Đông, miền Tây, miền Bắc... nhằm đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế của thành phố và khu vực. Hiện có nhiều nhà đầu tư nước ngoài đổ vào TP Hồ Chí Minh, ví dụ như tập đoàn Intel vừa mới bổ sung 400 triệu USD đầu tư vào Việt Nam… Đạt được thành công đó có sự góp phần của Sở Ngoại vụ TP Hồ Chí Minh.

Cơ quan Ngoại vụ cần tránh chồng chéo sang các bộ ngành khác

Tuy nhiên, công tác ngoại vụ địa phương thời gian qua còn gặp nhiều khó khăn. Nhiều cán bộ ngoại vụ còn xem cơ quan ngoại vụ thuần túy làm công tác lễ tân. Nhưng “công tác lễ tân dù hết sức quan trọng cũng chỉ chiếm dưới 5% toàn bộ công việc của Bộ Ngoại giao”, Thứ trưởng Ngoại giao Vũ Dũng nhấn mạnh. Bên cạnh đó, một số địa phương chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của công tác này; sự chỉ đạo của các địa phương còn phân tán, chưa đồng bộ, vẫn còn tình trạng chồng chéo giữa các cơ quan chuyên môn của tỉnh.

Theo Giám đốc Sở Ngoại vụ Đồng Nai, cơ quan đầu mối quản lý các công tác ngoại vụ như biên giới, đối ngoại nhân dân, Việt kiều, văn hóa... chưa thống nhất. Vấn đề biên giới có nơi coi là việc của cơ quan quân sự, có nơi là Văn phòng UBND tỉnh, có nơi do Sở Ngoại vụ quản lý. Vấn đề Việt kiều khi thì do Sở Ngoại vụ, khi lại giao Mặt trận Tổ quốc tỉnh... Nhiều khi cán bộ ngoại vụ lúng túng không biết xử lý ra sao trước những tình huống, vụ việc cụ thể, bởi vẫn chưa có sự phân cấp, phân quyền rõ ràng giữa các cơ quan đơn vị trong tỉnh.

Để tránh tình trạng trên, Phó thủ tướng Phạm Gia Khiêm chỉ đạo các cán bộ sở ngoại vụ địa phương phải xác định rõ vị trí, vai trò của mình trong công tác, nắm rõ mình ở vị trí nào, nhiệm vụ ra sao, mối quan hệ ngang giữa sở ngoại vụ với các sở khác ở địa phương ra sao... “Ngoài nhiệm vụ chính trị không ai thay thế được, nhiệm vụ kinh tế, an ninh... phải làm rõ, không để tình trạng chồng chéo”.

Một khó khăn khác xuất phát từ các sở ngoại vụ, đó chính là nhân lực. Theo bà Bích Chính, hiện Sở Ngoại vụ tỉnh Quảng Nam có 20 cán bộ. Tất cả đều năng động, trẻ tuổi với độ tuổi trung bình dưới 30. Tuy nhiên, phần lớn những người này chưa được đào tạo bài bản nên chưa chủ động trong nhiều trường hợp.

Còn ông Đặng Ngọc Chu, đại biểu của tỉnh Nam Định cho biết, mỗi năm tỉnh có hàng chục sinh viên tốt nghiệp các trường đại học như Học viện Quan hệ quốc tế, Ngoại thương hay Đại học Quốc gia. Tuy nhiên do ngân sách, cơ chế của tỉnh còn hạn chế nên hầu hết số sinh viên khi tốt nghiệp không trở về tỉnh làm việc. Điều này gây khó khăn cho tỉnh khi không tận dụng hết nguồn nội lực từ tỉnh nhà.

Chính vì vậy, để hoàn thành tốt nhiệm vụ công tác đối ngoại trên các lĩnh vực; tuyên truyền đối ngoại, quảng bá hình ảnh, xúc tiến đầu tư thương mại..., Phó thủ tướng đề nghị các địa phương cần phải tiếp tục hoàn thiện bộ máy, đào tạo đội ngũ cán bộ và nâng cao năng lực của cơ quan ngoại vụ địa phương.

KIM OANH