Tây Nguyên đối mặt với hạn hán

Trốn hạn nhưng khó thành?

Tại huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai, 4 tháng nay đã không có một giọt mưa. Nắng hạn đã làm cho khoảng 1.000 ha lúa nước vào trạng thái "hấp hối”. Hơn 2.000 ha cà phê đang mùa ra hoa và thụ trái thì khô héo, nguy cơ trái rụng, mất mùa đang là nỗi ám ảnh trong lòng những hộ nông dân. Cánh đồng xã An Phú (thành phố Plei-cu) với hơn 100 ha lúa nước đang đối mặt với cơn đại hạn. Hơn 50 ha đất đã được chuyển từ trồng lúa sang trồng dưa hấu để trốn hạn, nhưng những ruộng dưa mới trồng hơn một tháng nay cũng sớm rơi vào cảnh ủ rũ, khô héo vì không được bảo đảm nguồn nước tưới.

Anh Nguyễn Đức Phú - một nông dân sớm mạnh dạn “chuyển đổi cây trồng” từ lúa nước sang dưa hấu - đang còng lưng vét chút nước hiếm hoi ở một con mương gần đó, nói với chúng tôi: "Năm nay, vận dụng kinh nghiệm trồng dưa từ năm trước, gia đình tôi chỉ giữ lại gần một héc-ta trồng lúa nước, để lo đủ gạo ăn cho gia đình, còn hơn 2 ha đất chuyển qua trồng dưa. Hiện dưa đang thời điểm phát triển, nhưng thiếu nước tưới đã gần 10 ngày nay. Mương nước dẫn vào ruộng đã ráo hết rồi, buồn lắm; bà con phải nắn hầu bao bỏ tiền ra thuê người, thuê máy bơm nước từ con suối Bung cách đây gần 1 km vào để lấy nước tưới cây. Tiền nước đổ vào mỗi ruộng dưa đến nay đã gần 5 triệu đồng, không biết tiền bán dưa có bù vào được không?!".

Đến địa phận Krông Pa, nơi hằng năm được coi là “cái nôi” của nắng hạn, thì năm nay cơn đại hạn đến muộn hơn các năm trước, nhưng hơn 3.000 ha cây trồng cạn cũng đang trong nguy cơ thiếu nước. Huyện phải tức tốc cho bơm nước từ sông Ba vào phần nào bù lại lượng nước hao hụt do nắng hạn đang đêm ngày lấn tới.

Nghiêm trọng hơn là 700 nghìn héc-ta rừng ở Gia Lai đang trong nguy kịch. Hoả hoạn có thể đến bất cứ lúc nào, trong lúc các phương tiện chữa cháy lại quá thô sơ và lạc hậu nhưng cũng không đủ để trang bị cho các lâm trường và các chủ rừng. Đã có hơn 130 ha rừng phòng hộ bị giặc lửa thiêu rụi trong hai tháng đầu năm 2007.

Ông Lê Văn Lịnh, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Gia Lai cho biết: "Đến những ngày đầu tháng 3- 2007, trên địa bàn của 15 huyện, thị xã, thành phố của tỉnh đã có hơn 2.000 ha cây trồng cạn bị hạn. Để tránh hạn, nhiều địa phương đã chuyển đổi gần 300ha lúa nước sang trồng dưa và các loại đậu để tránh hạn. Khả năng hạn hán lan rộng là rất lớn ở các huyện phía Đông và Đông Nam của tỉnh như: Đắc Pơ, Kon Chro, Krông Pa, thị xã An Khê, Mang Yang, Chư Sê và Chư Prông... Vụ đông xuân năm nay, toàn tỉnh đã xuống giống được hơn 45 nghìn héc-ta cây trồng cạn và lúa nước. Chúng tôi đang chỉ đạo thực hiện nhanh chóng các biện pháp như bơm tích nước ở một số hồ chứa, chuyển đổi cơ cấu cây trồng và có kế hoạch di chuyển các đàn gia súc để giảm thiệt hại trong mùa nắng hạn”.

Nhà nhà tìm nguồn nước tưới

Sau những cơn mưa hiếm hoi, tiết trời Đắc Lắc những ngày này càng thêm nắng nóng gay gắt. Nhiều huyện trong tỉnh Đắc Lắc hạn hán đã xảy ra trên diện rộng: Đồng ruộng khô nứt nẻ, lúa đông xuân đang kỳ trổ bông làm hạt khô nỏ như rơm, hàng nghìn héc-ta cà phê thiếu nước tưới bị héo lá. Người dân lại thêm một lần tốn tiền chi phí cho việc đào giếng, khoan giếng tìm mạch nước ngầm chống hạn.

Sáng 12-3, dưới nắng nóng cháy da của những ngày đại hạn, chúng tôi tìm về huyện Krông Pách, đây cũng là địa phương đang bị hạn nặng nhất tỉnh Đắc Lắc. Những ngày này, nông dân Krông Pách đổ cả ra đồng, toả ra các rẫy cà phê để tìm nguồn nước chống hạn cứu lúa, cứu cà phê. Ở đâu chúng tôi cũng gặp cảnh bà con bơm nước chống hạn. Trong vụ đông xuân này, toàn huyện Krông Pách gieo trồng 4.164ha lúa nước, bắp và đậu các loại. Tính đến thời điểm hiện nay, hạn hán đã xảy ra và gây thiệt hại ở 16/16 xã, thị trấn trên địa bàn Krông Pách. Theo tổng hợp của Ban Chỉ đạo sản xuất nông nghiệp huyện Krông Pách, hiện nay diện tích cây trồng bị khô hạn đã lên đến 1.095,5 ha, trong đó diện tích bị mất trắng 441,2 ha. Cây trồng bị thiệt hại nhiều nhất là lúa nước với 1.066,5 ha bị khô hạn, trong đó diện tích mất trắng 433,2 ha. Ước tính thiệt hại do hạn hán gây ra cho Krông Pách hiện lên đến 12,7 tỷ đồng. Trước diễn diến ngày càng gay gắt của hạn hán, UBND huyện Krông Pách chỉ đạo các xã, thị trấn khẩn trương triển khai phương án chống hạn theo phương châm: “Tiết kiệm nước để tập trung cứu những diện tích còn khả năng cho thu hoạch, không tưới dàn trải gây lãng phí nước”. Bên cạnh đó, huyện Krông Pách cũng tính đến việc hỗ trợ hộ nghèo, hộ đồng bào dân tộc thiểu số một phần kinh phí mua dầu tưới chống hạn cứu lúa đông xuân. UBND các xã, thị trấn tiến hành thống kê thiệt hại của nhân dân, có kế hoạch cứu đói cho những hộ thiếu đói do thất thu trong vụ đông xuân này.

Lâu nay, mỗi khi xảy ra hạn hán, ở Krông Pách cũng như những địa phương khác ở Đắc Lắc thường xảy ra tình trạng tranh chấp nguồn nước giữa cây cà phê với cây lúa nước: bà con thường ưu tiên nguồn nước chống hạn cà phê, còn bỏ mặc lúa khô cháy. Có nơi, bà con sử dụng nguồn nước tưới cho cà phê rất lãng phí, không hiệu quả. Vì thế trong những ngày này, các cấp chính quyền ở Krông Pách vận động người dân sử dụng nguồn nước hợp lý, khắc phục hiện tượng tranh chấp nguồn nước chống hạn giữa các loại cây trồng. Trạm khai thác các công trình thuỷ lợi huyện phối hợp với các xã, thị trấn chủ động bơm điều tiết lượng nước còn lại của đập Krông Búc hạ và đập Ea Uy thượng nhằm bảo đảm sử dụng nguồn nước có hiệu quả.

Được biết, toàn huyện Krông Pách hiện có hơn 20 nghìn héc-ta cây trồng các loại cần nước tưới trong mùa khô, trong đó có 16 nghìn héc-ta cà phê và hơn 4 nghìn héc-ta lúa nước vụ đông xuân. Đây cũng chính là những diện tích dễ bị thiệt hại khi hạn hán xảy ra. Vì cho đến đầu năm 2007 này, Krông Pách mới đầu tư xây dựng được 80 công trình thuỷ lợi vừa và nhỏ, trong đó có 35 hồ chứa với tổng dung lượng nước chỉ đáp ứng 65% nhu cầu nước tưới cho cây trồng. Mặt khác, do hệ thống kênh mương nội đồng ở Krông Pách còn quá thiếu, nên khi hạn hán xảy ra việc điều tiết nguồn nước chống hạn luôn gặp nhiều trở ngại. Phần lớn người dân phải dùng máy bơm hút nước từ ao, hồ và giếng đưa lên đồng ruộng, nương rẫy chống hạn, vừa vất vả mà hiệu quả không cao.

Xã Ea Yông, là một trong những địa phương đang bị hạn nặng. Chủ tịch UBND – Y Rít Êban cho biết: Hạn hán đã làm cho 148 ha lúa nước đông xuân bị khô cháy (trong đó diện tích mất trắng 89,9 ha), 312 ha cà phê thiếu nước tưới trầm trọng đang bị khô héo.

Trên đường cùng chúng tôi xuống cánh đồng lúa các thôn Ea Yông A và Ea Yông B, anh Nguyễn Văn Đào, Chánh văn phòng UBND xã Ea Yông lo lắng: Với những thiệt hại như hiện nay, toàn xã sẽ có 319 hộ rơi vào tình trạng thiếu đói. Vì thế, cùng với hỗ trợ bà con chống hạn, xã Ea Yông đang phải tính đến công việc cứu đói cho những hộ thất thu trong vụ đông xuân này!

Đắc Lắc có 175 nghìn héc-ta cà phê và gần 30 nghìn héc-ta cây trồng vụ đông xuân đang đứng trước nguy cơ bị thiệt hại trong đợt hạn hán này. Theo thống kê sơ bộ của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, hiện nay toàn tỉnh đã có hơn 2 nghìn héc-ta cây trồng vụ đông xuân, chủ yếu là lúa nước bị khô hạn có khả năng bị mất trắng. Đứng trước tình trạng khô hạn còn diễn ra gay gắt, tỉnh Đắc Lắc tập trung sức chống hạn với nỗ lực cao nhất.

Trao đổi với chúng tôi, ông Ngô Chí Bình-Phó giám đốc Đài khí tượng thủy văn khu vực Tây Nguyên cho biếtp; Năm nay ít mưa, nguồn nước sẽ thiếu trầm trọng. Nguy cơ đại hạn đối với khu vực Tây Nguyên là khá rõ. Dự abso trong tháng 3, 4 mực nước ở các sông suối, các hồ chứa sẽ xuống rất thấp. Hiện mùa khô Tây Nguyên đang bước vào giai đoạn cao điểm, độ ẩm thấp, nắng nóng, khô hanh nên nguy cơ xảy ra hỏa hoạn là rất lớn. Cần tiết kiệm các nguồn nước tối đa, sử dụng nguồn nước hợp lý, kể cả nươc sinh hoạt…

LÊ QUANG HỒI, KIỀU BÌNH ĐỊNH