QĐND - Trong năm 2013, câu chuyện về bitcoin, một loại hình tiền ảo gây tranh cãi đang được giao dịch phổ biến trên internet, được xếp vào 1 trong 10 sự kiện kinh tế và cũng là 1 trong 4 sự kiện công nghệ nổi bật nhất tại nước Mỹ... 

Kỳ 1: Cơn sốt Bitcoin

Nếu như đầu năm 2013, giá trị mỗi bitcoin tương đương chưa tới 20USD thì tới cuối năm đã vọt lên đỉnh điểm 1.203USD, khiến đồng tiền ảo này trở thành tâm điểm chú ý của dư luận.

Bitcoin và thuật toán

Bitcoin là một dạng tiền kỹ thuật số (tiền ảo), được tạo ra từ các thuật toán. Quá trình xử lý thuật toán trên máy tính được gọi là "đào” (mining). Thực chất, bitcoin chỉ là chuỗi các con số và chữ cái. Chỉ cần máy tính có cấu hình đủ mạnh và thiết bị ngoại vi lắp thêm là người dùng có thể tham gia vào “đào” bitcoin. Bitcoin được một người (có thể là một nhóm người) có biệt danh "Satoshi Nakamoto" tạo ra thông qua những thuật toán vào năm 2009. Cũng giống tiền thật, bitcoin được chia thành các mệnh giá nhỏ như: Decibitcoin, centibitcoin, milibitcoin... và được ký hiệu là BTC.

Một quán cà phê ở Hà Lan chấp nhận thanh toán bằng BTC. Ảnh: Wikipedia

Để thực hiện giao dịch cần phải có số bitcoin tương ứng. Đầu tiên, người dùng phải có một ví BTC (bitcoin wallet) bằng cách tải những phần mềm tạo ra nó từ một số trang web chuyên làm dịch vụ này. Sau đó, người dùng có thể vào các trang giao dịch BTC để mua BTC đem về bỏ vào ví và được xem là đã tham gia cộng đồng BTC. Thường thì mua BTC bằng chuyển khoản, thẻ tín dụng hay trả trực tiếp bằng tiền mặt. Sau đó, người ta giao dịch, mua bán hàng hóa hay dịch vụ và thanh toán bằng BTC. Thoạt tiên, giao dịch được xem là chưa xác nhận. Cứ mỗi 10 phút, mọi giao dịch sẽ được cập nhật vào sổ cái (block chain) và lúc đó mới được dán nhãn là đã xác nhận.

Mỗi khi có giao dịch xảy ra, cộng đồng BTC quy định thông tin về giao dịch đó sẽ được ghi vào sổ cái. Thông tin cũng được gán vào phần cuối của dãy chữ và số tượng trưng cho BTC, cho biết số tiền đã tiêu và còn lại. Theo quy định, cộng đồng BTC sẽ đua nhau giành lấy quyền được ghi các giao dịch vào sổ cái, cứ 10 phút cập nhật một lần. Để không phải ai cũng giành được cơ hội, người ta sẽ gán với việc cập nhật sổ cái những thuật toán với độ khó liên tục được nâng lên, sao cho việc giải cần thời gian chừng 10 phút đúng như quy định về thời gian cập nhật. Người giành được quyền cập nhật thì sẽ được thưởng 25 BTC.  Số 25 BTC này được tạo mới hoàn toàn, như vậy tổng số BTC cứ 10 phút tăng thêm 25 và cho đến nay, đã có khoảng 12 triệu BTC ra đời theo kiểu này. Để thị trường tránh khỏi lạm phát BTC, người ta cũng quy định cứ sau 210.000 lần cập nhật sổ cái thì số BTC được thưởng sẽ cắt còn một nửa, dự tính đến năm 2017, số BTC phát sinh mỗi 10 phút chỉ còn 12,5 và đến năm 2140 con số thưởng sẽ bằng 0.

Sức hút ảo

Mặc dù ra đời vào năm 2009 nhưng BTC chỉ bắt đầu được giao dịch trên sàn Mt.Gox vào tháng 6-2010. Tuy nhiên, đến năm 2013, BTC đã được sử dụng trên cả phương diện thanh toán, giao dịch hàng hóa và tài sản đầu tư. Tháng 11-2013, Đại học Nicosia ở Đảo quốc Síp đã trở thành trường đại học đầu tiên trên thế giới chấp nhận cho sinh viên đóng học phí bằng BTC. Trong khi đó, ở một số nước, đã có những chiếc máy ATM để rút tiền mặt từ tài khoản BTC. Thậm chí, định nghĩa về đồng BTC còn được cập nhật vào từ điển trực tuyến Oxford và số lượng tìm kiếm trên Google về đồng tiền này không ngừng gia tăng. Vậy, vì đâu mà BTC nổi đình, nổi đám như vậy?

Không phải bỗng dưng mà BTC được chấp nhận, phát triển nhanh chóng về quy mô và giá trị. Sự biến động giá kinh khủng như đã đề cập chính là một nguyên nhân. Song, chủ yếu là do tính chất hoàn toàn mới lạ của BTC. Đồng tiền ảo này có vẻ như là một phương tiện tương thích với thương mại điện tử, giảm các chi phí trung gian (phát hành và đưa vào lưu thông), thuận lợi khi giao dịch (chỉ cần tài khoản và internet), không chịu sự kiểm soát của tổ chức hay cá nhân nào, nên không sợ phụ thuộc vào ý chí chủ quan của các tổ chức phát hành. Đặc biệt, trong bối cảnh kinh tế thế giới khủng hoảng, đồng tiền nhiều quốc gia bất ổn thì việc tích trữ, đầu tư BTC cũng là một kênh được lựa chọn.

Dẫu vậy, do giá trị đồng BTC biến động mạnh và phức tạp trong thời gian ngắn nên hoạt động đầu tư vào BTC được đánh giá là ẩn chứa nhiều nguy cơ về bong bóng, tiềm ẩn, gây thiệt hại cho người đầu tư. Và người sở hữu BTC cũng sẽ chịu toàn bộ rủi ro vì không có cơ chế bảo vệ quyền lợi khi BTC không bị chi phối và kiểm soát giao dịch bởi cơ quan quản lý nhà nước nào. Giáo sư M. Tô-pha-xơn (Magnus Thor Torfason) của Đại học Harvard (Mỹ), nhận định: “BTC là một loại của cải mang tính thiếu ổn định trong giá trị và sự biến động về giá của loại đơn vị này trong thời gian gần đây mang những đặc tính của hiện tượng bong bóng kinh tế… Cho dù chúng ta có giả định rằng, BTC có giá gấp 10 lần giá trị thực của chúng đi chăng nữa thì trong tương lai, nó cũng có khả năng giảm xuống còn 1/10 so với giá hiện tại. Chúng ta thực sự chưa tìm ra một phương thức hợp lý nào để định giá các đơn vị tiền ảo như BTC. Do đó, nếu bạn có ý định đầu tư vào BTC, bạn nên xem chừng tính rủi ro trong đầu tư của nó cực kỳ cao”.

HOÀNG VŨ

(Còn nữa)