Không thể "phạt cho tồn tại"

Sau khi một số cơ quan báo chí trong đó có báo Quân đội nhân dân lên tiếng về tình hình sai phạm trong xây dựng và quản lý trật tự xây dựng trên địa bàn Hà Nội, Chính phủ đã chỉ đạo UBND TP Hà Nội và các cơ quan chức năng phải có các biện pháp nhằm khắc phục tình hình vi phạm, đặc biệt là xử lý nghiêm các công trình sai phạm nghiêm trọng.

Thiếu trách nhiệm, buông lỏng quản lý

Mặc dù Hà Nội đã có nhiều biện pháp nhằm kiên quyết khắc phục tình trạng lộn xộn trong quản lý trật tự xây dựng, nhưng thực tế vẫn chưa được như mong đợi. Công tác quản lý trật tự xây dựng ở Hà Nội vẫn diễn biến rất phức tạp. Thực hiện chỉ đạo của UBND thành phố, đầu tháng 3-2007, Đoàn Thanh tra của Thành phố Hà Nội đã tiến hành thanh tra những công trình sai phạm nghiêm trọng trật tự quản lý xây dựng. Kết quả thanh tra đã làm sáng tỏ nhiều điều. Đáng kể nhất là sự thiếu trách nhiệm dẫn đến “thả nổi” của một số tập thể, cá nhân được giao chức năng quản lý Nhà nước về trật tự xây dựng. Điển hình phải kể đến là công trình nhà số 221, 223 Bạch Mai. Theo kết luận của Thanh tra, một trong nhiều nguyên nhân dẫn đến sai phạm nghiêm trọng ở đây là cán bộ quản lý trật tự xây dựng của phường Cầu Dền chưa kịp thời phát hiện những hành vi xây dựng trái với nội dung giấy phép được cấp. Khi cơ quan chức năng thành phố xuống kiểm tra thì mới phát hiện ra công trình xây dựng đã sai phép đến tầng 3. Mặc dù vậy, chủ công trình này vẫn tiếp tục xây dựng sai phép và cán bộ quản lý trật tự xây dựng phường vẫn “không hay”? Chỉ đến khi công trình xây dựng từ tầng 9 đến tầng 12 thì cán bộ quản lý mới đến lập biên bản vi phạm. Theo quy định, biên bản vi phạm phải được gửi về Thanh tra xây dựng quận, nhưng cán bộ quản lý trật tự xây dựng phường Cầu Dền lại “quên” mất quy trình quan trọng này. Trong công trình sai phép này còn có trách nhiệm của Thanh tra xây dựng quận. Cán bộ Thanh tra xây dựng quận Hai Bà Trưng đã không chỉ đạo, đôn đốc tổ công tác phường kiểm tra, lập biên bản kịp thời đối với những sai phạm tại công trình. Khi công trình xây dựng sai phép từ tầng 9 đến tầng 12, lẽ ra Thanh tra xây dựng quận phải trực tiếp xuống lập biên bản, nhưng đáng tiếc họ đã không làm được việc ấy.

Công trình nhà số 2 ngõ 31 Nguyễn Chí Thanh được xem là công trình vi phạm nghiêm trọng về quản lý trật tự xây dựng đô thị. Theo kết luận của Thanh tra thành phố, trách nhiệm này trước hết thuộc về chủ đầu tư nhưng cũng có phần khuyết điểm của một số cán bộ, cơ quan chức năng về quản lý trật tự xây dựng. Cán bộ quản lý trật tự xây dựng phường và cán bộ thanh tra xây dựng của quận Ba Đình được phân công theo dõi phường Ngọc Khánh đã không theo dõi, không phát hiện được chủ đầu tư thi công sai giấy phép từ tầng 1 đến tầng 5, chỉ đến khi chủ đầu tư xây đến tầng 6 mới đến lập biên bản xử lý là không thực hiện nghiêm túc Quyết định 126/2002/QĐ-UB và Quy định ban hành kèm theo Quyết định số 19/2003/QĐ-UB của UBND TP Hà Nội. Kết luận của Thanh tra Thành phố cũng chỉ rõ việc: Thanh tra xây dựng quận Ba Đình sau khi phát hiện sai phạm, không chỉ đạo, đôn đốc UBND phường thực hiện những biện pháp kiên quyết để ngăn chặn các sai phạm của chủ đầu tư, không báo cáo UBND quận là việc làm thiếu trách nhiệm. Sự thiếu trách nhiệm của cán bộ, cơ quan chức năng được thể hiện rõ nhất ở công trình xây dựng tại số 4 Đặng Dung, phường Trúc Bạch. Cán bộ chuyên trách quản lý trật tự xây dựng phường Trúc Bạch đã “thả” cho công trình số 4 Đặng Dung xây sai phép trong suốt 8 tháng trời (từ tháng 4 đến tháng 12-2004). Mặc dù cái sai của công trình này bày ra trước mắt nhưng chẳng hiểu sao nó không hề bị đình chỉ, không lập biên bản vi phạm hành chính và hành vi xây dựng sai phép cứ tiếp diễn. Cán bộ quản lý trật tự xây dựng phường Trúc Bạch cũng không thực hiện đúng chế độ báo cáo về vi phạm trật tự xây dựng tại nhà số 4 Đặng Dung với Thanh tra xây dựng quận theo quy định, để xảy ra vi phạm trật tự xây dựng rất nghiêm trọng. Theo kết luận của Thanh tra Thành phố: Đây là hành vi buông lỏng quản lý, vi phạm nghiêm trọng các quy định đã nêu trong Pháp lệnh cán bộ, công chức năm... Tương tự với một số công trình xây dựng sai phạm khác, ngoài trách nhiệm chính là chủ đầu tư, một trong những yếu tố quan trọng dẫn đến vi phạm là cá nhân, cơ quan chức năng quản lý Nhà nước về trật tự xây dựng thiếu trách nhiệm, buông lỏng quản lý. Không chỉ cấp phường, quận, mà Sở Xây dựng Hà Nội phải chịu trách nhiệm chính trước những sai phạm nói trên.

“Làm ngơ” và "tiếp tay"

Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội khẳng định: Năng lực quản lý, ý thức trách nhiệm của chính quyền cơ sở là chưa cao. Tuy nhiên, chưa cao ở mức nào lại không được ông Giám đốc sở chỉ ra. Và điều này đã được làm rõ trong kết luận của Thanh tra Thành phố. Tại công trình nhà số 221, 223 Bạch Mai, với cương vị là người đứng đầu, Chủ tịch UBND phường Cầu Dền chưa thường xuyên chỉ đạo, đôn đốc tổ quản lý trật tự xây dựng của phường kiểm tra, phát hiện xử lý kịp thời những vi phạm xây dựng sai phép. Khi cán bộ quản lý trật tự xây dựng phường lập biên bản việc chủ công trình xây dựng từ tầng 9 đến tầng 12 vượt quá số tầng trong giấy phép xây dựng, Chủ tịch UBND phường cũng không xử lý kiên quyết theo đúng thẩm quyền…Theo kết luận của Thanh tra Thành phố, Chủ tịch UBND phường Cầu Dền đã chưa thực hiện nghiêm túc nội dung quy định ban hành kèm theo Quyết định số 19/2003/QĐ-UB của UBND TP Hà Nội. Không chỉ ở cấp phường mà cả UBND quận cũng thiếu trách nhiệm. Biểu hiện rõ nhất là khi nhận được báo cáo của Thanh tra xây dựng quận về những vi phạm của công trình tại số 221, 223 Bạch Mai, UBND quận Hai Bà Trưng chưa có những chỉ đạo xử lý kịp thời. Có lẽ vì tư tưởng “trông chờ”, chỉ đến khi UBND Thành phố Hà Nội chỉ đạo, UBND quận mới tập trung khắc phục hậu quả. Khác với phường Cầu Dền, Chủ tịch UBND phường Ngọc Khánh lại có biểu hiện “vẽ đường cho hươu chạy”. Tại số 2, ngõ 31 Nguyễn Chí Thanh, khi phát hiện sai phạm, thay cho việc phải có ngay biện pháp kiên quyết thực hiện cưỡng chế dỡ bỏ phần sai phạm, Chủ tịch UBND phường Ngọc Khánh đã đồng ý cho chủ đầu tư đi “chạy” bổ sung giấy phép xây dựng. Việc này là hoàn toàn trái với quy định. Chính sự “tiếp tay” của chính quyền là nguyên nhân dẫn đến các sai phạm tiếp theo của chủ đầu tư.

Không nên lặp lại "bài ca": “Phạt cho tồn tại”

Theo phân tích của các chuyên gia quản lý trật tự xây dựng là lĩnh vực công tác mang tính xã hội hoá rất cao, nhạy cảm và phức tạp. Hơn thế, đây là lần đầu tiên Hà Nội thực hiện việc xử lý các công trình cao tầng vi phạm trật tự xây dựng, do đó cần có sự tham gia đóng góp của mọi tổ chức và công dân đô thị, sự tham gia và phối hợp hỗ trợ quản lý của các cấp, các ngành Trung ương và Hà Nội để thực hiện đồng bộ các giải pháp. Hai phương án mà Hà Nội dự kiến đưa ra với các công trình vi phạm nghiêm trọng trật tự xây dựng là: phá dỡ hoặc phạt nặng cho tồn tại. Qua khảo sát của chúng tôi, trong nhân dân đang có nhiều quan điểm. Có ý kiến cho rằng chỉ nên phá dỡ phần sai phép của những công trình gây ảnh hưởng đến cảnh quan thành phố. Những công trình phù hợp thì có thể tịch thu dùng làm công sở hoặc vào mục đích công cộng khác. Có ý kiến cho rằng cấm sử dụng với công trình không phép và những phần sai phép trong một thời gian nhất định, sau đó "phạt cho tồn tại". Làm như thế chủ đầu tư bị ứ đọng vốn, ắt sẽ gặp khó khăn và cũng sẽ có ý nghĩa răn đe. Một quan điểm khác lại cho rằng, phạt thật nặng, mức phạt tương đương với giá trị công trình, không nên phá dỡ vì như thế vừa gây thiệt hại cho chủ đầu tư vừa gây lãng phí cho xã hội... Những ý kiến đều có cái đúng, nhưng cũng bộc lộ sự bất hợp lý, những kẽ hở trong quản lý. Mức độ sai phạm trong lĩnh vực xây dựng ở Hà Nội hiện nay là rất nghiêm trọng. Phần lớn dư luận ủng hộ chủ trương phải kiên quyết phá dỡ những công trình không phép, những phần sai phép. Nếu lại áp dụng hình thức "phạt cho tồn tại" thì không thể ngăn chặn được tình trạng xây dựng không phép, xây dựng sai phép. Mặt khác, "phạt cho tồn tại" sẽ tạo ra một tiền lệ xấu. Nếu Hà Nội không áp dụng các biện pháp kiên quyết, triệt để thì không thể răn đe người vi phạm và sẽ lại có thêm những người cố tình làm sai rồi nộp phạt và công trình lại trở thành “đúng luật”. Nếu Hà Nội cứ “lúng túng” trong cái vòng mà có người gọi là “thấu lý, đạt tình” thì phố phường sẽ chẳng bao giờ đúng theo quy hoạch. Điều này đồng nghĩa với việc bức tranh đô thị Hà Nội cứ lôm nhôm, chẳng khác nào bức hoạ của một họa sĩ vụng về, bảo thủ.