Doanh nghiệp nhận được tiền nhưng... để đấy

Có nghịch lý ấy vì kèm theo khoản tiền cứu trợ là những điều kiện khiến doanh nghiệp cũng không biết phải làm sao trong bối cảnh đại dịch “bó buộc” nhiều thứ. George Evageliou, chủ công ty chế biến gỗ Urban Homecraft tại Brooklyn (New York), chưa kịp vui mừng khi nhận được khoản vay 192.000 USD từ liên bang, đã phải ngậm ngùi cất số tiền đi vì chưa thể sử dụng ngay. Điều kiện George phải tuân thủ là sử dụng số tiền đó trong 8 tuần kể từ ngày nhận được. Nhưng đã hết 3 tuần, số tiền vẫn nguyên xi, vì chủ doanh nghiệp này khó mà thực hiện yêu cầu phải chi ba phần tư số tiền đó để trả lương cho công nhân đã nghỉ việc, nếu muốn không phải trả nợ. Để khoản vay được xóa, các doanh nghiệp phải chi ít nhất 75% số tiền để trả lương nhân viên. 

Trớ trêu ở chỗ, George có thuê lại những công nhân này cũng chẳng để làm gì, rồi cũng lại sa thải họ, vì xưởng không có việc gì làm, các đơn hàng lắp đặt tại nhà cũng không có khách. Tình trạng này khó mà cải thiện vì New York khả năng vẫn tiếp tục bị phỏng tỏa đến giữa tháng 6. 

George Evageliou chỉ là một trong số nhiều chủ doanh nghiệp nhỏ đang có chung cảnh ngộ. Quy định 8 tuần để tiêu hết số tiền được cho là quá ngắn với các doanh nghiệp nhỏ. Các doanh nghiệp cũng muốn được sử dụng một cách linh hoạt khoản vay cứu trợ, như dùng cho tái cấu trúc hoạt động trong bối cảnh khó khăn vì đại dịch chứ không chỉ bị buộc phải dùng vào các mục đích cụ thể như trả lương. 

Nhiều doanh nghiệp nhỏ ở Mỹ nhận được tiền nhưng không biết chi tiêu thế nào để không phải mang nợ. Ảnh: Getty Images.

Đó là một trong những điểm bất cập của Chương trình Bảo vệ tiền lương trị giá 660 tỷ USD được Chính phủ Mỹ đưa ra nhằm cứu các doanh nghiệp nhỏ trong đại dịch, bằng cách giúp họ trả lương nhân viên. Ngoài ra, theo New York Times, trong khi rất nhiều doanh nghiệp nhỏ không nhận được tiền cứu trợ, hàng trăm triệu USD lại như “nước chảy chỗ trũng” được rót vào tài khoản các công ty đang niêm yết trên sàn chứng khoán.

Theo đánh giá, những bất cập này sẽ làm giảm hiệu quả của chương trình nhắm tới mục tiêu giúp ổn định nền kinh tế trong đại dịch. Kế hoạch trợ giúp của chính phủ mới chỉ hướng đến tạm bảo vệ tiền lương cho người lao động mà chưa thể giúp các doanh nghiệp nhỏ đang trong tình cảnh lay lắt có thể tồn tại. Chính phủ Mỹ đang đẩy nhanh việc giải ngân thêm 310 tỷ USD cho Chương trình Bảo vệ tiền lương nhằm tạo cơ hội cho các doanh nghiệp nhỏ chưa tiếp cận được nguồn vốn này trước đó. Nhưng giới chuyên gia cho rằng, nếu những bất cập trên chưa được điều chỉnh, số tiền hỗ trợ dù có lớn cỡ nào cũng không thể giúp các doanh nghiệp nhỏ vượt qua giai đoạn khó khăn này. 

Chi hàng chục triệu USD cho công ty vô danh 

Một ví dụ khác cho thấy tình trạng bất cập trong tiêu tiền để ứng phó khẩn cấp với đại dịch Covid-19 ở Mỹ là chi tiền mà bỏ qua các nguyên tắc bình thường trước đây, dẫn tới hậu quả không trông đợi. Chuyện liên quan tới những chiếc máy thở vốn luôn cháy hàng trong mùa dịch, nhất là khi tiểu bang New York bùng phát dịch và số bệnh nhân không thể thở được tăng chóng mặt. Một công ty vô danh, chẳng có kinh nghiệm gì về các hợp đồng chính phủ hay cung cấp thiết bị y tế của một kỹ sư điện ở thung lũng Silicon, lại nhận được hợp đồng trị giá 69,1 triệu USD để cung cấp 1.450 máy thở. Chỉ bằng một tin nhắn trả lời “Chúng tôi có thể cung cấp máy thở” cho dòng tweet kêu gọi sản xuất gấp máy thở của Tổng thống Donald Trump, kỹ sư có tên Yaron Oren-Pines đã nhận ngay được khoản tiền lớn từ tiểu bang New York, sau 3 ngày nhắn dòng tin trên. Nhưng vấn đề là chẳng có một chiếc máy thở nào được gửi đến theo hợp đồng. 

Được biết tiểu bang New York đã nhanh chóng ký hợp đồng với kỹ sư trên theo khuyến nghị trực tiếp của “Lực lượng đặc nhiệm virus Corona” của Nhà Trắng. Sự việc sau gần 1 tháng cũng được phát hiện và New York đã chấm dứt hợp đồng nói trên. Tiểu bang này đang cố gắng thu hồi toàn bộ số tiền đã trả cho Yaron, được biết là khoản thanh toán lớn nhất được Sở Y tế New York thực hiện theo lệnh của Thống đốc bang nhằm hợp l‎‎ý hóa quy trình mua sắm, để những thiết bị y tế quan trọng có thể đến các bệnh viện một cách nhanh chóng nhất. Nguyên tắc mua sắm ở New York thường là chưa thanh toán cho hàng hóa hoặc dịch vụ cho đến khi hàng đã trao tận tay. Nhưng Thống đốc bang đã đình chỉ các quy tắc này để đáp ứng nhu cầu cấp bách cho máy thở và các loại trang thiết bị bảo hộ phòng, chống dịch bệnh khác.

Sự sợ hãi, nôn nóng và tình thế nguy cấp trong đại dịch tại Mỹ phần nào đã dẫn tới những bất cập không mong muốn trong cách ứng phó. Đây sẽ là những bài học kinh nghiệm đắt giá trong ứng phó với khủng hoảng của Mỹ hay bất kỳ quốc gia nào. 

HẠNH NGUYÊN