80 năm sau vụ ném bom nguyên tử, Hiroshima và Nagasaki thay đổi như thế nào?

Vào ngày 11-5-1945, một cuộc họp chiến lược quan trọng của các nhà lãnh đạo cấp cao và các nhà khoa học đã được tổ chức tại Los Alamos, Mỹ, để xác định một số mục tiêu cho một cuộc tấn công hạt nhân dự kiến. Tổng cộng, Mỹ đã chỉ định 5 thành phố là mục tiêu tiềm năng: Kyoto, Hiroshima, Yokohama, Kokura và Niigata. Tuy nhiên sau đó, Nagasaki đã thay thế Kyoto trong danh sách.

Vào cuối tháng 7-1945, mọi thứ trở nên căng thẳng. Tổng thống Mỹ Harry Truman đã ra tối hậu thư cho Nhật Bản, đe dọa sẽ hủy diệt nước này nếu Nhật Bản không đầu hàng. Nhưng chính quyền Nhật Bản đã từ chối đầu hàng vào ngày 28-7-1945. Đó là lý do dẫn tới việc Mỹ tiến hành ném bom nguyên tử xuống Nhật Bản. Ngày 3-8-1945, chính quyền Mỹ cho phép thả một quả bom xuống Nhật Bản. Ba ngày sau, vào khoảng 8 giờ 15 phút sáng 6-8-1945, máy bay ném bom B-29 Enola Gay của Mỹ đã thả quả bom "Little Boy" cách thành phố Hiroshima 580m. Quả bom có sức công phá khoảng 13-18 kiloton phát nổ với một luồng năng lượng mạnh mẽ, hủy diệt thành phố: Từ 90.000 đến 140.000 người thiệt mạng ngay lập tức.

Đưa Hiroshima trở lại cuộc sống

Công cuộc tái thiết thành phố Hiroshima nhanh chóng bắt đầu, và nhiều công nhân đã được huy động để đưa Hiroshima trở lại cuộc sống. Vào tháng 2-1946, dưới sự lãnh đạo của Thị trưởng Shinzō Hamai, Hội đồng Tái thiết Hiroshima đã được thành lập. Hội đồng gồm 26 thành viên, với mục tiêu thảo luận về tương lai của thành phố. Để tưởng nhớ các nạn nhân của cuộc tấn công tàn khốc này, thành phố đã quyết định xây dựng một công viên lớn làm đài tưởng niệm, được đặt tên là "Công viên Tưởng niệm Hòa bình". Địa điểm này không phải được chọn ngẫu nhiên, vì nó nằm trên khu vực cũ Nakajima, nơi đã bị san phẳng hoàn toàn bởi bom nguyên tử.

Công viên Tưởng niệm Hòa bình. Ảnh: The Yomiuri Shimbun

Trong công viên rộng 12ha này, một số tượng đài đã được xây dựng để tưởng nhớ các nạn nhân của vụ đánh bom. Vào ngày 6-8-1952, đài tưởng niệm tại Công viên Tưởng niệm Hòa bình đã được khánh thành bởi những đứa trẻ mồ côi vì bom nguyên tử.

Một tấm bia bê tông cao 4,7m được dựng lên lần đầu tiên. Theo thời gian, mái vòm đã xuống cấp, cho đến khi được dỡ bỏ vào tháng 12-1984. Tuy nhiên, không có chuyện bỏ trống nơi này. Nó nhanh chóng được thay thế bằng một tượng đài mới, giống hệt, điểm khác biệt duy nhất là được chạm khắc từ đá granit. Trên đó có khắc dòng chữ: "Hãy yên nghỉ, chúng ta sẽ không lặp lại những sai lầm trong quá khứ". Cứ vào ngày 6-8 hằng năm, một buổi lễ tưởng niệm được tổ chức trang trọng tại đây.

Đài tưởng niệm các nạn nhân trong vụ ném bom nguyên tử ở Hiroshima ngày 6-8-1945. Ảnh: Getty Images

Cách đó không xa, một tòa nhà đứng sừng sững như một biểu tượng, có nguy cơ sụp đổ. Đó là Genbaku Dome, hay "Vòm bom nguyên tử". Được xây dựng vào năm 1915 để làm nhà triển lãm công nghiệp, đây là một trong số ít công trình vẫn còn đứng vững bất chấp vụ nổ bom nguyên tử ngày 6-8-1945. Và thành phố Hiroshima chưa bao giờ muốn phá hủy nó. Một quyết định đã giúp di tích lịch sử này được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới vào ngày 5-12-1996.

Genbaku Dome đã trải qua ba chiến dịch bảo tồn để giữ nguyên hiện trạng như trước khi xảy ra vụ ném bom xảy ra. Ảnh: Getty Images

Để tưởng nhớ những người đã thiệt mạng trong vụ nổ bom nguyên tử, thành phố Hiroshima đã quyết định xây dựng Bảo tàng Hòa bình trên những cột trụ, do kiến trúc sư Kenzō Tange thiết kế. Trong những căn phòng đầu tiên, các bộ sưu tập phản ánh quá trình mở rộng của thành phố và cách mà Hiroshima trở thành một trung tâm hùng mạnh của quân đội Nhật Bản trong Chiến tranh thế giới thứ hai.

Hằng năm, Bảo tàng Hòa bình chào đón hơn một triệu du khách. Ảnh: Getty Images

Một di tích khác trong thành phố đã bị phá hủy bởi bom nguyên tử: Lâu đài Hiroshima, được xây dựng vào năm 1589 khi thành phố chưa ra đời. Ban đầu, nơi đây là nơi ở của các vị vua phong kiến. Sau đó, lâu đài được sử dụng cho mục đích quân sự, trở thành trụ sở của Quân đội Hoàng gia trong Chiến tranh Trung-Nhật 1894-1895.

Biểu tượng của quân đội Nhật Bản, vốn đã bị quân Mỹ san phẳng, không thể nằm im trong đống đổ nát. Do đó, chính quyền đã làm mọi cách có thể để khôi phục nó càng sớm càng tốt. Năm 1958, lâu đài một lần nữa sẵn sàng đưa vào sử dụng, ngày nay trở thành Bảo tàng lịch sử thành phố trước Chiến tranh thế giới thứ hai.

Lâu đài này tượng trưng cho một phần lịch sử của thành phố bị đánh bom vào ngày 6-8-1945. Ảnh: Getty Images

Bức tượng vì hòa bình ở Nagasaki

Cách Hiroshima hơn 400km, thành phố Nagasaki cũng là mục tiêu của Mỹ vào năm 1945. Ba ngày sau vụ ném bom xuống Hiroshima, vào ngày 9-8-1945, "Fat Man", một quả bom plutonium có sức công phá 21 kiloton, đã phát nổ trên bầu trời thành phố. Nagasaki, vốn không nằm trong danh sách ban đầu của Mỹ, cũng không phải là điểm đến được máy bay ném bom Mỹ lựa chọn, mà là Kokura. Tuy nhiên, những đám mây dày đặc bao phủ thành phố đã trở thành mối đe dọa đối với phi hành đoàn. Sau đó, Mỹ chuyển sang mục tiêu thứ hai: Nagasaki. Khoảng 11 giờ sáng, một vụ nổ dữ dội đã phá hủy phần lớn thành phố. Khoảng 60.000 đến 80.000 người đã thiệt mạng ngay lập tức.

Thành phố Nagasaki ngày nay, nhìn từ núi Inasa. Ảnh: Hiệp hội Du lịch Tỉnh Nagasaki

Giống như Hiroshima, chính quyền Nagasaki đã lựa chọn tái thiết. Bắt đầu bằng công viên tưởng niệm, tưởng nhớ các nạn nhân của vụ tấn công thứ hai này. Được thiết kế vào năm 1955, gần tâm chấn vụ nổ, phía bắc thành phố lịch sử, công viên tưởng niệm này được dành riêng để tưởng nhớ các nạn nhân và thúc đẩy hòa bình thế giới. Giữa đài phun nước là Tượng Hòa bình, tượng đài chính của công viên.

Được điêu khắc bởi nghệ sĩ địa phương Seibo Kitamura, tác phẩm cao 10m này hướng tay phải lên trời, tượng trưng cho mối đe dọa của bom nguyên tử. Tay trái giơ ngang như biểu tượng của hòa bình vĩnh cửu. Mí mắt gần như khép lại tượng trưng cho mong muốn cầu nguyện cho linh hồn các nạn nhân. Hằng năm, vào ngày 9-8, người dân Nagasaki lại tụ tập trước tượng đài này để cùng nhau cầu nguyện.

Bên dưới bức tượng có dòng chữ: "Tượng đài hòa bình này ra đời tại đây, tiền thân của phong trào toàn thế giới". Ảnh: Hiệp hội Du lịch Tỉnh Nagasaki

Thành phố Nagasaki, nơi gần như toàn bộ dân số theo đạo Thiên Chúa, đã phải xây dựng lại một số công trình tôn giáo. Nhiều đền thờ và nhà thờ được xây dựng tương đối nhanh chóng. Tuy nhiên, theo chính quyền thành phố, Nhà thờ Urakami, công trình Thiên chúa giáo lớn nhất khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, cần phải được xây dựng lại.

Bị phá hủy hoàn toàn bởi vụ nổ, nhà thờ và dự án tái thiết vẫn là chủ đề gây tranh cãi. Liệu nên để nó nằm trong đống đổ nát như một di sản hay được trao cho một sức sống mới? Vào tháng 1-1958, cộng đồng Công giáo cuối cùng đã công bố mong muốn xây dựng một nhà thờ mới. Lớn hơn, kiên cố hơn, nhưng trên hết là phải giống với nhà thờ gốc.

Nhà thờ Urakami được khánh thành vào tháng 10-1959 và được cải tạo vào năm 1980. Ảnh: Hiệp hội Du lịch Tỉnh Nagasaki

Thành phố Nagasaki nổi tiếng với cảng biển, nơi đầu tiên đón tàu Bồ Đào Nha vào năm 1543. Theo thời gian, làng cảng này đã phát triển thành một thành phố lớn với một cảng biển hùng mạnh. Trong thời kỳ Nhật Bản bị cô lập, cảng Nagasaki là cảng duy nhất mở cửa với thế giới bên ngoài, góp phần thiết lập quan hệ với Hà Lan và đặc biệt là Bồ Đào Nha.

Là biểu tượng cho sự giàu có và cởi mở quốc tế của thành phố, Nagasaki đã bị phá hủy trong vụ nổ bom nguyên tử. Do đó, thành phố cảng này phải xây dựng lại bến cảng. Nhật Bản đã đầu tư rất nhiều để khôi phục Nagasaki. Thành phố nhanh chóng được hiện đại hóa với cơ sở hạ tầng cảng tiên tiến và các xưởng đóng tàu mới.

Cảng Nagasaki một lần nữa trở thành trung tâm kinh tế quan trọng, là nơi diễn ra các hoạt động thương mại hàng hải. Ảnh: Hiệp hội Du lịch Tỉnh Nagasaki

80 năm sau sau vụ ném bom nguyên tử tàn khốc xuống Hiroshima và Nagasaki, người Nhật vẫn tiếp tục tụ họp để tưởng nhớ những nạn nhân đã ngã xuống dưới những quả bom.

PHƯƠNG LINH (theo ouest-france.fr)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc tế xem các tin, bài liên quan.