QĐND - Gần đây, dư luận xã hội, các nhà khoa học bày tỏ băn khoăn, lo ngại khi việc triển khai phát triển cơ sở hạ tầng điện hạt nhân quá chậm, đặc biệt là chuẩn bị nguồn nhân lực bảo đảm an toàn trong triển khai xây dựng, vận hành… Tiến sĩ Nguyễn Quân, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân xung quanh những vấn đề trên. 

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân
  
Phải chuẩn bị tốt cơ sở hạ tầng

- Xin Bộ trưởng cho biết, hiện trạng cơ sở hạ tầng cho điện hạt nhân ở Việt Nam tính đến thời điểm này?

- Sau sự cố xảy ra tại Nhà máy điện hạt nhân Fukushima (Nhật Bản), vấn đề an ninh, an toàn cho điện hạt nhân trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Tất cả các quốc gia đều được cảnh báo là phải tăng cường cơ sở hạ tầng để đảm bảo an ninh cho điện hạt nhân. Thời gian qua, Việt Nam đã hợp tác với Cơ quan Năng lượng nguyên tử Quốc tế (IAEA) để thực hiện dự án phát triển hạ tầng điện hạt nhân. Việt Nam phải tham gia các công ước quốc tế cũng như văn bản pháp quy của riêng mình, đồng thời xây dựng cơ sở nghiên cứu an toàn đủ mạnh gồm các viện nghiên cứu, cơ quan pháp quy, nguồn nhân lực trình độ cao, đủ để vận hành và sử dụng an toàn nhà máy trong tương lai. Sau khi được Quốc hội phê duyệt nghị quyết cho phép xây dựng Nhà máy điện hạt nhân, Chính phủ đã khẩn trương hợp tác với Nga, Nhật Bản, IAEA để tiến hành các hoạt động đồng bộ cả 3 mặt: Hạ tầng pháp lý, hạ tầng nghiên cứu phát triển và nguồn nhân lực. Đây là bước quan trọng để khởi công Nhà máy điện hạt nhân tại Ninh Thuận vào năm 2014.

- Thách thức lớn nhất với phát triển cơ sở hạ tầng điện hạt nhân tại Việt Nam hiện nay là gì, thưa Bộ trưởng?

- Thách thức lớn nhất là chúng ta xây dựng Nhà máy điện hạt nhân sau thảm họa Fukushima năm 2011 tại Nhật Bản, làm dấy lên làn sóng không đồng thuận xây dựng các Nhà máy điện hạt nhân. Mặc dù Chính phủ đặt ra mục tiêu xây dựng các Nhà máy điện hạt nhân phải đảm bảo hơn so với dự kiến ban đầu, tuy nhiên, vẫn có những ý kiến không đồng thuận. Vì vậy, công tác tuyên truyền đến người dân, toàn xã hội về phát triển điện hạt nhân gặp nhiều trở ngại. Hiện, tiểu ban tuyên truyền của Bộ KH&CN phải làm việc rất vất vả để đạt được sự đồng thuận của các bên, từ Quốc hội đến người dân.

- Theo tiến độ và kế hoạch được Quốc hội phê duyệt thì năm 2014 sẽ khởi công Nhà máy điện hạt nhân đầu tiên tại Việt Nam. Liệu dấu mốc trên có được đảm bảo?

- Thời điểm khởi công phụ thuộc rất nhiều vào công tác chuẩn bị, trong đó có vấn đề xây dựng kết cấu hạ tầng cho điện hạt nhân. Hội thảo “Phát triển cơ sở hạ tầng điện hạt nhân” diễn ra ngày 23-8 vừa qua tại Hà Nội, là dịp để chúng ta học tập kinh nghiệm và khẳng định lại năng lực chuẩn bị cơ sở hạ tầng đã đạt được đến mức nào, qua đó sẽ quyết định có khởi công đúng tiến độ đề ra hay không. Nếu không chuẩn bị tốt kết cấu hạ tầng, chúng tôi chắc chắn cũng không ủng hộ việc khởi công đúng tiến độ. Vấn đề là chúng ta phải chuẩn bị thật tốt về pháp quy, pháp lý, an toàn, cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực. Đến thời điểm này, các yếu tố trên đều đang được triển khai đúng hướng, hiệu quả.

Sớm công bố chính sách ưu đãi

- Hiện chính sách đối với người đi học, người sẽ làm việc trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử, trong Nhà máy điện hạt nhân chưa được công bố công khai, chưa tạo được động lực để thu hút nhân lực! Bộ trưởng nói gì về sự chậm trễ này?

- Nhân lực trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử là những người có trình độ cao trong chuyên môn, nhưng lại phải chấp nhận rủi ro trong quá trình xây dựng, vận hành nhà máy sau này. Vì thế, trong quá trình tuyển chọn, đào tạo nguồn nhân lực trong vật lý hạt nhân phải qua nhiều khâu với quy chế tuyển chọn rất khắt khe. Trong mấy năm qua, Việt Nam đã hợp tác với Nga, Nhật Bản, Hàn Quốc, Pháp, Hoa Kỳ… để đào tạo đội ngũ nhà khoa học trẻ. Như chúng ta đã gửi được 200 người sang đào tạo ở Nga, gần 300 người ở các quốc gia khác để đi học tập ngắn và dài hạn về năng lượng nguyên tử và điện hạt nhân.

Hiện, Chính phủ đã cho phép những người làm việc trong lĩnh vực nguyên tử, điện hạt nhân được hưởng phụ cấp từ 30-70% mức lương hiện hưởng. Sắp tới sẽ có văn bản của Thủ tướng Chính phủ quyết định việc trả phụ cấp cho cán bộ nghiên cứu làm việc trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, thế vẫn chưa đủ! Trong các cuộc họp của Ban chỉ đạo Nhà nước về điện hạt nhân, chúng tôi đề nghị Chính phủ nghiên cứu và sớm công bố công khai chế độ với những người đi học và làm việc trong Nhà máy điện hạt nhân sau này.

- Bộ trưởng có thể nói rõ hơn những đề xuất của Bộ chủ quản với Chính phủ về những ưu đãi cho việc đào tạo nguồn nhân lực điện hạt nhân?

- Đối với người đi học, ngoài học bổng của chính phủ và các quốc gia đối tác, Nhà nước cũng nên có một chế độ phụ cấp đặc biệt để đảm bảo cuộc sống của gia đình họ khi họ theo học ở nước ngoài. Cần cấp học bổng cho sinh viên các trường đại học, lựa chọn sinh viên có đầu vào tương đối cao, những người sẽ làm việc trong Nhà máy điện hạt nhân, đặc biệt là người vận hành phải có mức lương thỏa đáng để họ có động lực làm việc trong một môi trường nhiều rủi ro, mức lương của họ phải cao hơn mức lương của bộ trưởng nhiều lần. Nếu không có một mức lương thỏa đáng, bản thân cán bộ và gia đình họ không thể yên tâm. Chúng tôi cho rằng, nếu chúng ta sớm công bố công khai chế độ đãi ngộ với người đi học và người sau này làm việc tại Nhà máy điện hạt nhân, thì việc tuyển chọn người đi học, làm việc sẽ thuận lợi hơn và sẽ có đủ đội ngũ để vận hành.

- Từ tháng 9 tới, chúng ta sẽ đưa du học sinh sang Nga học tập, Bộ trưởng có thể cho biết cụ thể kế hoạch này?

- Ban chỉ đạo đã dành một khoản ngân sách 2000 tỷ đồng và Tập đoàn Điện lực Việt Nam dành khoảng 1.000 tỷ đồng để đào tạo nhân lực điện hạt nhân. Chúng ta cũng đã có kế hoạch đào tạo chuyên gia tư vấn, giám sát, pháp quy, kỹ thuật để phục vụ quá trình xây dựng và vận hành sau này. Chúng tôi cho rằng, kế hoạch đào tạo này trong thời gian tới sẽ phát huy tác dụng. Hy vọng đến năm 2020 sẽ có đủ người làm việc trong Nhà máy điện hạt nhân cũng như các cơ quan pháp quy về điện hạt nhân ở Việt Nam.

- Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

Lê Xuân Đức (thực hiện)