Việc nhà toán học Ngô Bảo Châu - giáo sư Đại học Pa-ri 11, nghiên cứu viên thuộc Viện nghiên cứu khoa học cao cấp Princeton, Mỹ - được quyết định bổ nhiệm trở thành giáo sư toán của Trường Đại học Chi-ca-gô - một trong số các trường đại học hàng đầu thế giới, đã thành điểm chú ý của nhiều người Việt Nam. Nhìn chung, dư luận xã hội đón nhận tin này với niềm tự hào dân tộc sâu sắc, vì gần đây Ngô Bảo Châu đã rất nổi tiếng vì những công trình toán học tầm cỡ thế giới. Đó thực sự là niềm tự hào chính đáng, đặc biệt khích lệ sự vươn lên để đạt tới đẳng cấp quốc tế trong nhiều lĩnh vực cho giới trẻ trong nước.

Tuy nhiên, đây đó còn những ý kiến trái chiều, cho rằng toán học cũng như những lĩnh vực khoa học cơ bản khác, ít mang lại lợi ích thiết thực cho đất nước. Những ý kiến này có thể dẫn đến những nhận thức sai lệch trong định hướng nghề nghiệp của một bộ phận giới trẻ hiện nay. Đặc biệt trong giai đoạn kinh tế đất nước đang không ngừng phát triển và hội nhập sâu rộng với thế giới.

Ảnh minh hoạ. Nguồn: Internet

Có thể khá dễ hình dung khi so sánh lợi ích mang lại từ khoa học ứng dụng với khoa học cơ bản bằng hình ảnh: Những vườn cây quả chín trĩu cành bên cạnh một vườn ươm nhằm tạo nên những giống cây mới cho năng suất cao. Trong đó, khoa học ứng dụng ví như việc tìm cách tạo ra những cải tiến kỹ thuật, sao cho thu hoạch quả càng nhanh càng tốt, vì nó mang lại lợi ích “nhỡn tiền”. Còn các nhà khoa học cơ bản lại cặm cụi nghiên cứu cách lai tạo, tìm ra nhiều loài cây trái hứa hẹn năng suất cao hơn, nhưng nhất thời, họ chỉ quanh quẩn với những công việc mà người ngoài nhìn vào thấy thực sự nhàm chán: Mấy cái mầm cây lúc xanh lúc héo, chẳng tạo ra việc làm cho những người thất nghiệp, những ống nghiệm và ngọn đèn cồn ít giá trị kinh tế... Điều này thì ai cũng hiểu, chẳng mấy chốc quả trong vườn kia sẽ được thu hái hết (mà càng nhiều kỹ thuật tiên tiến, quả hết càng nhanh), nếu không kịp thời có những giống mới sẽ rất dễ dẫn đến nguy cơ… mất mùa!

May thay, vẫn có những tài năng kiên trì đeo đuổi công việc tưởng như nhàm chán là tìm tòi giống cây mới. May hơn nữa là họ làm việc đó hoàn toàn không vụ lợi, với một niềm đam mê tự thân. Dù vậy, cũng không thể trông chờ vào sự phát triển ngẫu nhiên được. Nhiệm vụ của các cấp có thẩm quyền là hết sức tạo điều kiện về tinh thần, vật chất, định hướng và tạo dư luận tích cực để lớp trẻ vững bước theo con đường mình đã chọn, phù hợp với thiên hướng của mỗi người. Trong đó, đặc biệt khích lệ lĩnh vực khoa học cơ bản vì một tương lai dài rộng hơn, mang tầm chiến lược quốc gia và quốc tế.

PHẠM NGỌC HÙNG