Tổng thống Mỹ Ba-rắc Ô-ba-ma gặp gỡ Thủ tướng Nhật Bản T.A-xô tại Phòng Bầu dục của Nhà Trắng, hôm 24-2. (Ảnh: AP)

Tổng thống Mỹ Ba-rắc Ô-ba-ma đã có những động thái nhằm chứng tỏ rằng, dù ông có thay đổi điều gì đi nữa thì Oa-sinh-tơn vẫn nhất quyết giữ quan hệ đồng minh mật thiết với Nhật Bản. Hôm 24-2, Thủ tướng Nhật Bản Ta-rô A-xô trở thành thượng khách đầu tiên viếng thăm Nhà Trắng dưới thời chủ nhân mới. Ông B.Ô-ba-ma và ông T.A-xô cũng đã dành cho nhau những lời lẽ khó có thể mĩ miều hơn.

Từ lúc B.Ô-ba-ma lên nhậm chức, không ít người ở Tô-ki-ô đã bối rối không hiểu Oa-sinh-tơn còn coi đất nước “Mặt trời mọc” là đồng minh hàng đầu ở châu Á nữa hay không khi Mỹ tăng cường hợp tác với Trung Quốc về hàng loạt các vấn đề từ quân sự, kinh tế đến ngoại giao. Thậm chí, tân Tổng thống Mỹ đã bổ nhiệm bà Hi-la-ri Clin-tơn, người từng tuyên bố trong một bài viết năm 2007 rằng “quan hệ Mỹ - Trung là quan hệ song phương quan trọng nhất thế giới”. Tuy nhiên, trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên tới khu vực Đông Á trên cương vị Ngoại trưởng Mỹ, bà Hi-la-ri Clin-tơn đã chọn Tô-ki-ô là điểm đến đầu tiên, còn trong cuộc hội đàm với Thủ tướng T.A-xô vừa rồi, ông B.Ô-ba-ma đã làm “mát lòng” người bạn bên bờ Thái Bình Dương khi khẳng định Nhật Bản là nền tảng cho chính sách an ninh của Mỹ ở Đông Á cũng như là một đối tác kinh tế lớn. Ông Ô-ba-ma nói: “Chúng tôi (Mỹ và Nhật Bản) có cơ hội để hợp tác cùng nhau, không chỉ về các vấn đề liên quan đến khu vực Thái Bình Dương mà còn liên quan đến toàn thế giới”.

Nhật Bản vốn đã là quốc gia có vai trò rất quan trọng đối với Oa-sinh-tơn và lại càng có vị trí đặc biệt hơn khi chính quyền mới của Mỹ triển khai chính sách hướng về châu Á. Tô-ki-ô cho phép khoảng 50 nghìn lính Mỹ đồn trú và hợp tác với Oa-sinh-tơn trong việc gây áp lực đối với CHDCND Triều Tiên. Cũng hiếm có quốc gia nào sẵn lòng san sẻ gánh nặng ở I-rắc và Áp-ga-ni-xtan với Mỹ như Nhật Bản. Người ta ước tính rằng, kể từ năm 2001, Tô-ki-ô đã bỏ ra 1,46 tỉ USD để giúp Oa-sinh-tơn thực hiện mục tiêu vãn hồi an ninh và tái thiết ở Áp-ga-ni-xtan. Trong khi đó, lực lượng phòng vệ trên biển Nhật Bản đang thực hiện sứ mệnh tiếp nhiên liệu và hỗ trợ hậu cần tại Ấn Độ Dương cho lực lượng do Mỹ cầm đầu tham chiến tại Áp-ga-ni-xtan. Tô-ki-ô cũng đổ những khoản tiền lớn để viện trợ cho I-rắc.

Trong bối cảnh đối phó với cuộc khủng hoảng tài chính đang là vấn đề thời sự nóng bỏng thì việc siết chặt quan hệ với Tô-ki-ô lại càng trở nên cần thiết đối với Oa-sinh-tơn. Dù là siêu cường kinh tế số một thế giới đi chăng nữa thì Mỹ cũng chẳng thể thoát hiểm nếu cứ “đơn thương, độc mã”. Với tiềm lực kinh tế đứng thứ hai thế giới và là nước nắm giữ rất nhiều trái phiếu chính phủ của Mỹ, Nhật Bản có thể giúp Mỹ về tài chính trong giai đoạn thâm hụt ngân sách tăng cao kỷ lục hiện nay. Một điều không mới nhưng cũng cần nhắc đến là mối quan hệ Oa-sinh-tơn – Bắc Kinh mang tính “vừa là đối tác, vừa là đối thủ”. Dù đề cao hợp tác với Trung Quốc, song kìm chế ảnh hưởng của Bắc Kinh có lẽ là một phần tất yếu trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Để thực hiện chiến lược này, không có gì tốt hơn là vun đắp vững chắc quan hệ đồng minh với Nhật Bản, một cường quốc nằm sát sườn Trung Quốc. Mối quan hệ với Oa-sinh-tơn vẫn là ưu tiên hàng đầu của Tô-ki-ô. Thủ tướng T.A-xô đã nhấn mạnh rằng, Nhật Bản sẽ sát cánh cùng Oa-sinh-tơn để giải quyết nhiều vấn đề, trong đó có cuộc khủng hoảng tài chính. Mỹ và Nhật Bản là đối tác thương mại lớn. Một nước Mỹ hồi phục chỉ có lợi cho Nhật Bản khi thị trường Mỹ từ lâu đã là địa bàn làm ăn sinh lời nhất của các doanh nhân xứ Phù Tang.

Tiếp tục nhận được sự ủng hộ từ Mỹ không chỉ có ý nghĩa quan trọng đối với vấn đề an ninh và duy trì cân bằng chiến lược của Nhật Bản mà để Tô-ki-ô nuôi dưỡng một mục tiêu lớn. Sau bao nhiêu năm khẳng định vị trí của một cường quốc kinh tế, Nhật Bản đang nỗ lực thoát khỏi “vòng kim cô” của lịch sử để trở thành cường quốc chính trị. Là một trong những quốc gia kêu gọi cải tổ Liên hợp quốc mạnh mẽ nhất, Nhật Bản muốn có tiếng nói trọng lượng hơn trong cuộc chơi toàn cầu bằng chiếc ghế thường trực trong Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.

Oa-sinh-tơn cần Tô-ki-ô và ngược lại. Với những lợi ích ràng buộc, tất yếu, Mỹ và Nhật Bản đều muốn siết chặt quan hệ đồng minh đã tồn tại hơn 60 năm qua.

BẢO TRUNG