QĐND - Bất kỳ xã hội nào cũng cần có kỷ cương và ý thức tự giác của con người. Tuy nhiên, điều đó còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố và hoàn cảnh lịch sử cụ thể khác nhau. Kỷ cương là muốn nói đến phép tắc, kỷ luật, sự nghiêm minh và trật tự. Còn tự giác chính là sự hiểu biết, ý thức giác ngộ với những hành vi đúng đắn hướng đến chân thiện mỹ của con người.

Nếu ai cũng tự giác chấp hành luật giao thông thì sẽ hạn chế được tình trạng ùn tắc và tai nạn giao thông . Ảnh: Hải Ha

Kỷ cương và tự giác có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, tác động qua lại với nhau làm cho tính kỷ cương, ý thức tự giác của từng con người và rộng hơn là của xã hội, ngày càng trở nên hoàn thiện. Một xã hội kỷ cương trật tự được bảo đảm, ý thức tự giác của con người được nâng cao, đó là một xã hội văn minh. Ngược lại, một xã hội mà kỷ cương cũng như tự giác còn hạn chế, chứng tỏ xã hội đó chậm phát triển. Kỷ cương và tự giác luôn gắn liền với nhau, có kỷ cương mới có tự giác. Không thể thuần túy mong muốn ở con người lòng tự giác, mà trước hết phải có kỷ cương và đồng thời với kỷ cương mới có tự giác.

Đất nước ta đang trong thời kỳ tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa, định hướng xây dựng một xã hội "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh". Vì vậy, vấn đề kỷ cương của xã hội, ý thức tự giác của mỗi công dân càng đòi hỏi phải được nâng cao hơn bao giờ hết. Có thể sau 25 năm đổi mới đất nước, chúng ta đã thu được nhiều thành tựu rõ rệt trên nhiều lĩnh vực phát triển kinh tế-xã hội. Đặc biệt kỷ cương trật tự xã hội được giữ vững, ý thức tự giác của các tầng lớp nhân dân ngày càng được nâng cao. Song, cũng không thể không nói đến trong một chừng mực nào đó, mỗi lĩnh vực, mỗi ngành, từng địa phương, cơ sở, còn có những vụ việc chúng ta chưa xử lý nghiêm minh, để giữ vững kỷ cương phép nước, gây bức xúc trong xã hội. Như vấn đề đầu tư, xây dựng và quản lý đô thị, quản lý đất đai, hoạt động tài chính, vấn nạn giao thông, tham nhũng, tệ nạn xã hội, ma túy, mại dâm, lừa đảo trong hoạt động thương mại,…

Trong một xã hội thường diễn ra khuynh hướng, kỷ cương được siết chặt, buộc con người phải chấp hành pháp luật, tuân thủ những quy tắc của xã hội và dần tiến đến tự giác. Một khi kỷ cương bị buông lỏng, lòng ham muốn trong con người, ý thức tự do vô kỷ luật lại trỗi dậy và dễ dẫn đến hành vi vi phạm pháp luật. Chính vì vậy, việc giữ vững kỷ cương xã hội, cũng như việc mở rộng dân chủ, giáo dục ý thức tự giác, tinh thần trách nhiệm công dân cho mọi tầng lớp nhân dân là việc làm thường xuyên, liên tục và tiến hành đồng thời. Cần phát huy sức mạnh tổng hợp của cả xã hội, của từng địa phương, ban, ngành, đoàn thể và của từng người. Đặc biệt là của các cơ quan chức năng, sử dụng các công cụ quản lý một cách hữu hiệu để giữ vững kỷ cương phép nước, ngăn chặn những hành vi sai trái, tiêu cực, làm ảnh hưởng đến Nhà nước, xã hội và công dân. Để làm được điều đó, các cơ quan chức năng thực thi pháp luật phải gương mẫu, đồng thời phải có thái độ cương quyết xử lý chính xác, đúng đắn các vụ việc một cách khách quan, nhanh chóng, kịp thời và có hiệu quả nhằm răn đe và giáo dục đối với những đối tượng vi phạm. Đồng thời với việc duy trì kỷ cương trật tự xã hội, cần thường xuyên tuyên truyền, giáo dục, thuyết phục cho mọi đối tượng trong xã hội hiểu được pháp luật và thực hiện nghiêm chỉnh pháp luật, thấy được trách nhiệm của mình đối với xã hội, đối với tập thể, đối với nhân dân. Nghĩa là làm cho mọi người dần đi đến tự giác, với ý thức: "Mình vì mọi người, mọi người vì mình". Giáo dục, thuyết phục để làm thay đổi nhận thức của một con người là không thể đơn giản. Vì nhận thức là một quá trình, từ chỗ chưa hiểu đến chỗ hiểu biết, từ hành động tiêu cực đến tích cực là cả một sự thay đổi ghê gớm trong con người. Vì vậy, cần phải kiên trì thường xuyên, liên tục, từ trong gia đình đến nhà trường và xã hội, từ cơ sở đến cơ quan cấp trên, ban, ngành, đoàn thể đều phải làm, để nâng cao ý thức tự giác cho mọi người, đặc biệt là vấn đề chấp hành pháp luật. Trong điều kiện hiện nay, chỉ riêng việc xử lý nghiêm minh và nếu mọi người có ý thức tự giác tham gia và chấp hành nghiêm chỉnh luật giao thông, thì mặc dù nhiều người tham gia giao thông đến mấy, cũng không thể ùn tắc và tai nạn giao thông cũng giảm đi đáng kể, không đến nỗi mỗi ngày phải mất đi vài ba chục người và mỗi năm có đến vạn người chết. Lĩnh vực giao thông chỉ là một đơn cử nói về kỷ cương và tự giác đang còn nhiều vấn đề nan giải. Ở các lĩnh vực khác như đầu tư, kinh doanh bất động sản, thị trường chứng khoán, hoạt động thương mại, môi trường,... nếu chúng ta siết chặt kỷ cương và mỗi đơn vị, mỗi tổ chức, cá nhân đều có ý thức tự giác, có trách nhiệm với xã hội với cộng đồng thì chắc chắn từng bước sẽ ngăn chặn và hạn chế tối đa những hiện tượng tiêu cực trong hoạt động kinh tế-xã hội. Làm cho xã hội trở lên lành mạnh hơn, tốt đẹp hơn.

Hoàng Thanh Hải