May hàng xuất khẩu ở Công ty may liên danh Hải Phòng

Bước sang năm 2008, mặc dù giá cả tăng nhưng những người hưởng lương từ ngân sách nhà nước vẫn khấp khởi mừng vì hằng tháng được nhận thêm một khoản tiền kha khá do lương tối thiểu tăng. Trái với niềm vui của đối tượng hưởng lương từ ngân sách, đa số người lao động trong các doanh nghiệp lại lo vì thu nhập của họ có thể sẽ giảm.

Tăng lương tối thiểu không đồng nghĩa với tăng thu nhập

Theo Nghị định của Chính phủ, từ ngày 1-1-2008, mức lương tối thiểu áp dụng cho các đối tượng đều tăng, nhưng đi tìm hiểu ở một số doanh nghiệp cả trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, chúng tôi thấy hầu hết các doanh nghiệp chưa có kế hoạch tăng lương cho người lao động. Có những doanh nghiệp còn bày tỏ nỗi lo: “Lương tối thiểu tăng, chúng tôi phải chi thêm khá nhiều tiền bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho người lao động… Giữ được mức lương đang trả đã khó, nói gì đến việc tăng thêm".

Ông Phạm Minh Huân, Vụ trưởng Vụ tiền lương, tiền công thuộc Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội phân tích: Người lao động trong các doanh nghiệp được trả lương theo hiệu quả sản xuất kinh doanh. Lương tối thiểu tăng không đồng nghĩa với thu nhập của họ tăng, vì trước đây, đa số doanh nghiệp đã trả lương cao hơn mức quy định trong thang bảng lương mới. Mặt khác, theo quy định hiện hành, tổng mức đóng bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế là 23% tiền lương, người lao động phải đóng 6%, số còn lại doanh nghiệp phải nộp. Khi lương tối thiểu tăng, cả doanh nghiệp và người lao động đều phải nộp thêm tiền bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế, vì thế có thể thu nhập thực tế của nhiều lao động sẽ giảm.

Hai ngày đầu năm 2008, hỏi chuyện những công nhân đang làm việc trong các doanh nghiệp, chúng tôi đều nhận được câu trả lời: Chưa nghe lãnh đạo doanh nghiệp nói gì đến tăng lương, chỉ thấy “kêu" vì phải chi thêm tiền bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, đồng thời thúc ép công nhân làm việc với cường độ cao hơn để bù vào những khoản chi tăng.

Chị Nguyễn Thị Hương và một số công nhân công ty giày Thụy Khuê (Hà Nội), kể: “Chúng em được trả lương theo sản phẩm, năm 2007 lương bình quân xấp xỉ 1 triệu đồng/tháng, chưa trừ tiền bảo hiểm. Bây giờ lương tối thiểu tăng nhưng mức khoán sản phẩm vẫn thế, chúng em phải nộp tiền bảo hiểm nhiều hơn nên chắc chắn thu nhập sẽ giảm đi”.

Bà Phan Minh Nguyệt, Phó trưởng phòng tổ chức - hành chính Công ty Vinakip cho biết: “Công ty chúng tôi đã cổ phần hóa, người lao động được trả lương theo hiệu quả sản xuất kinh doanh. Năm 2007, thu nhập bình quân của cán bộ, công nhân 2,2 triệu đồng/tháng, người thấp nhất là 1 triệu đồng/tháng. Năm 2007, công ty tôi nộp gần 2 tỉ đồng tiền bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế cho người lao động, sang năm 2008 lương tối thiểu tăng, chúng tôi phải nộp thêm hơn 400 triệu đồng nữa. Hiện công ty đặt mục tiêu tăng thu nhập cho người lao động lên 5% nhưng đang gặp khó khăn vì giá các nguyên liệu đầu vào đều tăng”.

Đời sống khó khăn

Tăng lương tối thiểu thường gắn liền với tăng giá, nhất là những mặt hàng tiêu dùng thiết yếu, vì thế đời sống của người lao động trong các doanh nghiệp, đặc biệt là những nơi thu nhập thấp gặp rất nhiều khó khăn. Thực tế cho thấy, ngay từ khi có thông tin chuẩn bị điều chỉnh lương tối thiểu, giá nhiều mặt hàng đã tăng rõ rệt. Càng gần đến Tết Nguyên đán, giá cả càng tăng cao. Bảo đảm sinh hoạt hằng ngày cho gia đình là mối lo thường trực đối với người lao động, nhất là lao động trong các doanh nghiệp, vì khả năng được tăng lương của họ không chắc chắn như những người hưởng lương từ ngân sách nhà nước, thậm chí còn giảm so với trước.

Chị Phan Thị Tuyên, công nhân công ty cổ phần may Sơn Hà (Hà Tây) kể:

- Năm 2007, mỗi tháng tôi nộp 54.000 đồng tiền bảo hiểm, từ tháng 1-2008 tôi sẽ phải nộp hơn 64.000 đồng, đáng lo hơn là khi nhà nước tăng lương tối thiểu, giá thực phẩm tăng rất cao. Mấy tháng trước, thi thoảng gia đình tôi còn tổ chức "ăn tươi" cải thiện, nhưng bây giờ phải tiết kiệm. Nghe nói, Tết Nguyên đán sắp tới có khả năng công ty tôi sẽ giảm mức tiền thưởng để bù vào khoản nộp bảo hiểm cho người lao động. Tăng lương tối thiểu thì những người hưởng lương từ ngân sách được thêm tiền, còn công nhân như chúng tôi lại càng thêm lo.

Đến một số siêu thị ở Hà Nội vào ngày Tết Dương lịch, tôi vẫn thấy khá đông người đến mua sắm, nhưng tỷ lệ công nhân không nhiều. Hỏi chuyện lương, thưởng của một vài người quen đang làm việc ở các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trên địa bàn Hà Nội như công ty Canon, Yamaha, ai cũng gượng cười: “Tăng lương tối thiểu chỉ có công chức là phần nào được thêm thu nhập, còn lương của chúng tôi thì vẫn y nguyên. Giá cả tăng cao, chúng tôi lo lắm"!

Làm gì để thêm thu nhập?

Trước tình trạng lương không được tăng mà giá cả ngày càng đắt đỏ, nhiều công nhân đang làm việc ở các doanh nghiệp buộc phải làm thêm giờ hoặc nhận hàng về nhà san sẻ cho người thân cùng làm. Những gia đình có nhà ở vị trí thuận lợi thì mở cửa hàng buôn bán, làm thêm nghề phụ… Chị Nguyễn Thị Thắng, công nhân công ty trách nhiệm hữu hạn may thêu Minh Phương (Sơn Tây, Hà Tây) kể: "Tôi thường xuyên phải gửi con cho ông bà trông hộ để làm thêm giờ. Ở công ty tôi, rất nhiều người phải làm thêm 4 giờ mỗi ngày, thậm chí có người còn đăng ký làm 2 ca để có thêm thu nhập. Lương không được tăng, giá cả ngày càng đắt mà không làm thêm thì không biết chi tiêu thế nào cho đủ sống".

Làm gì để có thêm thu nhập là trăn trở không chỉ của riêng người lao động mà của cả lãnh đạo các doanh nghiệp. Ông Hoàng Đình Phẩm, Tổng giám đốc Công ty cổ phần khí cụ điện 1 (Tổng công ty Thiết bị điện Việt Nam) tâm sự: "Mỗi lần nhà nước tăng lương tối thiểu, doanh nghiệp chúng tôi lại thêm nhiều mối lo. Lo nộp thêm tiền bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho người lao động đã đành, nhưng trăn trở hơn là làm thế nào để thu nhập thực tế của cán bộ, công nhân được cải thiện, ít nhất là được tăng như những người hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Có như thế thì mọi người mới yên tâm, có động lực để làm việc tốt hơn. Cái khó của chúng tôi bây giờ là giá nguyên liệu đầu vào ngày càng đắt, nước ta đã gia nhập WTO nên thị trường tiêu thụ có sự cạnh tranh khốc liệt… Để có thể tăng thu nhập cho người lao động, chúng tôi đang cố gắng tiết kiệm tối đa chi phí sản xuất, nhất là điện, xăng dầu, văn phòng phẩm… đồng thời động viên công nhân phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật để nâng cao năng xuất lao động”.

Tăng lương tối thiểu là chủ trương hoàn toàn đúng, phù hợp với tâm tư nguyện vọng của những người hưởng lương và đáp ứng yêu cầu của sự phát triển. Tuy nhiên, để những người đang làm việc trong các doanh nghiệp có thêm thu nhập, cùng với sự nỗ lực của bản thân doanh nghiệp và người lao động, tổ chức công đoàn cần đề cao vai trò, trách nhiệm trong việc giúp người lao động thỏa thuận mức tiền lương, tiền công, đồng thời tránh tình trạng lương tối thiểu tăng nhưng khoản tiền an sinh, phúc lợi xã hội của người lao động lại giảm. Bên cạnh đó, cấp ủy, chính quyền các địa phương, nhất là ngành lao động - thương binh - xã hội cần thường xuyên quan tâm, kiểm tra, giám sát việc bảo đảm tiền lương, tiền thưởng cho người lao động trong các doanh nghiệp, không để xảy ra tình trạng người lao động làm việc quá sức mà thu nhập vẫn thấp, dẫn đến những mâu thuẫn không đáng có, gây tác động xấu đến sự phát triển.

CÁT HUY QUANG