Cánh đồng mẫu lớn – cách làm mới thời hội nhập

QĐND Online - Cánh đồng mẫu lớn (CĐML) là mô hình sản xuất, canh tác lúa mới hiện nay. Hướng tới một nền sản xuất nông nghiệp hàng hóa, hiện đại, các địa phương ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đang xúc tiến xây dựng các CĐML.

Mô hình sản xuất lúa mới, hiệu quả, chất lượng

Cánh đồng mẫu lớn có diện tích hơn 1.100ha ở xã Vĩnh Bình, huyện Châu Thành, tỉnh An Giang do Công ty Bảo vệ thực vật An Giang thực hiện từ vụ Đông Xuân 2010-2011 đã bước đầu gặt hái thành công. Kết quả, năng suất lúa đạt 8,5 - 12 tấn/ha, nông dân lãi 25 - 35 triệu đồng/ha. Sau thành công này, tháng 3- 2011, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã tổ chức phát động mô hình CĐML tại các tỉnh khu vực ĐBSCL. Đến nay các tỉnh, thành ĐBSCL đã đăng ký thực hiện với diện tích lên tới hơn 7.200ha trong vụ hè thu 2011. Trong đó, có nhiều tỉnh (như Kiên Giang, Tiền Giang, Sóc Trăng, An Giang ) đã xây dựng CĐML với quy mô diện tích lên đến cả nghìn héc-ta.

Thu hoạch lúa thủ công làm tỉ lệ thất thoát tăng cao

Theo quy hoạch của ngành nông nghiệp TP Cần Thơ, CĐML sẽ được thực hiện tại Tổ hợp tác Đồng Vạn, ấp Thầy Ký, thị trấn Thạnh An, huyện Vĩnh Thạnh với diện tích 400ha và 208 nông hộ tham gia. Đây được xem là địa phương thí điểm, là bước đệm cho việc nhân rộng mô hình này trong toàn thành phố. CĐML được xem là bước kế thừa và phát triển của việc ký kết hợp đồng bao tiêu lúa và “cánh đồng 1 giống” trước đây. Nói cách khác mô hình CĐML chính là hình thức cụ thể hóa mối liên kết giữa 3 nhà (nhà nước, nhà nông, nhà doanh nghiệp). Mối liên kết có một thời gian khá dài bị xem nhẹ, lỏng lẻo. Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ thực vật TP Cần Thơ, bà Nguyễn Thị Kiều phát biểu: “Đây là lần đầu tiên mô hình này được thực hiện ở TP Cần Thơ, nhằm giúp nông dân làm quen, áp dụng khoa học kỹ thuật và công nghệ mới việc sản xuất lúa. Từng bước thay đổi tập quán canh tác cũ. Để mô hình được thực hiện thành công, Chi cục Bảo vệ thực vật thành phố thường xuyên cử cán bộ xuống tận địa bàn để hướng dẫn bà con về kỹ thuật canh tác lúa”.

Tại Đồng Tháp, mô hình CĐML bắt đầu từ HTX Tân Cường, huyện Tam Nông, HTX Thắng Lợi huyện Tháp Mười và đến nay toàn tỉnh đã có 10 mô hình với diện tích trên 1.500ha, với 1.190 hộ tham gia. Các hộ được hướng dẫn quá trình sản xuất, áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật theo tiêu chuẩn VietGAP.

Vụ lúa hè thu năm nay, ngành Nông nghiệp tỉnh Trà Vinh phối hợp với chính quyền địa phương triển khai xây dựng mô hình CĐML gắn với sản xuất lúa theo tiêu chuẩn VietGAP trên tổng diện tích hơn 300ha tại 3 huyện Cầu Kè, Tiểu Cần và Trà Cú.

Từ vụ hè thu 2010, Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư và Chi Cục Bảo vệ thực vật tỉnh Sóc Trăng đã phối hợp với bà con nông dân xã Trường Khánh, huyện Long Phú, xây dựng CĐML trên diện tích 40ha, sử dụng duy nhất một giống lúa OM 6976 nguyên chủng. Nhờ bố trí lịch xuống giống hợp lý, mật độ sạ thưa, sử dụng phân bón, sử dụng nấm xanh vi sinh để khống chế rầy nâu phù hợp, các thửa ruộng trong cánh đồng mẫu ít nhiễm bệnh hơn ruộng ngoài mô hình. Do sử dụng một giống lúa, xuống giống đồng loạt và chăm sóc đúng quy trình kỹ thuật nên lúa trên cánh đồng mẫu chín đều, năng suất đạt 7 tấn/ha, cao hơn hẳn so với các thửa ruộng ngoài mô hình, chi phí lại thấp hơn do giảm lượng phun thuốc trừ sâu, phân bón.

Cơ giới hóa thu hoạch lúa bằng máy gặt đập liên hợp ở ĐBSCL

Doanh nghiệp, nông dân cùng hưởng lợi

Mô hình “cánh đồng mẫu lớn” là kiểu “tích tụ ruộng đất” rất linh hoạt hay còn gọi là “tích tụ ruộng đất mềm”. Thực chất kiểu tích tụ này, đất đai vẫn thuộc quyền của mỗi nông dân. Khi tham gia CĐML, nông dân đem đất “góp vốn” thành diện tích lớn cùng canh tác, sản xuất lúa theo hướng tiến tiến, hiện đại, mang lại cơ hội thu nhập cao, ổn định, hạn chế rủi ro cho người trồng lúa. Tạo ra nguồn lúa gạo xuất khẩu lớn đồng đều về chất lượng và giá trị gia tăng cao. Đồng thời những cánh đồng mẫu lớn còn giải quyết phần nào bài toán manh mún về đất đai, tạo điều kiện thuận lợi để thực hiện việc cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp, hình thành vùng hàng hóa lớn, đảm bảo chất lượng và sự cạnh tranh trên trường quốc tế cho hạt gạo Việt Nam.

Ông Đoàn Ngọc Phả, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh An Giang cho biết: Việc hình thành một cánh đồng lớn theo nguyên tắc tự nguyện của các nông dân cùng tham gia, có ruộng liền kề nhau, cùng xuống giống một ngày (chỉ 1 đến 2 loại giống); chăm sóc lúa theo tiêu chuẩn VietGAP; thực hiện “1 phải, 5 giảm” (phải sử dụng giống xác nhận, giảm phân bón, thuốc trừ sâu, giảm giống, giảm nước, giảm thất thoát). Những nông dân khi đăng ký tham gia mô hình này sẽ được tập hợp thành tổ, nhóm sản xuất, tất cả đều phải mở sổ ghi chép theo dõi quá trình sản xuất. Đây chính là cơ sở để giúp người nông dân đánh giá hiệu quả kinh tế khi sản xuất lúa sau mỗi mùa vụ. Đây còn là cơ sở để đánh giá công nhận chất lượng lúa đạt tiêu chuẩn khi có yêu cầu, đặc biệt là tiêu chuấn VietGAP. Những CĐML này thường có mối liêt kết giữa nông dân và doanh nghiệp cụ thể bằng hợp đồng. Khi đó, Công ty đầu tư ứng giống, phân bón, thuốc BVTV không tính lãi và cử cán bộ kỹ thuật xuống trực tiếp cùng bám đồng ruộng hướng dẫn giúp đỡ nông dân.

Để tạo điều kiện khuyến khích nông dân tham gia mô hình CĐML, An Giang sẽ xem xét việc hỗ trợ thủy lợi.

Thông qua việc liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân khi thực hiện CĐML, lúa sẽ bán được với giá cao hơn và các loại vật tư mua được với giá sỉ rẻ hơn nhờ giảm bớt được các khâu trung gian. Ngoài ra, nông dân và doanh nghiệp sẽ cùng đồng hành trong sản xuất không chỉ tạo thuận lợi cho việc sản xuất lúa theo hướng hiện đại, đáp ứng được yêu cầu của thị trường mà là cơ hội việc chia sẻ lợi nhuận và rủi ro.

Khi tham gia CĐML, nông dân sẽ được hưởng thêm lợi nhuận vì không phải trả lãi mua thiếu vật tư nông nghiệp, chi phí phơi sấy, vận chuyển. Như vậy lợi nhuận tối thiểu là 40- 60%, thay vì 30% như sản xuất nhỏ lẻ bình thường. Còn doanh nghiệp xuất khẩu thì có nguồn nguyên liệu ổn định, đảm bảo chất lượng tốt.

Tiến sĩ Lê Văn Bảnh, Viện Trưởng Viện lúa ĐBSCL cho rằng: mô hình CĐML từng bước dịch vụ hóa nhiều khâu như giống, làm đất, chăm sóc, quản lý nước, thu hoạch, bảo quản, chế biến, tồn trữ, xuất khẩu…góp phần hạn chế thất thoát sau thu hoạch, làm giảm chi phí giá thành, tăng giá trị và chất lượng hạt gạo.

Nông dân Nguyễn Công Khải, xã Trường Khánh, huyện Long Phú, tỉnh Sóc Trăng hồ hởi: “Năm nay nông dân thực hiện cánh đồng mẫu sẽ cho năng suất cao hơn trước. Vụ thu hoạch có máy gặt đập liên hợp nên giảm thất thoát. Hy vọng người nông dân sẽ thực sự làm giàu từ cây lúa”.

Mô hình CĐML đang triển khai chính là một trong những lời giải cho câu hỏi làm thế nào giúp người nông dân tiếp cận các loại vật tư nông nghiệp phục vụ sản xuất lúa với giá cả ổn định và chất lượng đảm bảo, đồng thời giá cả đầu ra lúa gạo đảm bảo có lãi, đáp ứng xu hướng phát triển tất yếu của nền nông nghiệp hiện đại.