Áp lực “ghế nóng”

 “Tôi đã không thể hoàn thành nhiệm vụ khi được Đảng Bảo thủ lựa chọn”, bà Truss thừa nhận sau khi tuyên bố từ chức ngày 20-10. Quyết định từ chức của Thủ tướng Liz Truss không gây ngạc nhiên khi chính phủ của bà đã có những sai lầm về chính sách kinh tế. Nhưng nguyên nhân sâu xa hơn được cho là bởi Đảng Bảo thủ cầm quyền không còn niềm tin vào năng lực lãnh đạo, xử lý khủng hoảng của bà Truss.

Bà Liz Truss tuyên bố từ chức thủ tướng Anh tại số 10 Phố Downing, ngày 20-10. Ảnh: REUTERS

Bà Truss tiếp quản chức thủ tướng từ người tiền nhiệm Boris Johnson cùng với hàng loạt “bài toán khó”, trong đó nổi bật là cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt với hóa đơn năng lượng tăng cao, lạm phát tăng kỷ lục trong vòng 40 năm qua. Đảm nhận vị trí "chèo lái con thuyền" nước Anh trong giai đoạn đầy biến động, bà Truss đặt niềm tin mãnh liệt vào việc giảm thuế và cải cách quy định, coi đây là phương thuốc hữu hiệu để kích thích tăng trưởng kinh tế. Bà và Bộ trưởng Tài chính Anh Kwasi Kwarteng đã công bố kế hoạch “Ngân sách nhỏ” (mini-budget), theo đó bãi bỏ thuế suất 45% đối với các khoản thu nhập trên 150.000 bảng Anh, hỗ trợ các hóa đơn năng lượng đang tăng lên của các hộ gia đình...

Ấy nhưng, “liều thuốc” mà bà Truss và ông Kwarteng dùng để tiếp thêm sức mạnh cho nền kinh tế lại phản tác dụng và gây xáo động thị trường. Đồng bảng Anh lao dốc không phanh, thị trường tài chính chao đảo với làn sóng bán tháo trái phiếu chính phủ ồ ạt khiến lợi suất trái phiếu tăng vọt, gây nên cuộc khủng hoảng thanh khoản tại các quỹ hưu trí của Anh và buộc Ngân hàng Trung ương nước này phải can thiệp khẩn cấp bằng chương trình mua trái phiếu chính phủ trị giá 65 tỷ bảng. “Một sự hổ thẹn đối với cường quốc kinh tế-tài chính hàng đầu thế giới như Anh”, tờ Telegraph viết.

Sự hỗn loạn của thị trường buộc bà Truss phải sa thải Bộ trưởng Kwarteng và lập tức bổ nhiệm ông Jeremy Hunt lên thay vào ngày 14-10. Quyết định “thay ngựa giữa dòng” tuy cứu được thị trường nhưng lại khiến uy tín của Thủ tướng Truss trong nội bộ đảng cũng như đối với cử tri sụt giảm nghiêm trọng. Báo chí Anh gọi bà là “Thủ tướng có văn phòng, nhưng không có quyền lực” khi bà nhiều lần ngồi im trong các phiên chất vấn ở Hạ viện Anh và để mặc ông Hunt giải trình thay mình. Đến chiều 19-10, việc Bộ trưởng Nội vụ Suella Braverman từ chức và công khai chỉ trích tư cách lãnh đạo của bà Truss đã trở thành “giọt nước tràn ly”, đánh gục “nữ chiến binh” Truss, dù trước đó bà tuyên bố “không là người bỏ cuộc”.

Quyết định từ chức của Thủ tướng Liz Truss đẩy Đảng Bảo thủ cầm quyền rơi vào cuộc khủng hoảng nghiêm trọng khi Công đảng đối lập yêu cầu tổng tuyển cử ngay lập tức. Các phân tích cho rằng, nếu tổ chức tổng tuyển cử trước thời hạn, Đảng Bảo thủ sẽ thất bại thê thảm trước Công đảng. Hiện Công đảng đang dẫn trước Đảng Bảo thủ 25 điểm phần trăm và nếu xu hướng này tiếp tục kéo dài đến thời điểm tổng tuyển cử vào năm 2024, Đảng Bảo thủ không chỉ bị hạ bệ mà thậm chí còn có nguy cơ không thể trở thành đảng đối lập chính tại Anh. Bản thân Đảng Bảo thủ cũng hiểu rất rõ rằng, nếu chấp nhận tổng tuyển cử trước thời hạn, đảng này có thể bị xóa tên trên bản đồ chính trị Anh. Vì thế, ban lãnh đạo Đảng Bảo thủ đang gấp rút hoàn tất việc bầu chọn người thay thế bà Truss trong vòng 1 tuần, thay vì kéo dài 8 tuần như trước đây. Ưu tiên lớn nhất hiện nay của Đảng Bảo thủ là chọn ra lãnh đạo nhanh nhất có thể để chấm dứt sự hỗn loạn, mang lại sự ổn định cho đất nước. Dự kiến, nước Anh có thể có thủ tướng mới sớm nhất trong ngày 24-10 và chậm nhất vào ngày 28-10.

Hiện có một số gương mặt đang nổi lên làm ứng cử viên Thủ tướng Anh, trong đó có cựu Bộ trưởng Tài chính Rishi Sunak, lãnh đạo Hạ viện Penny Mordant, cựu Thủ tướng Boris Johnson, cựu Bộ trưởng Nội vụ Suella Braverman, Bộ trưởng Thương mại Quốc tế Kemi Badenoch và Bộ trưởng Quốc phòng Ben Wallace. Nhưng dù ai lên ngồi “ghế nóng” thủ tướng cũng phải đối mặt với nhiều thách thức, cả cũ lẫn mới, trong đó quan trọng nhất là làm thế nào có thể kiểm soát cuộc khủng hoảng năng lượng và giá cả sinh hoạt leo thang. Một ưu tiên khác mà thủ tướng mới phải quan tâm là hàn gắn bất đồng trong nội bộ Đảng Bảo thủ cầm quyền.

Với những nhiệm vụ không hề dễ dàng, chắc chắn nhà lãnh đạo mới của nước Anh sẽ đối mặt với không ít sóng gió khi trở thành chủ nhân của ngôi nhà số 10 phố Downing.        

LINH OANH