QĐND - Tiểu đoàn 150 được thành lập vào năm đầu tiên của cuộc kháng chiến chống Pháp (14-4-1947) gồm những đơn vị đã chiến đấu anh dũng từ những ngày đầu kháng chiến chống thực dân Pháp, đã lập nhiều thành tích trên các chiến trường Khu 3. Thử thách lớn đầu tiên mà Tiểu đoàn 150 đã anh dũng vượt qua là Chiến thắng Phủ Thông (25-7-1948) và từ đó tên tiểu đoàn được gắn liền với chiến thắng lịch sử này.

Trong thư gửi Tiểu đoàn nhân dịp kỷ niệm 50 năm Chiến thắng Phủ Thông, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã viết: "… Chiến thắng Phủ Thông đã mang lại niềm tin và kinh nghiệm, có cống hiến lớn cho bộ đội ta tiến lên trên con đường đánh công kiên, đặc biệt là trong chiến dịch giải phóng biên giới và trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, nói chung cả 30 năm kháng chiến…".

Sau Chiến thắng Phủ Thông, Tiểu đoàn liên tiếp lập thêm nhiều chiến công như: Phố Ràng (năm 1949), Ba Vì (năm 1951) và đỉnh cao là Chiến thắng Him Lam trong Chiến dịch Điện Biên Phủ (năm 1954)… Đó là những trận đánh nổi tiếng mà địa danh đã trở thành di tích lịch sử. Với những thành tích đó, trong kháng chiến chống Pháp, Tiểu đoàn đã được tặng thưởng danh hiệu: “Đơn vị Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân".

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, theo yêu cầu của chiến trường, Tiểu đoàn Phủ Thông được xây dựng phát triển thành 3 tiểu đoàn, chiến đấu cả ở 3 chiến trường trong nước và trên chiến trường quốc tế Lào và Cam-pu-chia. Các tiểu đoàn này đều chiến đấu giỏi, lập nhiều thành tích, trở thành những đơn vị anh hùng lực lượng vũ trang và vinh dự thay đều được tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất nước nhà.

Đầu tiên là vào ngày 12-1-1966, một Tiểu đoàn Phủ Thông được tổ chức và điều vào chiến đấu ở chiến trường miền Đông Nam Bộ. Tiểu đoàn này đã gắn với những chiến thắng: Trận công đồn Tân Hưng (tháng 7-1967), đánh thiệt hại nặng 1 đại đội thuộc tiểu đoàn "Anh cả đỏ" của Mỹ ở Lộc Ninh; tham gia Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968; chốt chặn Tào Ô đường 13 (năm 1972); tấn công Đồng Xoài, Phước Long, Xuân Lộc (tháng 4-1975), rồi tham gia chiến dịch Hồ Chí Minh giải phóng Sài Gòn và trụ lại một năm làm nhiệm vụ quân quản.

Kể chuyện truyền thống cho các cháu học sinh tại khu di tích lịch sử Chiến thắng Phủ Thông. Ảnh: Như Lan

Khi bè lũ Pôn Pốt gây chiến tranh biên giới Tây Nam, Tiểu đoàn đã chiến đấu, chọc thủng tuyến phòng thủ của địch trên đường số 10, đánh chiếm Prasốt, Pranhông, Niếc Lương, rồi vượt sông Mê Công cùng các đơn vị bạn giải phóng Phnôm Pênh sớm hơn dự kiến một ngày đêm… Tiếp đến 10 năm (1979-1989), Tiểu đoàn làm nhiệm vụ quốc tế trên đất bạn và làm nhiệm vụ bảo vệ biên giới Tây Nam. Nằm trong đội hình Trung đoàn 141, Sư đoàn 7, Quân đoàn 4, Tiểu đoàn có bề dày thành tích được tặng thưởng 7 Huân chương Chiến công, 2 đại đội (Đại đội 2 và Đại đội 3) được tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.

Ngày 7-2-1968, một Tiểu đoàn Phủ Thông nữa được điều vào chiến đấu ở chiến trường Liên khu 5 trong đội hình Trung đoàn 141B. Tiểu đoàn này qua nhiều thời kỳ trong đội hình Trung đoàn 141B, sau về Sư đoàn 2 (Quân khu 5), rồi chuyển về đội hình Sư đoàn 3 (Quân khu 5) và cuối cùng về Quân khu 1 (Tiểu đoàn 7, Trung đoàn 22, Sư đoàn 3). Đây là một tiểu đoàn hoạt động trên chiến trường gian khổ, gay go, ác liệt nhất và làm nhiệm vụ quốc tế ở chiến trường Lào. Tiểu đoàn từng tác chiến với nhiều đối tượng: Quân ngụy Sài Gòn, thủy quân lục chiến Mỹ, quân ngụy Lào và quân Thái Lan... Tiểu đoàn đã tham gia tấn công quận lỵ Thượng Đức, đánh thiệt hại nặng một đại đội thủy quân lục chiến Mỹ; cùng nhân dân tổ chức chống càn ở Đại Lộc, Hòa Vang, bẻ gãy cuộc càn quét của một tiểu đoàn quân Mỹ. Tiểu đoàn còn tham gia Chiến dịch Đường 9-Nam Lào; tấn công Điểm cao 530 đánh thiệt hại nặng một đại đội của tiểu đoàn thủy quân lục chiến Mỹ; tiếp đến, tấn công Điểm cao 733, tiêu diệt một đại tá ngụy, bắt sống hàng trăm tù binh, góp phần kết thúc thắng lợi Chiến dịch Đường 9-Nam Lào. Tiểu đoàn còn tham gia Chiến dịch 1 Hạ Lào giải phóng tỉnh Xaravan. Sau đó, Tiểu đoàn tham gia Chiến dịch Tây Nguyên lịch sử Xuân 1975 và tham gia giải phóng tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, kết thúc Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Tháng 7-1975, tổng kết cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Tiểu đoàn được tuyên dương danh hiệu Đơn vị Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.

Đơn vị thứ ba được tổ chức trên cơ sở Tiểu đoàn Phủ Thông là Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 141, Sư đoàn 312. Nằm trong đội hình của sư đoàn cơ động trực thuộc Bộ, tiểu đoàn này là Tiểu đoàn Phủ Thông gốc, cơ sở để xây dựng, phát triển hai tiểu đoàn đã đi chiến đấu ở chiến trường miền Nam. Tiểu đoàn được tổ chức lại hoàn chỉnh, khẩn trương huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu bảo vệ miền Bắc, đồng thời đáp ứng yêu cầu chi viện cho chiến trường miền Nam.

Tiểu đoàn đã hai lần sang phối hợp chiến đấu trên chiến trường nước bạn Lào. Tham gia Chiến dịch 139, với chiến thắng Phuphựng, Tiểu đoàn đã mở toang cánh cửa sắt phía Bắc Lào, mở đường số 7A tạo điều kiện cho các đơn vị của ta tiến vào Cánh đồng Chum (tháng 1-1970). Lần thứ 2, Tiểu đoàn tham gia chiến dịch Cánh đồng Chum-Xiêng Khoảng (tháng 3-1972), chiến đấu quyết liệt ở các điểm cao số 6, số 3, số 4… khiến địch hoảng loạn, ta thừa thắng xốc tới giải phóng Cánh đồng Chum. Tiếp đến trên chiến trường Quảng Trị (năm 1972) đánh dấu bước trưởng thành mới của Tiểu đoàn: Liên tục chiến đấu ác liệt hằng tháng trời, phòng ngự chốt giữ một khu vực dài 10km, cùng đơn vị bạn chiến đấu ở điểm cao 275, động Ông Gio, động Tiên… bảo vệ được trận địa, được trên khen thưởng. Sau đó, Tiểu đoàn khẩn trương làm công tác chuẩn bị cùng Sư đoàn 312, Quân đoàn 1 hành quân thần tốc bằng cơ giới vào chiến trường tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh giải phóng thị xã Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương (tháng 4-1975).

Sau Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng, Tiểu đoàn đã cử nhiều lượt cán bộ, chiến sĩ tham gia chiến đấu ở chiến trường Tây Nam. Với nhiệm vụ bảo vệ miền Bắc, Tiểu đoàn đã tham gia chiến đấu nhiều trận bảo vệ biên giới…

Tiểu đoàn Phủ Thông (Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 141, Sư đoàn 312, Quân đoàn 1) đã xuất sắc hoàn thành nhiệm vụ ở hậu phương cũng như tiền tuyến; trong thời bình cũng như thời chiến; trên chiến trường trong nước cũng như làm nhiệm vụ quốc tế; trong xây dựng sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu bảo vệ biên giới… xứng đáng với danh hiệu "Tiểu đoàn Anh hùng".

Từ những ngày đầu thành lập, trải qua quá trình chiến đấu 65 năm trong kháng chiến chống Pháp cũng như kháng chiến chống Mỹ và bảo vệ Tổ quốc đầy gian khổ, ác liệt, hy sinh nhưng vô cùng vẻ vang, Tiểu đoàn Phủ Thông đã hình thành nên những truyền thống cơ bản biểu hiện cụ thể của truyền thống quyết chiến, quyết thắng của Quân đội nhân dân Việt Nam Anh hùng. Những truyền thống đó được bổ sung, phát triển phong phú, đa dạng lên một tầm cao mới trên các mặt qua những thành tích chiến đấu và xây dựng của các tiểu đoàn trong 65 năm qua. Đó là những cơ sở vững chắc để các Tiểu đoàn Phủ Thông phát triển vững mạnh không ngừng.

Thiếu tướng ĐINH TÍCH QUÂN