QĐND - Sau thắng lợi về quân sự trong hai năm 1970-1971, Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương quyết định mở cuộc tiến công chiến lược trên toàn miền Nam bằng các chiến dịch tiến công hiệp đồng binh chủng ở Trị-Thiên, Bắc Tây Nguyên, miền Đông Nam Bộ, các chiến dịch tiến công tổng hợp ở Đồng bằng sông Cửu Long, Trung Bộ. Chiến dịch tiến công Trị-Thiên nhằm tiêu diệt một bộ phận lực lượng quân sự của địch, phối hợp tiến công quân sự với nổi dậy của quần chúng, tiêu diệt và làm tan rã phần lớn lực lượng bảo an dân vệ, đánh bại kế hoạch “bình định” của địch, giải phóng phần lớn địa bàn Trị-Thiên, khi có điều kiện giải phóng toàn bộ hai tỉnh Quảng Trị, Thừa Thiên, phân tán thu hút lực lượng địch, phối hợp với các chiến trường toàn miền Nam giành thắng lợi cho cuộc tiến công chiến lược năm 1972.

Phương châm đánh tiêu diệt địch ở dã ngoại, đánh điểm, đánh những trận quyết định, tiêu diệt từng trung đoàn, lữ đoàn địch, phá vỡ tuyến phòng ngự, nhanh chóng phát triển vào tung thâm, không cho địch điều động lực lượng đối phó và co cụm. Phát huy cao độ uy lực của các loại binh khí kỹ thuật hiện có, đánh tập trung hiệp đồng binh chủng quy mô lớn, coi trọng đánh nhỏ, sâu hiểm trong lòng địch bằng lực lượng tinh nhuệ. Hiệp đồng chặt chẽ các hướng, kết hợp giữa tiến công quân sự với nổi dậy của quần chúng và binh vận.

Chiến dịch bắt đầu từ ngày 30-3-1972 và kết thúc ngày 27-6-1972. Trong chiến dịch này, ta đồng loạt tiến công phá vỡ tuyến phòng ngự vòng ngoài của địch, giải phóng hai huyện Gio Linh, Cam Lộ, buộc địch phải co về giữ Đông Hà, Ái Tử, tăng cường lực lượng phòng ngự. Tiếp đó, ta tiến công tiêu diệt tập đoàn địch phòng ngự ở Đông Hà, Ái Tử, La Vang, giải phóng toàn bộ tỉnh Quảng Trị. Thắng lợi của chiến dịch phản ánh những đặc sắc của nghệ thuật quân sự.

Đánh chiếm căn cứ Đầu Mầu trong chiến dịch Trị-Thiên 1972. Ảnh tư liệu

Đây là thắng lợi về chỉ đạo chiến lược của Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng tư lệnh đã quyết định mở cuộc tiến công chiến lược năm 1972 và chọn hướng tiến công chiến lược chủ yếu là Trị-Thiên, làm chuyển biến cục diện của cuộc chiến tranh. Hướng này là địa bàn quan trọng, là hướng tiến công chiến lược chủ yếu của ta, thắng lợi sẽ tạo điều kiện cho nghệ thuật chiến dịch có bước phát triển vượt bậc về nhiều mặt. Hướng này mặc dù địch bố trí những đơn vị thiện chiến, tổ chức hệ thống phòng ngự 3 tuyến hoàn chỉnh, vững chắc. Song địch cũng có điểm yếu cơ bản là phòng ngự trong thế bị động, bên ngoài mạnh nhưng bên trong sơ hở, tinh thần chiến đấu của binh lính kém.

Trong chiến dịch tiến công Trị-Thiên, ta đã vận dụng và giải quyết thành công một loạt các vấn đề về nghệ thuật chiến dịch. Nghệ thuật tạo ưu thế chiến dịch và duy trì ưu thế trong quá trình chiến dịch cho đến khi giải phóng hoàn toàn tỉnh Quảng Trị. Ta đã chọn đúng hướng tiến công chủ yếu, là hướng tây và hướng tây bắc. Hướng này tuy địch tương đối mạnh, hệ thống công sự kiên cố, nhưng có những sơ hở. Ta đã chuẩn bị được hệ thống đường chiến lược, chiến dịch để triển khai lực lượng lớn, nhất là binh khí kỹ thuật và có điều kiện bảo đảm vật chất cho tác chiến chiến dịch. Hướng nam là hướng chia cắt chiến dịch, cắt nguồn tiếp tế vận chuyển của địch. Trên hướng tiến công chủ yếu, ta xác định các mục tiêu chủ yếu: Điểm cao 544, Động Toàn, điểm cao 241. Thực tế diễn biến chiến dịch, trong 5 ngày từ 30-3 đến 5-4-1972, ta đột phá liên tục kết hợp với thọc sâu, vu hồi, đã phá vỡ toàn bộ hệ thống phòng ngự vòng ngoài của địch, diệt một bộ phận sinh lực địch gồm ban chỉ huy và cơ quan Trung đoàn 54, Sư đoàn Bộ binh 3, giải phóng 2 huyện Gio Linh và Cam Lộ, buộc địch phải bỏ tuyến phòng ngự Đường số 9.

Phương pháp tác chiến chiến dịch đã được xác định là kết hợp đột phá thọc sâu với bao vây, chia cắt, đánh địch trên toàn bộ chiều sâu phòng ngự chiến dịch của địch; kết hợp tiêu diệt địch với phá vỡ thế phòng ngự của chúng; kết hợp đột phá mạnh với thọc sâu vu hồi, bao vây chia cắt chiến dịch; kết hợp tiến công quân sự với nổi dậy của quần chúng trên những địa bàn đông dân cư. Để phá thế phòng ngự của địch, tạo thế đánh trận then chốt, Bộ tư lệnh chiến dịch đã tổ chức tiến công trên 4 hướng, đột phá mạnh từ hướng tây và hướng bắc kết hợp với bao vây và thọc sâu từ phía đông, cắt tiếp tế vận chuyển và chia cắt chiến dịch từ phía nam. Ta đã phát huy sức mạnh binh chủng hợp thành tiến công phá vỡ tuyến phòng ngự ở vòng ngoài và hệ thống pháo binh của địch, đánh bại quân cơ động ứng cứu, mở cửa tiến công vào Đông Hà, Ái Tử.

Sự chỉ đạo chiến thuật trong chiến dịch tiến công Trị-Thiên chặt chẽ và linh hoạt. Ta đã vận dụng thành công chiến thuật tiến công địch phòng ngự trong công sự vững chắc ở quy mô sư đoàn được tăng cường binh khí kỹ thuật với trình độ hiệp đồng binh chủng cao. Bộ đội đã vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức chiến thuật như: Tập kích hỏa lực mạnh đáp ứng yêu cầu bao vây tiến công tiêu diệt địch trong thời gian ngắn. Bằng tiến công hiệp đồng binh chủng, ta đột phá liên tục, đánh đến đâu bám trụ đến đó, kết hợp với thọc sâu, chia cắt, nhằm tiêu diệt quân địch co cụm lớn, có xe tăng thiết giáp làm nòng cốt; thọc sâu, tiến công nhanh trong hành tiến, nhanh chóng đánh thẳng vào tung thâm tập đoàn phòng ngự của địch.

Những đặc sắc của nghệ thuật quân sự trong chiến dịch tiến công Trị-Thiên có giá trị sâu sắc cả về lý luận và thực tiễn, đòi hỏi chúng ta tiếp tục nghiên cứu, phát triển làm phong phú kho tàng nghệ thuật quân sự Việt Nam trong điều kiện mới.

Đại tá ĐÀO VĂN ĐỆ