QĐND - Năm 2013, Thượng tướng Hoàng Cầm vào tuổi 94. Sức khỏe của ông đã yếu từ lâu, đi lại khó khăn, mọi sinh hoạt đều phải có người trợ giúp. Song nghe tin ông đi xa vào đúng ngày 19-8, khi cả nước kỷ niệm 68 năm Cách mạng Tháng Tám thành công, mà ông là một trong những Cứu quốc quân Hà Nội, tham gia giành chính quyền ở Thủ đô, ai cũng ngỡ ngàng, thương tiếc.

Thượng tướng Hoàng Cầm, tên thật là Đỗ Văn Cầm, bí danh là Năm Thạch, quê ở làng Vĩnh Lộc Thượng, xã Cao Sơn, huyện Ứng Hòa, tỉnh Hà Đông (nay là thành phố Hà Nội). Cuộc đời binh nghiệp của ông gắn với những dấu mốc lịch sử quan trọng trong các cuộc chiến tranh và tại các thời điểm đó, ông đều trên cương vị chỉ huy các đơn vị giành nhiều thắng lợi.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Thượng tướng Hoàng Cầm (thứ hai từ trái sang). Ảnh tư liệu.

 

Luôn ở tuyến đầu

Đó là khẳng định của nhà văn Nguyễn Ngọc Phúc khi viết về Thượng tướng Hoàng Cầm. Ghi dấu chiến công trên khắp chiến trường Đông Dương, ở đâu Thượng tướng Hoàng Cầm cũng là người xung kích, người chỉ huy kiên cường. Cuộc đời và những chiến công của ông luôn gắn liền với những bước trưởng thành của nhiều đơn vị trong quân đội ta.

Ngay sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, tháng 10-1945, quân Pháp đã quay lại Lào Cai, Lai Châu, kết hợp với bọn tay sai hòng đặt lại ách thống trị trên vùng đất Tây Bắc. Tháng 11-1945, Trung ương Đảng và Hồ Chủ tịch quyết định thành lập Mặt trận Tây Bắc. Hoàng Cầm cùng với các đồng đội trong đoàn quân Tây tiến, có mặt ở Sơn La, vừa chiến đấu đánh địch, vừa vận động đồng bào các dân tộc tham gia kháng chiến. Những năm tháng Tây tiến gian khổ đã tôi luyện ông trở thành người chiến sĩ cách mạng, ý chí vững vàng. Sau đó, ông phấn đấu, được đề bạt làm cán bộ chỉ huy cấp tiểu đoàn của Trung đoàn 209, Đại đoàn 312.

Thượng tướng Hoàng Cầm là người chỉ huy quyết đoán và bản lĩnh cao. Khi chỉ huy Tiểu đoàn 130 tham gia Chiến dịch Biên Giới năm 1950, ông được Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Tổng tư lệnh kiêm Tư lệnh mặt trận triệu tập lên Sở chỉ huy gặp Bác Hồ. Sau khi nghe Hoàng Cầm báo cáo tình hình, Hồ Chủ tịch hỏi: "Chú có tin trận này ta nhất định thắng không?". Tiểu đoàn trưởng Hoàng Cầm trả lời: "Thưa Bác, cháu tin ạ". Được gặp Bác, Bác đã tiếp thêm sức mạnh không chỉ cho người chỉ huy mà toàn tiểu đoàn của Hoàng Cầm hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, tiêu diệt địch ở Đông Khê, trận đánh mở màn quyết định chiến dịch. Khi Chiến dịch Biên Giới kết thúc, Hoàng Cầm được bổ nhiệm làm Phó trung đoàn trưởng Trung đoàn 209. Sau đó ông là Trung đoàn trưởng Trung đoàn 209 thuộc Đại đoàn 312 tham gia đánh trận mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ. Ngày 7-5-1954, Trung đoàn 209 do Hoàng Cầm chỉ huy đã bắt sống tướng Đờ Cát-xtơ-ri tại mặt trận.

Từ cuối năm 1964, đồng chí Hoàng Cầm đã có mặt chiến đấu trên chiến trường miền Đông Nam Bộ. Trận đầu tiên ở chiến trường miền Nam mà ông tham gia là trận Đồng Xoài-Phước Long, với tư cách là Phó tư lệnh chiến dịch. Chiến thắng Đồng Xoài-Phước Long đánh dấu sự trưởng thành của lực lượng vũ trang miền Đông Nam Bộ. Qua nghiên cứu cho thấy, ta muốn giành chiến thắng trong các chiến dịch ngày càng lớn, phải đánh lớn, đánh hiệp đồng binh chủng và phải có "quả đấm" của bộ đội chủ lực. Từ đó, Sư đoàn 9 chủ lực đầu tiên ở miền Nam được thành lập, đồng chí Hoàng Cầm được giao trọng trách Sư đoàn trưởng. Sư đoàn vừa thành lập cũng là lúc Mỹ đưa quân ồ ạt vào miền Nam nước ta. Ông chỉ huy sư đoàn tổ chức những trận đánh và thắng Mỹ oanh liệt ở Bầu Bàng, Dầu Tiếng (Bình Dương) năm 1965, cuộc hành quân Gian-xơn Xi-ti mùa khô 1966-1967... Sau đó, ông được giao chức vụ Phó tư lệnh Miền.

Ngày 20-7-1974, Quân đoàn 4 - “quả đấm thép” của chiến trường miền Đông Nam Bộ được thành lập. Thiếu tướng Hoàng Cầm được giao chức Tư lệnh kiêm Chính ủy Quân đoàn. Cuộc đời của ông gắn bó với quân đoàn, từ chiến dịch Đường 14 - Phước Long tới cửa ngõ Xuân Lộc, Long Khánh, cùng đại quân ta hội tụ ở Dinh Độc Lập trưa 30-4-1975 lịch sử. Chiến công đầu của Quân đoàn 4 đánh chiếm và giải phóng hoàn toàn tỉnh Phước Long ngày 6-1-1975 có ý nghĩa chiến lược quan trọng, không chỉ làm thay đổi tương quan lực lượng giữa ta và địch trên chiến trường, mà còn giúp ta nắm được thực lực của Quân đội Sài Gòn và khả năng không thể tiếp tục can thiệp vào miền Nam của Quân đội Mỹ. Từ chiến thắng Phước Long đã giúp cho Bộ Chính trị Trung ương Đảng ta nhận ra rõ hơn thời cơ thuận lợi để giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.  

Khi kẻ thù là tập đoàn phản động Pôn Pốt xuất hiện, ông lại cùng quân đoàn bước vào cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam của Tổ quốc. Lúc cách mạng và nhân dân Cam-pu-chia yêu cầu, cán bộ, chiến sĩ Quân đoàn 4 dũng mãnh tiến thẳng vào sào huyệt của kẻ thù, đập tan chế độ diệt chủng Pôn Pốt - Iêng Xa-ri. Giữa trưa 7-1-1979, tại thủ đô Phnôm Pênh, với cương vị Tư lệnh chiến dịch phía Đông, ông đã cùng với các lực lượng quân tình nguyện Việt Nam giải phóng Cam-pu-chia, cứu người dân Cam-pu-chia thoát khỏi họa diệt chủng, đem lại sự hồi sinh cho đất nước Chùa Tháp.

Vị tướng mẫn cán

Bước ra từ chiến trường, Thượng tướng Hoàng Cầm lần lượt được giao nhiệm vụ Tư lệnh Quân khu 4 và Tổng Thanh tra Quân đội (Chánh Thanh tra Bộ Quốc phòng hiện nay). Ở cương vị nào ông cũng tận tụy, tận tâm, nêu cao tinh thần trách nhiệm với công việc. Thiếu tướng Nguyễn Thành Định, Phó chánh thanh tra Bộ Quốc phòng cho biết: Thượng tướng Hoàng Cầm là tấm gương sáng cho các thế hệ cán bộ, nhân viên ngành Thanh tra Quốc phòng học tập, noi theo. Khi ông được bổ nhiệm Tổng Thanh tra Quân đội cũng là khi Bộ Quốc phòng có Quyết định 262/QĐ-QP ngày 3-3-1987 về giải thể ngành Thanh tra Quân đội và đang chuẩn bị được thực hiện. Với cương vị Tổng Thanh tra Quân đội, Ủy viên Trung ương Đảng và Ủy viên Quân ủy Trung ương, Thượng tướng Hoàng Cầm đã làm việc hết mình, có nhiều đóng góp quan trọng đưa công tác thanh tra ngang tầm nhiệm vụ chiến lược của quân đội trong tình hình mới. Qua thực tiễn hoạt động, ngành Thanh tra Quân đội đã khẳng định sự hiệu quả, hiệu lực hoạt động cao.

Trên các cương vị được giao, Thượng tướng Hoàng Cầm luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm, chủ động khắc phục khó khăn, đoàn kết, khiêm tốn, cùng tập thể cấp ủy, chỉ huy lãnh đạo và chỉ huy đơn vị hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Thượng tướng Hoàng Cầm luôn mẫu mực, có lối sống giản dị, trong sáng, hết lòng thương yêu, giúp đỡ cấp dưới tiến bộ. Ông là người để lại nhiều ấn tượng cho cán bộ và chiến sĩ của mình không chỉ bằng tài năng chỉ huy, lãnh đạo xây dựng đơn vị, mà còn bằng đức tính giản dị, khiêm tốn. Ông luôn cho rằng, tất cả những việc ông làm được đều do tập thể các ban chỉ huy, bộ chỉ huy và nhất là chiến sĩ và cán bộ toàn đơn vị góp phần làm nên. Thượng tướng Hoàng Cầm là thế, bao giờ ông cũng đề cao công lao của tập thể. Ông rất ghét chủ nghĩa cá nhân vì đó là nguyên nhân dẫn đến chủ nghĩa cơ hội và nhiều căn bệnh trầm kha khác.

Vĩnh biệt ông, vị tướng tài của Quân đội nhân dân Việt Nam, người luôn đồng hành cùng lịch sử đấu tranh giành độc lập, giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước và sự phát triển của Quân đội ta. Ông còn mãi trong ký ức của chúng ta.

ĐÌNH XUÂN