Trong suốt quá trình xây dựng, chiến đấu, trưởng thành của quân đội ta, Đảng ủy Quân sự Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị và các cấp ủy, chỉ huy, cơ quan chức năng từ cơ sở đến toàn quân luôn quán triệt và thực hiện tốt các quan điểm của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh về thanh niên, công tác vận động thanh niên và xây dựng tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong Quân đội nhân dân Việt Nam.
Những năm đầu thập kỷ 50 của thế kỷ XX, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của dân tộc chuyển dần từ thế cầm cự sang thế phản công. Tình thế cách mạng đặt ra yêu cầu phải phát triển nhanh chóng cả về tổ chức lực lượng và phong trào cách mạng của quần chúng. Thực hiện chủ trương của Ban Thường vụ Trung ương Đảng về tăng cường công tác giáo dục chính trị tư tưởng trong quân đội và củng cố, kiện toàn các tổ chức quần chúng, thống nhất hệ thống tổ chức Đoàn và phong trào thanh niên trong toàn quốc (trước năm 1952, trong quân đội chưa có tổ chức Đoàn), Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam đã thống nhất với Trung ương Đoàn Thanh niên Cứu quốc Việt Nam chỉ đạo việc nghiên cứu, thành lập tổ chức Đoàn Thanh niên Cứu quốc trong quân đội. Tháng 9-1951, theo đề nghị của Tổng cục Chính trị, Trung ương Đoàn đã cử 4 cán bộ vào công tác trong quân đội (nhập ngũ) tiến hành việc thành lập tổ chức Đoàn trong quân đội. Sau một thời gian chuẩn bị kỹ lưỡng về mọi mặt, ngày 8 tháng 2 năm 1952, Chi đoàn Thanh niên Cứu quốc đầu tiên trong quân đội được thành lập (gồm 32 đoàn viên) ở Đại đội 29, Tiểu đoàn 183, Trung đoàn 246, Đoàn Tân Trào (là đơn vị bảo vệ Trung ương Đảng, bảo vệ Bác Hồ và Bộ Tổng Tư lệnh (nay là Đại đội 9, thuộc Tiểu đoàn 3, đơn vị H46, đoàn B46, Quân khu 1).
Từ đó đến nay, dưới sự lãnh đạo của Quân ủy Trung ương, sự chỉ đạo của Tổng cục Chính trị và Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, tổ chức Đoàn trong quân đội không ngừng phát triển lớn mạnh về tổ chức và hoạt động. Từ một chi đoàn thành lập thí điểm ở đại đội, phát triển thành liên chi đoàn ở tiểu đoàn và đoàn cơ sở một, hai, ba cấp ở đơn vị cơ sở. Hoạt động của Tổ chức Đoàn trong quân đội đã góp phần tạo ra môi trường và điều kiện thuận lợi cho tuổi trẻ học tập, rèn luyện, cống hiến, trưởng thành, phát huy vai trò xung kích sáng tạo trong thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị của quân đội và sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng, của dân tộc.
Trải qua 55 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, các thế hệ cán bộ, đoàn viên, thanh niên quân đội đã kế thừa và phát huy tốt truyền thống vẻ vang của quân đội, chiến đấu anh dũng và chiến thắng vẻ vang, có những cống hiến xuất sắc trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN, góp phần cùng toàn Đảng, toàn quân và toàn dân viết nên những trang sử hào hùng của dân tộc, xây đắp nên truyền thống tốt đẹp của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng.
Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, thanh niên quân đội đã dấy lên phong trào thi đua “Giết giặc lập công” với lý tưởng “Thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”, “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh” đã cổ vũ tuổi trẻ chắc tay súng, vượt lên tất cả mọi hy sinh, gian khổ “Khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt, máu trộn bùn non, gan không núng, chí không mòn”… Bằng tất cả tinh thần, ý chí và nghị lực, Thanh niên quân đội đã sát cánh cùng toàn quân và toàn dân đưa cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đến thắng lợi hoàn toàn.
Trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai, theo tiếng gọi thiêng liêng của Đảng, của Bác Hồ kính yêu, với lý tưởng “Không có gì quý hơn độc lập tự do”, đã thôi thúc tuổi trẻ toàn quân bước vào trận chiến đấu mới với tinh thần lạc quan cách mạng “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước, mà lòng phơi phới dậy tương lai”, “Cuộc đời đẹp nhất là trên trận tuyến chống quân thù”, để cùng toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta giành lại độc lập tự do cho Tổ quốc, cả nước đi lên CNXH.
Ghi nhận những cống hiến lớn lao đó, Đảng và Nhà nước đã tuyên dương 1.142 anh hùng LLVT nhân dân, trong đó có 837 anh hùng được tuyên dương ở độ tuổi thanh niên. Một đóng góp đặc biệt khác, là trong 55 năm qua, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong quân đội đã tích cực bồi dưỡng, giới thiệu với các cấp ủy Đảng kết nạp 1.205.000 đoàn viên ưu tú vào Đảng; hàng vạn đoàn viên, thanh niên trở thành sĩ quan quân đội, cán bộ của Đảng, Nhà nước, các cơ quan, đoàn thể và chính quyền các địa phương. Với thành tích, cống hiến đó, Thanh niên Quân đội đã được Đảng, Nhà nước tặng phần thưởng cao quý: Huân chương Hồ Chí Minh.
Trong hai mươi năm đổi mới, quán triệt các quan điểm của Đảng về công tác thanh niên trong thời kỳ mới, từ Đảng ủy Quân sự Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị đến các cấp ủy, chỉ huy và các cơ quan chức năng đã thường xuyên quan tâm, chăm lo xây dựng tổ chức Đoàn và phát triển mạnh mẽ phong trào thanh niên quân đội, phấn đấu xứng danh Bộ đội Cụ Hồ. Thường vụ Đảng ủy Quân sự Trung ương đã ra Nghị quyết 187/NQ-ĐU về công tác thanh niên quân đội trong thời kỳ mới, với nhiều chủ trương và giải pháp nhằm xây dựng lực lượng thanh niên quân đội vững vàng về chính trị, tư tưởng; thành thạo về chuyên môn nghiệp vụ, kỹ thuật, chiến thuật; trong sáng về phẩm chất, đạo đức, lối sống; mẫu mực về kỷ luật và tác phong chính quy. Thực tiễn 20 năm qua đã khẳng định “Phong trào phấn đấu xứng danh Bộ đội Cụ Hồ” đã có những đóng góp quan trọng vào sự nghiệp xây dựng quân đội, làm cho quân đội thực sự là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước và nhân dân. Từ phong trào đã nổi lên nhiều tấm gương sáng ngời về ý chí, tình cảm, đạo đức cách mạng, tinh thần xung phong tình nguyện, lòng dũng cảm và đức hy sinh vì sự toàn vẹn lãnh thổ, lãnh hải, vùng trời Tổ quốc, vì sự bình yên của đất nước, vì hạnh phúc của nhân dân. Bao thanh niên quân đội đã dũng cảm quên mình trong chiến đấu, kiên quyết tấn công tội phạm đến cùng, bảo vệ vững chắc an ninh biên giới, bảo vệ trật tự, an toàn xã hội; mưu trí dũng cảm vật lộn với thiên tai, bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân dân. Bằng chính sự cống hiến, hy sinh đó đã góp phần tô thắm và làm ngời sáng phẩm chất cao quý Bộ đội Cụ Hồ trong thời kỳ mới.
Kỷ niệm 55 năm ngày thành lập Chi đoàn Thanh niên Cứu quốc đầu tiên trong quân đội, với những cống hiến to lớn của tổ chức Đoàn và lớp lớp thanh niên quân đội, chúng ta càng khẳng định chủ trương thành lập tổ chức Đoàn thanh niên trong quân đội là một quyết định đúng đắn, kịp thời, góp phần trực tiếp xây dựng quân đội và thiết thực xây dựng Đảng. Việc thành lập Chi đoàn Thanh niên Cứu quốc đầu tiên trong quân đội là kết quả của quá trình nghiên cứu lý luận gắn với thực tiễn tổ chức và xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng của Đảng; khẳng định nguyên tắc Đảng phải luôn nắm chắc lực lượng quần chúng; liên hệ mật thiết với quần chúng; thấy rõ vai trò và sức mạnh của quần chúng (nhất là quần chúng trẻ tuổi) để tổ chức, tập hợp quần chúng, phát huy vai trò, tiềm năng to lớn của quần chúng trẻ tuổi vào thực hiện mục tiêu lý tưởng của Đảng.
Bước vào thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN, xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại đang đặt ra cho công tác vận động thanh niên quân đội những yêu cầu mới cao hơn và cấp thiết. Hơn lúc nào hết, các cấp ủy đảng, chỉ huy, các cơ quan chức năng và mọi cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên trong quân đội cần nhận thức đúng đắn và đầy đủ vai trò, vị trí của thanh niên và công tác thanh niên, về vai trò vị trí của tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong Quân đội, từ đó có những biện pháp xây dựng tổ chức Đoàn vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đẩy mạnh phong trào hành động cách mạng của thanh niên quân đội. Đặt lên hàng đầu là công tác giáo dục, công tác tư tưởng, xây dựng bản lĩnh chính trị, mục tiêu lý tưởng, rèn luyện thanh niên, thực sự coi đó là nhiệm vụ trung tâm của công tác thanh niên quân đội trong thời kỳ mới, làm cho thanh niên nhận thức đầy đủ và sâu sắc về nghĩa vụ, trách nhiệm của mình trước Tổ quốc. Xây dựng cho thanh niên quân đội khí phách kiên trung của người quân nhân cách mạng, có ý chí, nghị lực và hoài bão lớn, kế thừa và phát huy bản chất, truyền thống tốt đẹp của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng trong thời kỳ mới; khắc phục cho được tình trạng thiếu tự giác tu dưỡng, ngại học, ngại rèn luyện, trông chờ, ỉ lại và tình trạng vi phạm pháp luật, kỷ luật (nhất là vi phạm kỷ luật nghiêm trọng) và mất an toàn giao thông trong thanh niên quân đội… Phải coi đây là vấn đề bức thiết đặt ra cho công tác thanh niên quân đội trong thời gian tới.
Trước mắt, trong năm 2007 cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức Đại hội Đoàn TNCS Hồ Chí Minh các cấp trong Quân đội trang trọng, thiết thực, đạt kết quả tốt, phải thực sự là đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng trong tuổi trẻ toàn quân. Đặc biệt, bằng tình cảm và trách nhiệm, tuổi trẻ quân đội gương mẫu, tự giác thực hiện Cuộc vận động ý nghĩa và thiêng liêng “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”. Qua đó tiếp tục cụ thể hóa phong trào phấn đấu xứng danh Bộ đội Cụ Hồ, với các nội dung, chương trình, mô hình, phương thức và chỉ tiêu mới, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị của quân đội và từng đơn vị; phù hợp với nhu cầu, nguyện vọng chính đáng của thanh niên. Cổ vũ, động viên tinh thần tự nguyện, tự giác, tinh thần xung phong, tình nguyện của tuổi trẻ, tạo ra bước đột phá và sự chuyển biến vững chắc về xây dựng chính quy và chấp hành kỷ luật trong thanh niên toàn quân. Đẩy mạnh cuộc vận động “Thanh niên Quân đội mẫu mực xây dựng chính quy”, đồng thời hướng mạnh phong trào thanh niên quân đội vào lĩnh vực khoa học kỹ thuật, khơi dậy tiềm năng tư duy sáng tạo và say mê nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ, phát minh sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, góp phần nâng cao chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu của quân đội. Chăm lo xây dựng tổ chức Đoàn vững mạnh, xứng đáng là đội quân xung kích cách mạng, đội dự bị hùng hậu của Đảng, lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước và nhân dân.
Trung tướng: ĐÀM ĐÌNH TRẠI
Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị