Công đoạn này trước đây thường được thực hiện bằng phương pháp thủ công, mất nhiều thời gian và nhân công thực hiện, ảnh hưởng tới tình trạng kỹ thuật của các chi tiết, có nguy cơ xảy ra mất an toàn rất cao vì không kiểm soát được lực của búa tác dụng vào ống thép và không có cơ cấu định vị lò xo xupap.

Kể từ khi có thiết bị tháo, lắp xupap động cơ do Đại úy Đặng Văn Chí, giảng viên Khoa Động cơ ô tô, Trường Cao đẳng Kỹ thuật Quân sự 1 nghiên cứu, chế tạo thì những bất cập trên được khắc phục triệt để. So với phương pháp thủ công, thời gian tháo, lắp xupap giảm còn một nửa; nhân công chỉ cần một người cũng có thể thực hiện dễ dàng; các chi tiết bảo đảm được thông số kỹ thuật; an toàn khi thao tác. Thiết bị tháo, lắp xupap có kết cấu đơn giản, khối lượng nhẹ, dễ di chuyển, sử dụng và có giá thành thấp; có thể tháo, lắp nhiều loại xe ô tô khác nhau.

Thực hành tháo, lắp xupap của động cơ ô tô ГАЗ-66 tại Trường Cao đẳng Kỹ thuật Quân sự 1 (Tổng cục Kỹ thuật). 

Thiết bị có cấu tạo gồm: Khung thiết bị; thanh dẫn hướng con trượt; con trượt; vam ép lò xo; bộ ống chụp lò xo xupap; giá đỡ nắp máy; khay đựng các chi tiết khi tháo lắp. Giới thiệu với chúng tôi cách sử dụng thiết bị, Đại úy Đặng Văn Chí cho hay, khi tháo xupap, người thợ đánh dấu vị trí của các xupap lắp trên nắp máy; lựa chọn ống chụp cố định lò xo phù hợp với đường kính lò xo xupap cần tháo; di chuyển con trượt để đưa vam ép, ống chụp đến xupap; xoay tay vặn của vam ép phía dưới để đầu tì của trục vít tì sát vào mặt dưới của tán xupap; dùng lực của đòn bẩy ép lò xo xupap đi xuống; cơ cấu khóa của vam ép khóa chặt lò xo xupap; dùng kìm lấy móng hãm; nâng đòn bẩy, lấy đệm lò xo, lò xo xupap, phớt chắn dầu; xoay tay vặn của vam ép phía dưới nhằm nới lỏng đầu tì; di chuyển con trượt để đưa vam ép sang vị trí tháo xupap tiếp theo, đồng thời lấy xupap vừa tháo móng hãm ra khỏi nắp máy. Thực hiện lần lượt các thao tác cho đến khi tháo hết các xupap ra khỏi nắp máy.

Đối với lắp xupap: Đưa xupap sau khi bảo dưỡng, sửa chữa xong vào đúng vị trí đã đánh dấu trước khi tháo; di chuyển con trượt để đưa vam ép, ống chụp cố định lò xo vào vị trí lắp xupap; lắp cơ cấu xoay xupap (nếu có), phớt chắn dầu, lò xo xupap, đệm lò xo; dùng lực của đòn bẩy ép lò xo xupap đi xuống cho đến khi cơ cấu khóa của vam khóa chặt lò xo xupap thì dừng lại; bôi một lớp mỡ mỏng vào mặt trong của hai móng hãm; lắp hai móng hãm vào rãnh trên đuôi xupap; từ từ nâng đòn bẩy đi lên; lò xo xupap giãn ra ép chặt móng hãm vào rãnh trên đuôi xupap. Thực hiện lần lượt các thao tác cho đến khi tháo hết các xupap; lần lượt làm như vậy cho đến khi lắp hết các xupap vào trong nắp máy.

Sáng kiến thiết bị tháo, lắp xupap động cơ đã đoạt giải Nhì Giải thưởng Tuổi trẻ sáng tạo trong Quân đội lần thứ 22.

Bài và ảnh: VĂN CHUYÊN