QĐND - Cuối năm 1967, Bộ Chính trị quyết định mở chiến dịch tiến công hiệp đồng binh chủng quy mô lớn đánh vào tuyến phòng ngự vững chắc của địch ở khu vực Đường 9-Khe Sanh, nhằm thu hút lực lượng chủ lực địch, chủ yếu là quân cơ động Mỹ ra Đường 9, tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực, vây hãm và giam chân tiêu hao chúng, phá vỡ một phần tuyến phòng thủ của địch, tạo thế thuận lợi cho quân và dân ta tại các đô thị lớn, đặc biệt là ở Sài Gòn, Huế, Đà Nẵng, trực tiếp là Trị-Thiên-Huế, thực hiện cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 thắng lợi.

Địa bàn chiến dịch gồm khu vực Đường 9-Khe Sanh chủ yếu ở các huyện Hướng Hóa, Cam Lộ, Gio Linh thuộc tỉnh Quảng Trị, trong đó khu vực Khe Sanh là hướng chính. Trên tuyến Đường 9, địch tập trung lực lượng với số lượng lớn, bố trí thành 3 khu vực (phía đông, giữa và phía tây), trong đó phía đông là khu vực phòng thủ chủ yếu. Riêng ở khu vực phía tây có các cứ điểm Hướng Hóa, Làng Vây, Huội San và cụm cứ điểm Tà Cơn.

Căn cứ vào điều kiện địa hình, tình hình địch và khả năng của ta, Bộ Chính trị, Đảng ủy và Bộ tư lệnh Chiến dịch xác định phương châm chỉ đạo tác chiến đánh địch ngoài công sự là chính, đánh địch trong công sự khi cần thiết và chắc thắng; kết hợp đánh nhỏ, đánh vừa, đánh liên tục, tạo điều kiện tập trung đánh lớn để giành thắng lợi. 

Bộ đội Sư đoàn 304 vận động chiếm lĩnh trận địa trong Chiến dịch Đường 9-Khe Sanh 1968. Ảnh tư liệu

Theo kế hoạch, đêm 20-1-1968, bộ đội ta nổ súng tiến công quận lỵ Hướng Hóa, mở màn chiến dịch. Đây là chiến dịch diễn ra rất quyết liệt, thể hiện cuộc đấu trí, đấu lực hết sức căng thẳng giữa ta và địch, trong đó với ta nổi lên nghệ thuật tập trung lực lượng vây hãm các cứ điểm, linh hoạt vận dụng các hình thức tác chiến đạt hiệu quả cao.

Về nghệ thuật tập trung lực lượng, lần đầu tiên trên chiến trường miền Nam, trong một chiến dịch, ta tập trung một lực lượng lớn gồm 4 sư đoàn và hơn 10 trung đoàn, tiểu đoàn hỏa lực cùng các phân đội bảo đảm và LLVT địa phương trên địa bàn chiến dịch. Bộ tư lệnh Chiến dịch tổ chức lực lượng theo hai hướng tiến công, bảo đảm phương án tác chiến đã xác định. Ở hướng tây (hướng chủ yếu), ta tập trung hai sư đoàn bộ binh và một đại đội bộ đội địa phương, hai trung đoàn pháo binh, một trung đoàn phòng không, một tiểu đoàn xe tăng (thiếu) và một số đơn vị công binh, trinh sát, thông tin tiến công quận lỵ Hướng Hóa, Huội San, bao vây cứ điểm Làng Vây, đánh viện binh và vây hãm địch ở Tà Cơn. Ở phía đông (hướng thứ yếu quan trọng), ta tập trung hai sư đoàn, một trung đoàn bộ binh, ba trung đoàn pháo binh và một tiểu đoàn pháo phản lực A12, hai trung đoàn phòng không, một tiểu đoàn và hai đại đội đặc công, một tiểu đoàn xe tăng (thiếu), một tiểu đoàn và hai đại đội bộ đội địa phương và các phân đội trinh sát, thông tin tiến công địch phòng ngự trên đường 75, bao vây Cồn Tiên, Dốc Miếu… Bộ phận lực lượng còn lại do Bộ tư lệnh Chiến dịch trực tiếp chỉ huy tập trung hỗ trợ cho từng hướng tiến công tiêu diệt các cứ điểm, đánh địch ứng cứu giải tỏa.

Một trong những điểm nổi bật ở chiến dịch này là ta vận dụng linh hoạt các hình thức tác chiến để giành thắng lợi, đặc biệt là thực hành tiến công vây hãm quân địch trong căn cứ và đánh địch đến ứng cứu, thay quân và rút chạy. Về phương thức tác chiến, ta chuyển từ tác chiến chủ yếu bằng bộ binh sang tác chiến hiệp đồng binh chủng, lấy đánh địch ngoài công sự và vây hãm, tiêu diệt địch trong căn cứ làm chính. Đối với địch trong công sự, ta chỉ đánh khi thấy cần thiết và nắm chắc thắng lợi. Còn những cứ điểm riêng lẻ do tiểu đoàn (tương đương) đóng, ta vận dụng phương pháp tiến công hiệp đồng binh chủng tiêu diệt trong thời gian ngắn. Đáng lưu ý là ta tập trung lực lượng đột phá liên tục vào tuyến phòng ngự bằng cách đánh hiệp đồng binh chủng, phá vỡ từng cứ điểm riêng lẻ của địch từ vòng ngoài vào vòng trong (Hướng Hóa, Huội San, Làng Vây). Riêng trận Làng Vây, lần đầu tiên ta sử dụng nhiều binh chủng kỹ thuật mạnh, nhất là pháo binh và xe tăng; đặc biệt là sự bí mật, bất ngờ của lực lượng xe tăng tiến công diệt địch. Tiếp đó, ta tập trung vây hãm quân địch ở cụm cứ điểm Tà Cơn, tạo sức ép lớn buộc địch đưa quân tới ứng cứu giải tỏa.

Điểm nổi bật nữa là ta hiệp đồng chặt chẽ giữa các mũi, hướng tiến công đột phá, đập tan tuyến phòng ngự kiên cố của địch, với phát triển thế vây lấn, kìm hãm, tạo sức ép lớn buộc địch phải đưa quân ra ứng cứu giải tỏa ở các khu vực trận địa theo ý định ta đã lựa chọn, khiến địch bị động đối phó và chịu thiệt hại nặng. Đồng thời, ta dựa vào địa thế tự nhiên của làng mạc với sông ngòi (hướng đông) để tiêu hao, tiêu diệt nhiều sinh lực và phương tiện chiến tranh của địch, giữ vững trận địa “chốt” của các tiểu đoàn, trung đoàn bộ binh, buộc địch phải phân tán lực lượng đối phó, tạo thuận lợi cho hướng tây (hướng chủ yếu) phát triển thế tiến công chiến dịch.

Sau 177 ngày đêm (từ 20-1 đến 15-7-1968) tiến công, vây hãm và đánh địch giải tỏa, bộ đội ta đã giành được thắng lợi to lớn, trong đó mục tiêu đặc biệt quan trọng đã đạt được là kéo một bộ phận lực lượng quan trọng quân Mỹ ra khu vực Đường 9-Khe Sanh và vây hãm, giam chân chúng, tiêu diệt một bộ phận sinh lực quan trọng và phương tiện chiến tranh, buộc địch phải rút bỏ một căn cứ lớn, đập tan tuyến phòng thủ vững chắc Đường 9, góp phần tạo nên yếu tố bất ngờ và điều kiện thuận lợi cho quân và dân ta trên toàn chiến trường miền Nam, trước hết là Thừa Thiên-Huế và Sài Gòn tiến hành thắng lợi cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968. Thắng lợi của chiến dịch Đường 9-Khe Sanh góp phần cùng với thắng lợi của quân và dân ta trên hai miền Nam-Bắc năm 1968 buộc đế quốc Mỹ phải xuống thang chiến tranh, chấp nhận họp Hội nghị Pa-ri (Pháp) bàn về vấn đề Việt Nam, tạo ra bước ngoặt mới để đẩy cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước mau tới thắng lợi hoàn toàn.

Đại tá, TS DƯƠNG ĐÌNH LẬP