QĐND - Sau thắng lợi của Chiến dịch Tây Nguyên, Chiến dịch Huế-Đà Nẵng, ngày 31-3-1975, Bộ Chính trị họp bàn và hạ quyết tâm giải phóng hoàn toàn miền Nam trong tháng 4-1975.

Sài Gòn là một thành phố lớn, trung tâm kinh tế, chính trị, sào huyệt cuối cùng của chính quyền Sài Gòn, địch tổ chức phòng ngự nhiều tầng, nhiều lớp, lực lượng lớn, ở vòng ngoài cách trung tâm thành phố từ 30km đến 50km, quân chủ lực bố trí rất mạnh với 5 sư đoàn và 2 lữ đoàn, để ngăn chặn ta từ xa; các tuyến phòng ngự vững chắc, các vùng quan trọng xung quanh Sài Gòn chúng xây dựng các căn cứ liên hợp hải, lục, không quân. Đây là hệ thống phòng ngự có sức đề kháng độc lập cao, thế liên hoàn chặt chẽ có điều kiện chi viện, ứng cứu cho nhau khi một tuyến bị tiến công.

Bộ đội Sư đoàn 10 (Quân đoàn 3) đánh chiếm Sân bay Tân Sơn Nhất. Ảnh tư liệu.

Để giành thắng lợi nhanh, làm tan rã, sụp đổ chế độ ngụy quyền trong thời gian ngắn nhất, ít thiệt hại về người và cơ sở vật chất, giữ nguyên vẹn các công trình kinh tế, văn hóa, Bộ chỉ huy Chiến dịch thực hiện cách đánh: Dùng một bộ phận lực lượng thích hợp trên từng hướng đủ sức hình thành thế bao vây, chia cắt, chặn giữ quân địch, không cho chúng rút chạy hoặc lùi về Sài Gòn; tiêu diệt và làm tan rã tại chỗ các sư đoàn bộ binh của địch phòng thủ vòng ngoài; đồng thời dùng đại bộ phận lực lượng nhanh chóng thọc sâu đánh chiếm các địa bàn then chốt ở vùng ven, mở đường cho các binh đoàn đột kích cơ giới tiến nhanh theo các trục đường lớn, đánh thẳng vào 5 mục tiêu chủ yếu trong nội đô, gồm: Sân bay Tân Sơn Nhất, Bộ Tổng tham mưu ngụy, Dinh Tổng thống ngụy quyền, Biệt khu thủ đô và Tổng nha Cảnh sát.

Trước khi mở Chiến dịch Hồ Chí Minh, ta đã cơ động lực lượng, hình thành thế trận bao vây, chia cắt địch từ nhiều hướng. Hướng đông, đông bắc, Quân đoàn 2 và Quân đoàn 4 cắt đường 1, áp sát Trảng Bom, sẵn sàng cắt đứt đường 15, Long Bình và sông Lòng Tàu, uy hiếp Biên Hòa, Vũng Tàu, làm tê liệt sân bay Biên Hòa. Hướng tây và tây nam, Đoàn 232 và chủ lực Khu 8 cắt đường 4 ở nhiều đoạn từ Minh Hải, Cần Thơ, Mỹ Tho; Sư đoàn 5 áp sát đường 4 đoạn từ Tân An đến Cai Lậy; Sư đoàn 3 ở tây và đông sông Vàm Cỏ Đông chuẩn bị tiến công Đức Hòa-Hậu Nghĩa; Trung đoàn bộ binh 16 chuẩn bị tiến công An Lạc-Bình Điền-đường 4; Trung đoàn bộ binh 24 triển khai tại Cần Giuộc tiến công hướng nam Sài Gòn. Sư đoàn bộ binh 8 Quân khu 8 cắt đường 4 và chuẩn bị tiến công Mỹ Tho. Trên hướng bắc và tây bắc, Quân đoàn 1 cơ động từ miền Bắc vào triển khai đội hình ở nam sông Bé; Quân đoàn 3 ở khu vực Dầu Tiếng; các đơn vị đặc công, biệt động đã vào ém sẵn tại những vị trí quy định ở vùng ven và cả trong nội thành, sẵn sàng đánh chiếm các mục tiêu, mở và bảo vệ đường tiến cho các binh đoàn cơ động tiến công, đường vận chuyển chiến dịch, chiến thuật đã được nối liền, nhiều bộ phận lãnh đạo và chính quyền cách mạng đã vào nội thành chuẩn bị cho việc nổi dậy của quần chúng vào tiếp quản thành phố.

Sau khi thực hiện bao vây, chia cắt, cô lập Sài Gòn, đúng 17 giờ ngày 26-4-1975, Chiến dịch Hồ Chí Minh mở màn. Theo các hướng, bộ đội chủ lực cùng các LLVT địa phương, quần chúng nhân dân nổi dậy tiến công Sài Gòn. Đến chiều 28-4-1975, các sư đoàn địch phòng ngự ở vòng ngoài bị tiêu diệt và tan rã. 17 giờ ngày 28-4-1975, biên đội Quyết Thắng sử dụng 5 máy bay A37 lấy được của địch ném bom Sân bay Tân Sơn Nhất, làm cho địch hoảng loạn. 5 giờ sáng 29-4-1975, ta tổng công kích từng mặt trận. Sáng 30-4-1975, các cánh quân của ta trên các hướng đồng loạt tiến công vào nội đô, thọc sâu đánh chiếm các mục tiêu chủ yếu của chiến dịch. Mũi thọc sâu của Quân đoàn 2 vượt qua cầu Đồng Nai, cầu Sài Gòn, tiến thẳng vào Dinh Độc Lập, buộc Tổng thống Dương Văn Minh và nội các chính quyền Sài Gòn phải đầu hàng vô điều kiện. Sư đoàn 10 (Quân đoàn 3) đánh chiếm Sân bay Tân Sơn Nhất, một bộ phận phối hợp với Sư đoàn 320B (Quân đoàn 1) đánh chiếm Bộ Tổng tham mưu ngụy. Quân đoàn 4 đánh chiếm Sở chỉ huy Quân đoàn 3 ngụy ở Biên Hòa, thọc sâu vào trung tâm nội đô đánh chiếm cảng Bạch Đằng. Đoàn 232 đánh chiếm Biệt khu Thủ đô, Tổng nha Cảnh sát ngụy. 11 giờ 30 phút ngày 30-4-1975, cờ cách mạng tung bay trên Dinh Độc Lập, Chiến dịch Hồ Chí Minh kết thúc thắng lợi.

Thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí Minh đã để lại bài học sáng tạo về nghệ thuật quân sự, đó là cách đánh bao vây, chia cắt địch ra từng mảng, không cho chúng hỗ trợ, ứng cứu lẫn nhau. Đó là nghệ thuật kết hợp chặt chẽ việc tập trung lực lượng ưu thế tuyệt đối đột phá tuyến phòng thủ bên ngoài với tiêu diệt quân địch ứng cứu, đồng thời, thọc sâu vào trung tâm thành phố đánh chiếm các mục tiêu chủ yếu. Thắng lợi của chiến dịch đánh dấu bước phát triển cao của nghệ thuật quân sự Việt Nam, chúng ta cần tiếp tục nghiên cứu, phát triển và vận dụng sáng tạo, phù hợp vào huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu của quân đội ta trong điều kiện mới.

Đại tá ĐÀO VĂN ĐỆ