QĐND - "Năm anh em trên một chiếc xe tăng", với ca từ giàu hình ảnh, giai điệu tươi vui mà hào hùng, ca khúc đã đi cùng lớp lớp chiến sĩ xe tăng - đi cùng năm tháng. Ấy là "lính tăng ca", còn ở đây - Nhà máy Z153, nơi được coi là "Bệnh viện của xe tăng"- thì để trả lại tên cho mỗi chiến xa, đâu chỉ có năm anh em? mà hàng trăm cán bộ, kỹ sư, lính thợ cùng "xung trận".

Sự hồi sinh kỳ diệu

Chiếc xe tăng T55 mang số hiệu 224 của Lữ đoàn 201, Binh chủng Tăng-Thiết giáp khởi động, xua tan cái tĩnh lặng của xa trường Minh Phú. Nó nhích từng mắt xích rồi từ từ tăng tốc và lao lên phía trước, rẽ phải băng qua "hố bom" và hào chống tăng, rồi lại phăm phăm vượt dốc, xuống đồi... tất cả đều theo điều khiển của kíp thử xe.

Trong Phân xưởng sửa chữa tăng-thiết giáp. Ảnh: Nam Trực.

Đến bài thử pháo, cả xa trường rung chuyển bởi tiếng nổ trầm hùng của pháo 100mm. Tiếng nổ đạn pháo xe tăng dội vào vách núi vang xa, dội vào cảm xúc lính thợ, lan tỏa...

Hồi hộp, chờ đợi, tự tin và cả âu lo. Những cung bậc, trạng thái tâm lý ấy cứ đan xen, kìm nén trong các thành viên tổ thử xe, lúc này chỉ còn một - một niềm vui vỡ òa, bất tận!

 

Thượng tá Vũ Văn Mai, Trưởng phòng KCS, người được coi là "khắt khe, kiệm lời khen" lúc này cũng không kìm nổi phấn khích: "Tuyệt vời các anh ạ! Tất cả các tham số kỹ thuật và trạng thái hoạt động của xe 224 đều đạt chuẩn đối với xe sửa chữa lớn-đồng bộ. Đây là chiếc xe tăng thứ sáu được nhà máy sửa chữa thành công trong quý I - 2013; còn tính từ năm 2008 đến nay, thì đây là xe thứ 508. Thật mừng là 508 xe tăng, thiết giáp được nhà máy sửa chữa lớn, sửa chữa vừa và sửa chữa-đồng bộ, cả tại nhà máy và sửa chữa cơ động ở các đơn vị, đều không có tình trạng phản tu". Niềm vui ấy cũng tức thì bay về nhà máy qua điện đàm thông tin sóng cực ngắn R173 của xe tăng. Đây cũng chính là nội dung thử thông tin liên lạc của xe tăng sau sửa chữa.

Đại tá, kỹ sư Lê Xuân Khanh, Giám đốc nhà máy đang trực chỉ huy ở nhà liền "a-lô" chúc mừng, động viên các thành viên thử xe qua đường sóng này, giọng anh cũng đầy cảm xúc. Vui, nhưng giám đốc không quên nhắc nhở tổ thử xe ghi chép thật đầy đủ và trung thực tình trạng kỹ thuật của xe, đồng thời bảo đảm an toàn trên đường cơ động trở về nhà máy.

Theo các thành viên tổ công tác, dẫu đã bao lần đem xe đi thử, nhưng với ai, lần nào cũng y nguyên những cảm giác đó. Vâng, không hồi hộp, không vui sao được, khi những xe tăng, xe thiết giáp đưa đến nhà máy đều đã rệu rã, nhiều "cụ" đã "chết lâm sàng", mà qua tay lính thợ nó như được lột xác, hồi sinh. Như chiếc XT-224 này, cuối năm 2012 "nhập viện 153", khi chạy giám định, nó như cụ rùa già nua sắp đến ngày tạ thế! Vậy mà chỉ sau hơn 2 tháng, nay nơi xa trường, XT-224 trông trẻ trung, sung mãn như vừa xuất xưởng, cứ tả xung hữu đột trên mọi loại địa hình, trong mọi tình huống. Quả là sự hồi sinh kỳ diệu!

Với chúng tôi, khi được làm "thành viên không số" trên xe XT-224 có biết bao cảm giác mạnh đan xen, lý thú, nhưng vẫn không thể át được dòng cảm xúc cứ dâng trào - Sự hồi sinh này, phía sau vệt xích kia là cả một quá trình nghiên cứu, làm việc cẩn trọng, sáng tạo và biết bao vất vả, nhọc nhằn của những người lính thợ Z153!

Cả nhà máy cùng "xung trận"

Nhớ dịp trung tuần tháng 2-2013, không khí và dư âm Tết Quý Tỵ còn hiện hữu nơi nơi. Vậy mà ở Nhà máy Z153, cán bộ, kỹ sư, công nhân viên... đã hối hả làm việc. Từ ban giám đốc đến các phòng, ban, phân xưởng không khí làm việc hệt như chặng nước rút cuối năm. Dường như cả nhà máy đang dồn sức cho những xe tăng, thiết giáp để kịp về đơn vị huấn luyện ngay từ đầu năm 2013. Chúng tôi chỉ có thể cảm nhận được mùa xuân còn ở nơi đây qua những vườn hoa, cây cảnh, qua những cây hải đường bung hoa khoe sắc đỏ.

Tại Phân xưởng sửa chữa Tăng - Thiết giáp, Thượng tá Mai Văn Miên, Quản đốc phân xưởng vừa chỉ huy, điều hành các bộ phận sửa chữa, vừa đôn đáo chuẩn bị cho tổ sửa chữa cơ động đi công tác tại Trung đoàn xe tăng 273 của Binh đoàn Tây Nguyên. Vào các nhà xưởng, chúng tôi thấy không nhiều xe tăng, thiết giáp, nhưng tìm hiểu ở từng bộ phận sửa chữa, sản xuất, phục hồi… mới thấy nhà máy có cả núi công việc, bộn bề khó khăn. Xem "bệnh án" của các xe thì thật ái ngại. Như xe tăng 224, công suất động cơ yếu, tiêu hao nhiên liệu quá mức, kính hồng ngoại "bị mù", khuyếch đại thủy lực hỏng, hệ thống ổn định chảy dầu, đo kiểm - hiển thị không chuẩn xác, hãm lùi - đẩy lên của pháo hụt áp suất, máy thông tin không bảo đảm liên lạc, xích rão, bánh tỳ vẹt, các loại cáp hầu hết bị lão hóa…

Theo giám định đầu vào, tình trạng kỹ thuật của xe tăng, thiết giáp từ các đơn vị đưa về đây sửa chữa đều cơ bản như xe tăng 224, đó là do sản xuất đã lâu, qua chiến đấu, huấn luyện và diễn tập đã nhiều năm và đều trên địa hình phức tạp, nên không tránh khỏi hư hỏng nặng. Bởi thế, các "bệnh nhân" của Z153 đều phải "đại phẫu", tháo dỡ tất cả các bộ phận, các cụm chi tiết đưa về các phân xưởng chuyên ngành để sửa chữa, đồng bộ theo một quy trình hết sức nghiêm ngặt. Nếu bộ phận, chi tiết nào hư hỏng mà có vật tư thay thế hoặc phục hồi được thì đỡ phức tạp, còn không thì Phòng Kỹ thuật-Công nghệ, Phòng Vật tư, Phân xưởng Cơ khí-chế tạo cứ phải như thời chiến, tính toán, thiết kế, chọn vật liệu, chế thử, sản xuất... Như thế là cả nhà máy cùng "xung trận".

Được giao nhiệm vụ sửa chữa lớn xe tăng, thiết giáp và sản xuất nhiều chủng loại vật tư kỹ thuật cho ngành Tăng - Thiết giáp toàn quân, ở giai đoạn nào Nhà máy Z153 cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, phải giải quyết nhiều vấn đề phức tạp. Thời chống Mỹ cứu nước, nhà máy phải sơ tán nhiều nơi, nhiều lần, vừa sửa chữa, vừa phải phòng tránh không quân Mỹ đánh phá ác liệt. Nhưng tiếng gọi từ Miền Nam thân yêu đã thôi thúc người lính thợ Z153 vượt qua tất cả, sửa chữa, cải tiến hàng trăm xe tăng, thiết giáp và xe quân sự, kịp thời chi viện cho các chiến trường, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, đó là niềm tự hào, là truyền thống chung đúc nên chất thép 153.

Thời bình, nhất là những năm gần đây, nhà máy lại đứng trước nhiều khó khăn mới, nhất là nguồn phụ tùng, vật tư thay thế khan hiếm. Đại đa số các hãng sản xuất những chủng loại mà ta đang cần trên thế giới đã "vít lò đúc", đã ngưng dây chuyền sản xuất từ lâu… Thấu hiểu những khó khăn của nhà máy, trên đã đầu tư chiều sâu về công nghệ, nâng cấp, hiện đại hóa một số dây chuyền sửa chữa và sản xuất vật tư kỹ thuật. Theo Đại tá, kỹ sư Lê Hồng Phương, Phó giám đốc kỹ thuật nhà máy, sự đầu tư như vậy là đúng hướng và phù hợp với yêu cầu sửa chữa xe tăng, thiết giáp hiện nay và nền kinh tế nước nhà, tuy nhiên cần tiếp tục đầu tư chiều sâu và toàn diện hơn

Cùng với đầu tư của trên, nhà máy đã có nhiều giải pháp tích cực nhằm phát huy nội lực, nhất là tinh thần sáng tạo, trình độ và tay nghề của cán bộ, kỹ sư, thợ kỹ thuật... Chỉ tính từ năm 2006 đến nay, nhà máy đã có hơn 1.100 sáng kiến và đề tài khoa học được áp dụng vào thực tiễn, góp phần tích cực vào giải quyết những vướng mắc, bất cập trong sửa chữa và sản xuất. Mũi đột phá vào công nghệ phục hồi cụm, phục hồi chi tiết và sản xuất vật tư, phụ tùng thay thế mà Nhà máy Z153 đã và đang thực hiện chính là chìa khóa của thành công.

Xe tăng - khối sắt thép khổng lồ, mà động cơ công suất yếu, thậm chí bị liệt hoàn toàn, thì sức đâu mà đột kích? Sửa chữa động cơ, bảo đảm công suất là hàng trăm đầu việc phải làm, hàng nghìn chi tiết phải đụng đến. Như động cơ xe 224 chỉ kê những bệnh chính: Cốt xi - lanh, cốt pít - tông không còn đồng nhất, trục khuỷu mòn không đều; bơm cao áp hỏng… Thay mới thì hoàn toàn không có trên thị trường cả trong và ngoài nước. Vậy mà XT-224 vẫn "hồi xuân" như thế. Đó là kết quả của công nghệ phục hồi, bàn tay nhạy cảm, khéo léo lên cốt xi - lanh: Mài, khoét bạc trục khuỷu... của kỹ sư, lính thợ.

Mắt xích xe tăng tưởng là "nhỏ", nhưng để sản xuất được phải đồng thời giải hai bài toán khó trong lĩnh vực luyện kim và cơ khí. Cả hai bài toán này hiện Z153 đã giải được và giải tốt, đã làm chủ công nghệ sản xuất mắt xích xe tăng, thiết giáp để chủ động trong thay thế, sửa chữa.

Ở xe thiết giáp BMP-1, rơ-le KM 40 được coi như "bộ não". Vậy mà nhiều xe về nhà máy chi tiết này bị liệt. Thay mới thì khi mua vừa đắt, vừa khó tìm. Sau nhiều đêm thức trắng để mổ xẻ, nghiên cứu, Thượng úy quân nhân chuyên nghiệp Bùi Hữu Thọ, thợ bậc 6/7, Tổ trưởng tổ Điện xe tăng-thiết giáp đã sửa chữa, phục hồi thành công loại rơ-le này. Anh được mệnh danh là "bác sĩ não khoa", được đề nghị Thủ tướng Chính phủ tặng bằng khen.

 

Nếu không có sự đột phá trên, không có hàng nghìn đề tài, sáng kiến của cán bộ, kỹ sư, công nhân viên, thì Nhà máy Z153 khó có thể vượt qua khó khăn, trở ngại. Hiệu quả từ những đề tài, sáng kiến có cụ thể, có trừu tượng nhưng không thể tính được đầy đủ bằng tiền! Dẫu là trừu tượng về con số, nhưng hiện hữu trên thực tế là những chiếc xe tăng, thiết giáp tưởng như không sử dụng được nữa, thì nay vẫn tung hoành trong đội hình huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu của các đơn vị, của quân đội ta. Sự vô giá là ở đó!

Câu chuyện đồng bộ...

Trong lịch sử chiến tranh thế giới, khi lần đầu tiên xe tăng xuất hiện và tham chiến vào năm 1916, các nhà quân sự đã chỉ ra ngay 3 thế mạnh của loại vũ khí tiến công này (cơ động nhanh, hỏa lực mạnh và tự bảo vệ tốt). Công tác chuyên ngành Tăng - Thiết giáp toàn quân nói chung, nhiệm vụ sửa chữa, sản xuất ở Nhà máy Z153 nói riêng hẳn là hướng vào duy trì và phát huy hiệu lực ba thế mạnh đó.

Bởi thế, khi trò chuyện với cán bộ, kỹ sư, công nhân viên và qua các văn bản, tài liệu về nhà máy, chúng tôi thấy cụm từ "đồng bộ" xuất hiện khá nhiều. Chúng tôi cũng thật đồng cảm với khái quát của Đại tá Phạm Trang Nhung, Bí thư Đảng ủy, Chính ủy nhà máy về ba thế mạnh của Z153: Có sự đánh giá đúng về nhiệm vụ, vai trò của nhà máy và quan tâm, đầu tư của trên; có truyền thống và nhiều kinh nghiệm quý được đúc kết trong quá trình xây dựng và thực hiện nhiệm vụ chính trị; có đội ngũ cán bộ, kỹ sư, công nhân viên yêu nghề, giàu lòng tâm huyết và có trình độ, tay nghề cao.

Cũng từ đồng bộ của xe tăng, thiết giáp mà các đồng chí lãnh đạo, chỉ huy nhà máy có cái nhìn và quan niệm về đồng bộ của Z153 rộng hơn, thực tế hơn. Quả như thế! Để thực hiện sự đồng bộ cho toàn nhà máy, cấp trên, Ban giám đốc và lãnh đạo, chỉ huy các cấp đã, đang và sẽ phải triển khai nhiều việc, như tiếp tục đầu tư chiều sâu, đổi mới công nghệ sửa chữa lớn xe tăng, hiện đại hóa nhà xưởng; quy hoạch, đào tạo và đào tạo lại đội ngũ cán bộ, kỹ sư, công nhân tay nghề bậc cao, chuyên gia đầu ngành; phát huy thế mạnh, năng lực của nhà máy để mở rộng sửa chữa và sản xuất những sản phẩm kinh tế với sức cạnh tranh cao, góp phần tăng thu nhập, cải thiện đời sống cán bộ, công nhân viên và người lao động.

Cũng hiểu đúng giá trị truyền thống mà trong trong nhiều công việc của tiến trình đồng bộ nhà máy, các cấp lãnh đạo, chỉ huy đã đặt lên hàng đầu việc giáo dục, truyền thụ kinh nghiệm, truyền thống "Chủ động sáng tạo, tự lực tự cường" cho cán bộ, kỹ sư, công nhân viên; đồng thời luôn chú trọng xây dựng tinh thần đoàn kết, thống nhất cao, mà trước hết và xuyên suốt là trong các cấp ủy, chỉ huy. Như thế, chắc hẳn sẽ gắn kết tất cả các thành viên "Xe tăng 153" là một, để có "Xe tăng 153 thế hệ mới" ra đời với nhiều thế mạnh.

Bút ký của TÔ THÀNH TUYÊN