Hiện đại hóa tên lửa phòng không

Triển khai tên lửa phòng không Patriot PAC-3 của quân đội Mỹ. Ảnh tư liệu

Tên lửa phòng không giữ vai trò quan trọng, chủ lực trong hệ thống phòng không quốc gia, có khả năng tác chiến ở cự ly gần, tầm trung và tầm xa, không chỉ đối phó hiệu quả với các loại máy bay chiến đấu mà còn sử dụng để đánh chặn tên lửa hành trình và các mục tiêu bay khác. Trong thập niên đầu tiên của thế kỷ 21, tuy không có nhiều chương trình phát triển tên lửa phòng không thế hệ mới, song các chương trình cải tiến, nâng cấp, hiện đại hóa các hệ thống tên lửa phòng không đang được quân đội các nước chú trọng, nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả chiến đấu của chúng.

Các chương trình lá chắn tên lửa của Mỹ triển khai gần đây đặt ra yêu cầu hiện đại hóa các hệ thống tên lửa phòng không, đánh chặn tên lửa hành trình ngày càng cao. Hệ thống tên lửa phòng không Patriot liên tục được Mỹ và các nước đồng minh trong khối NATO cải tiến, nâng cấp nhằm phù hợp với điều kiện tác chiến mới. Sau khi hệ thống tên lửa Patriot PAC-2 đưa vào sử dụng chưa được bao lâu thì Mỹ đã triển khai chương trình nghiên cứu, hiện đại hóa tên lửa Patriot với phiên hiệu PAC-3, đồng thời cải tiến PAC-2 theo chương trình GEM-T. Hệ thống tên lửa phòng không Patriot PAC-3 có nhiều tính năng ưu việt, tác chiến hiệu quả với tên lửa đường đạn, khả năng cơ động cao, phóng được số lượng tên lửa gấp 4 lần so với hệ thống trước đây. Tên lửa của hệ thống Patriot PAC-2 đã cải tiến, nâng cao tầm bắn, khả năng tìm diệt mục tiêu. Chương trình GEM-T nhằm cải tiến cho tên lửa Patriot PAC-2 khả năng trinh sát, phát hiện mục tiêu, đối phó với các thủ đoạn tác chiến điện tử của đối phương; nâng cao độ tin cậy hoạt động của các hệ thống điều khiển hỏa lực, dẫn đường và khả năng cơ động của hệ thống.

Những năm gần đây, LB Nga đã không ngừng cải tiến, nâng cấp các hệ thống tên lửa phòng không hiện đại S-300PMU và S-400 Triumph. Đây là các hệ thống phòng không ưu việt nhất thế giới, đã trang bị cho quân đội nhiều nước và được đánh giá rất cao. Các hệ thống tên lửa S-300PMU liên tục cải tiến theo yêu cầu của các nước đặt hàng mua sắm và theo chính yêu cầu của quân đội Nga. Chẳng hạn hệ thống tên lửa phòng không S-300PMU-1 có khả năng tích hợp cao với các hệ thống chỉ huy, điều khiển, truyền tin, tạo nên mạng lưới phòng không hoàn chỉnh. Theo hướng nâng cao khả năng cơ động, tầm bắn, phát hiện và bắt bám mục tiêu của ra-đa, tên lửa S-300PMU được nâng cấp thành các hệ thống tên lửa PMU-2, PMU-2 Favorit… Hệ thống tên lửa phòng không S-400 Triumph đã được Nga cải tiến mạnh mẽ ở các hệ thống ra-đa, thiết bị tác chiến điện tử, nâng tầm bắn và độ chính xác tiêu diệt mục tiêu của tên lửa, do đó chúng có thể đánh chặn tên lửa đường đạn ở tầm xa tới 400km. Nga cũng đã chú trọng cải tiến, nâng cấp các hệ thống tên lửa phòng không tầm trung và tầm gần như tên lửa Buk-M1, Buk-M2, Buk-M2E, Tor-1M, Tunguska, Pantsyr, v.v.. Những nội dung cải tiến, nâng cấp tập trung nâng cao khả năng cơ động, tầm bắn, hiện đại hóa hệ thống chỉ huy, điều khiển bắn, dẫn đường, tác chiến điện tử, bảo đảm độ chính xác, hiệu quả tiêu diệt mục tiêu.

Các quốc gia như I-xra-en, Ấn Độ, Trung Quốc cũng có nhiều chương trình cải tiến, hiện đại hóa các hệ thống tên lửa phòng không, nhằm nâng cao khả năng bắt bám nhiều mục tiêu đồng thời và tiêu diệt mục tiêu hiệu quả. Bên cạnh việc mua các hệ thống phòng không từ Nga, Trung Quốc đã từng bước tiếp nhận công nghệ chế tạo tên lửa để tự sản xuất và cải tiến các hệ thống tên lửa phòng không phát triển trong nước. Ấn Độ đưa vào trang bị hệ thống tên lửa phòng không Akash mới phát triển và nâng cấp tên lửa phòng không theo các chương trình Trishul và Qrad. Các chương trình cải tiến tên lửa nhằm nâng cao năng lực phản ứng nhanh của các đơn vị phòng không. Đài Loan ngoài việc mua sắm, cải tiến các hệ thống tên lửa phòng không Patriot PAC-2, PAC-3, cũng đã phát triển các hệ thống phòng không cơ động cao, lắp đặt trên các xe như Thiên Kiếm-1, Thiên Cung-3 nhằm đối phó hiệu quả với các cuộc tập kích đường không của đối phương. I-xra-en đang triển khai các chương trình nâng cấp, cải tiến tên lửa phòng không Spyder; đồng thời hợp tác với quân đội một số nước để cải tiến tên lửa phòng không ở nước ngoài.

Các chương trình hợp tác nâng cấp, hiện đại hóa tên lửa phòng không đa quốc gia cũng ngày càng được chú trọng. Các nước Đức, I-ta-li-a, Mỹ đang phối hợp thực hiện chương trình phát triển thế hệ tên lửa phòng không cơ động mới, hiện đại, ký hiệu MEADS. Hệ thống MEADS bao gồm các khí tài trinh sát, điều khiển 360⁰, các trung tâm truyền tin và quản lý chiến trường, xe bệ phóng tên lửa thẳng đứng. Các nước Pháp và I-ta-li-a cùng phát triển hệ thống phòng không cơ động SAMP-T, sử dụng tên lửa phòng không Aster-30 nâng cấp có tầm đánh chặn tên lửa đường đạn chiến thuật 600km. Hệ thống tên lửa SAMP-T đang trong giai đoạn thử nghiệm và có triển vọng trở thành hệ thống tên lửa phòng không hàng đầu thế giới.

NGUYỄN ĐỨC