QĐND - Ngày 16-8-1945, tại Chiến khu Tân Trào (Sơn Dương-Tuyên Quang), Đội Việt Nam Giải phóng quân hàng ngũ chỉnh tề, dưới Cờ đỏ Sao vàng, làm lễ xuất quân tiến đánh hai tỉnh lỵ Tuyên Quang và Thái Nguyên, hỗ trợ lực lượng vũ trang và nhân dân địa phương giành chính quyền.

Sau khi nghe đồng chí Võ Nguyên Giáp thay mặt Ủy ban Khởi nghĩa đọc Quân lệnh số 1, toàn đội chia làm hai bộ phận triển khai làm nhiệm vụ.

Bộ phận Giải phóng quân thứ nhất phối hợp với lực lượng bán vũ trang tập trung ở Ỷ La tiến công tỉnh lỵ Tuyên Quang. Ngày 17-8-1945, bộ phận này chia làm hai mũi: Một mũi kết hợp với nội ứng, nhanh chóng đột nhập, bắt Tỉnh trưởng và binh lính ở Trại Bảo an đầu hàng, chiếm công sở trong thị xã. Một mũi tiến công trại quân Nhật. Mũi chiến đấu này gặp khó khăn hơn do địch chống trả quyết liệt. Thế nhưng, trước sức tiến công của Giải phóng quân và khí thế đấu tranh mạnh mẽ của đông đảo quần chúng biểu tình, quân Nhật hoảng sợ phải đầu hàng. Ngày 24-8-1945, ta làm chủ hoàn toàn thị xã Tuyên Quang.

Bộ phận Giải phóng quân thứ hai tiến công tỉnh lỵ Thái Nguyên, đến ngày 19-8-1945 mới hành quân đến Thịnh Đán, được tổ chức thành Chi đội 3 gồm 3 đại đội. Ngày 20-8-1945, chi đội tiến vào thị xã, cùng nhân dân bao vây thị xã Thái Nguyên. Sau thời gian liên tục vây đánh, quân ta kết hợp xung phong với dùng súng ba-zô-ca, lựu đạn diệt quân Nhật ở hai ngôi nhà gạch lớn trong thị xã, diệt Trại Hiến binh, rồi bao vây chặt doanh trại còn lại, tạo điều kiện cho nhân dân nổi dậy, giải phóng thị xã vào ngày 26-8-1945. Trận tiến công tỉnh lỵ Thái Nguyên thắng lợi có ý nghĩa rất quan trọng. Lần đầu tiên, ta sử dụng một lực lượng lớn với hơn một chi đội, trang bị mạnh, tiến đánh một tỉnh lỵ có những đơn vị địch khá mạnh và được tổ chức chặt chẽ. Bằng việc phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng, thực hành linh hoạt các hình thức chiến đấu, ta đã bức hàng toàn bộ ngụy quân, ngụy quyền cấp tỉnh, bao vây tiến công quân Nhật liên tục, buộc chúng phải chấp nhận các điều kiện của ta. Đây là chiến thắng có ý nghĩa lớn của Việt Nam Giải phóng quân trên đường tiến về Hà Nội.

DƯƠNG HÀ