Doanh nghiệp quân đội-thời cơ và thách thức

Đường lối mở cửa, đổi mới, tăng cường hội nhập kinh tế quốc tế là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, đồng thời cũng là xu thế tất yếu hiện nay. Đối với các doanh nghiệp quân đội (DNQĐ) đây là thời cơ thuận lợi để mở rộng giao thương kinh tế, phát triển sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, thách thức cũng rất lớn…

Bộ Quốc phòng sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp

Trong quá trình sắp xếp, tinh giản, thu gọn đầu mối, đến nay toàn quân còn hơn 100 doanh nghiệp và hơn 20 công ty có vốn đầu tư nước ngoài, hoạt động hầu hết trên các lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân. Trong đó, một số lĩnh vực, sản phẩm đã khẳng định thương hiệu trên thị trường, có vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân như: thuốc nổ công nghiệp, bay dịch vụ, xây dựng, may mặc, đóng tàu, dịch vụ cảng biển, viễn thông, khai khoáng…

Từ nhiều năm nay, một số DNQĐ đã chủ động mở rộng quan hệ với đối tác nước ngoài, nhiều sản phẩm đã xuất khẩu hoặc bước đầu ký các hợp đồng sản xuất. Điển hình như các sản phẩm: tàu biển (công ty Hồng Hà, công ty đóng tàu 189, xí nghiệp Liên hiệp Ba Son, công ty Sông Thu), các loại bếp nướng du lịch (công ty Cơ khí 17), túi siêu thị (công ty 76), pháo hoa lễ hội (công ty Hoá chất 21), hàng dệt may (công ty 20, công ty 28), quạt điện (công ty điện tử-quang học), mặt hàng hải sản đông lạnh (các doanh nghiệp thuộc Quân khu 7, Quân khu 9, Quân chủng Hải quân)… Tổng công ty Bay dịch vụ Việt Nam đã thực hiện hoạt động “xuất khẩu” dịch vụ bay ra nước ngoài từ nhiều năm nay. Tổng công ty viễn thông Quân đội (Viettel) cũng đang xúc tiến đầu tư dịch vụ viễn thông ra nước ngoài. Vượt qua những khó khăn về vốn, thiết bị, công nghệ, địa bàn hoạt động, các doanh nghiệp thuộc Tổng cục Công nghiệp quốc phòng, ngoài việc hoàn thành nhiệm vụ sản xuất quốc phòng, còn tích cực tham gia sản xuất nhiều mặt hàng kinh tế có chất lượng, từng bước mở rộng thị trường trong nước và tham gia xuất khẩu. Trong đó, hai công ty 76 và công ty cơ khí 17 kim ngạch xuất khẩu mỗi năm đạt hàng triệu USD.

Tuy vậy, xuất phát từ đặc thù riêng cùng những rào cản về cơ chế, chính sách, các DNQĐ, đặc biệt là các doanh nghiệp sản xuất quốc phòng, sẽ ít nhiều bị ảnh hưởng trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Trao đổi với chúng tôi, đại tá Phạm Thanh Sơn, Phó cục trưởng cục Kế hoạch - Đầu tư, Phó trưởng ban Hội nhập kinh tế quốc tế - Bộ Quốc phòng cho biết: Thời gian tới, cùng với các Bộ, ngành khác, Bộ Quốc phòng sẽ tích cực, chủ động tham gia vào quá trình hội nhập kinh tế quốc tế theo đúng tinh thần chỉ đạo của Chính phủ. Một trong những nhiệm vụ quan trọng của Ban Hội nhập Kinh tế quốc tế - Bộ Quốc phòng là nghiên cứu, đề xuất giúp Bộ ban hành các chính sách, chủ trương, biện pháp để tạo điều kiện mở rộng hội nhập kinh tế quốc tế và giữ vững quốc phòng - an ninh. Đồng thời, theo dõi, kiểm tra, tạo điều kiện thuận lợi cho các DNQĐ đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường, liên doanh, liên kết, tăng cường hợp tác quốc tế, xuất, nhập khẩu hàng hoá… theo chủ trương mở rộng hội nhập kinh tế quốc tế của Nhà nước.

Những thách thức đối với doanh nghiệp quân đội

Hội nhập kinh tế quốc tế là quá trình gắn kết nền kinh tế và thị trường của đất nước với nền kinh tế của khu vực và thế giới, quá trình này được thực hiện chủ yếu thông qua các biện pháp tự do hóa thương mại và mở cửa thị trường. Trong thời gian tới, Việt Nam sẽ gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), quá trình hội nhập kinh tế quốc tế sẽ tiếp tục rộng mở cả bề rộng lẫn chiều sâu. Đối với các DNQĐ, đây là thời cơ thuận lợi để phát triển sản xuất kinh doanh, đồng thời, cũng là thách thức lớn khi phải chấp nhận một “luật chơi” bình đẳng với các doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Theo đại tá Nguyễn Sơn Thủy, Trưởng phòng kinh tế trong nước (cục Kinh tế - Bộ Quốc phòng): Có bốn thách thức lớn đối với các DNQĐ hiện nay. Thứ nhất, cơ chế chính sách chưa theo kịp với yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế. Thứ hai, công tác quản lý điều hành của đội ngũ cán bộ chủ chốt còn nhiều hạn chế. Thứ ba, trình độ công nghệ, hệ thống máy móc thiết bị trong các doanh nghiệp còn nhiều bất cập. Và cuối cùng, trình độ nguồn nhân lực chưa đáp ứng so với yêu cầu. Trên thực tế, một số doanh nghiệp có khả năng, thực lực trong kinh doanh nhưng vẫn thiếu tính ổn định, bền vững; đa số các doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ, sản phẩm làm ra vẫn loay hoay ngay tại thị trường trong nước chứ chưa nói sẽ đủ sức cạnh tranh ở nước ngoài.

Các DNQĐ mà điển hình là các xí nghiệp công nghiệp quốc phòng hiện đang sở hữu nhiều loại máy móc, thiết bị “truyền thống”, chuyên dùng, khả năng sáng tạo công nghệ mới vẫn là bài toán khó. Chính vì thế, đổi mới công nghệ, phát triển mặt hàng mới, nâng cao chất lượng sản phẩm đủ sức cạnh tranh trên thị trường, trước mắt là thị trường nội địa, được coi là yêu cầu quan trọng trong tiến trình hội nhập. Thế nhưng, đây lại là công việc không dễ dàng bởi cần phải có nguồn vốn lớn và chiến lược thị trường thích hợp.

Tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp

Trong hội nghị triển khai kế hoạch hội nhập kinh tế quốc tế của Bộ Quốc phòng mới đây, đại diện cục Kinh tế (Bộ Quốc phòng) đã trình bày dự thảo đề án “Đề xuất, kiến nghị về sửa đổi, bổ sung cơ chế chính sách nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động, năng lực cạnh tranh, tạo điều kiện cho các DNQĐ trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế”. Đề án này tập trung vào nhiều vấn đề “nóng” hiện nay như: Công tác quản lý Nhà nước đối với DNQĐ; cơ chế quản lý vốn, tài sản; hoạt động đầu tư chiều sâu, đổi mới công nghệ; sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp; xây dựng thương hiệu trong các doanh nghiệp và công tác truyền thông hội nhập và xúc tiến thương mại…

Theo đó, Nhà nước, Bộ Quốc phòng cần phân định rõ ràng, hợp lý chức năng, quyền hạn và nhiệm vụ của các cơ quan quản lý Nhà nước đối với doanh nghiệp, giảm tối đa các khâu quản lý trung gian, giao quyền tự chủ đầy đủ cho doanh nghiệp, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, tự do thương mại, tự do kinh doanh, dễ dàng trong việc tiếp cận các nguồn vốn vay. Việc đổi mới, nâng cao hiệu quả của doanh nghiệp theo hướng, đối với các xí nghiệp quốc phòng nòng cốt, cần phải có chính sách ưu tiên đầu tư về vốn, phát triển mảng công nghệ cao, công nghệ lưỡng dụng, khi cần có thể chuyển sang nhiệm vụ quốc phòng. Các doanh nghiệp “thuần” kinh tế sẽ tiếp tục đổi mới, sắp xếp lại theo hướng cổ phần hoá, có thể phân nhóm theo ngành nghề, lĩnh vực, chủ động xây dựng lộ trình hội nhập một cách phù hợp, tăng cường tính liên kết, hỗ trợ lẫn nhau để cùng nâng cao khả năng cạnh tranh quốc tế. Việc phân nhóm sẽ là cơ sở để xác định loại sản phẩm tiềm năng, sản phẩm có lợi thế so sánh nhằm tăng khả năng cạnh tranh, mở rộng thị trường, thúc đẩy hoạt động xuất khẩu.

Để kết thúc bài viết này, chúng tôi xin trích ý kiến của Thượng tướng Nguyễn Văn Rinh, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Trưởng ban Hội nhập kinh tế quốc tế của Bộ Quốc phòng: Hội nhập kinh tế quốc tế là xu hướng tất yếu hiện nay nhằm mục đích phát triển kinh tế đất nước. Quân đội nói chung và các DNQĐ nói riêng sẽ tích cực, chủ động tham gia quá trình này trên cơ sở bảo đảm chủ quyền, quốc phòng - an ninh và lợi ích quốc gia.

LÊ THIẾT HÙNG