"Gỡ khó" cho hoạt động của dân quân tự vệ: Bài 1: Luôn xung kích nơi “nước sôi lửa bỏng”

Thực tế cho thấy, dân quân tự vệ có vị trí, vai trò ngày càng quan trọng trong công tác phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, tìm kiếm cứu nạn và tham gia giữ gìn an ninh-trật tự ở cơ sở... Hiện nay, việc bảo đảm chế độ, chính sách đối với DQTV dù đã được luật hóa, song quá trình thực hiện còn nhiều bất cập, vướng mắc cần quan tâm tháo gỡ.

Đó là đánh giá của các đồng chí cán bộ từ cấp thôn trở lên khi chúng tôi hỏi về vai trò và thực tế hoạt động của lực lượng DQTV ở địa phương. Không chỉ duy trì huấn luyện, trực sẵn sàng chiến đấu và thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên, mỗi khi địa phương có việc quan trọng, đặc biệt là trong những tình huống “nước sôi lửa bỏng” như phòng, chống thiên tai, cháy nổ, cứu hộ, cứu nạn... thì lực lượng DQTV luôn phát huy vai trò nòng cốt, xung kích.

Đâu cần, dân quân có...

Do đặc thù nhiệm vụ, phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã trực tiếp tác nghiệp tại hiện trường trong rất nhiều vụ việc, tình huống được coi là "nước sôi lửa bỏng" ở các địa phương trên cả nước, như: Phòng, chống và khắc phục hậu quả bão, lũ, sạt lở đất; chữa cháy nhà, cháy rừng; xử lý sự cố sập đổ công trình; tìm kiếm cứu nạn, cứu hộ... Ở những nơi, những lúc nguy nan ấy, DQTV thường là lực lượng đầu tiên có mặt và cũng là bộ phận cuối cùng rút khỏi hiện trường khi công việc đã được giải quyết xong.

Dân quân phường Hòa Khánh Nam (Liên Chiểu, Đà Nẵng) giúp dân khắc phục hậu quả mưa lũ, sạt lở đất do ảnh hưởng bởi bão số 5 (tháng 10-2022). Ảnh: VIỆT HÙNG

Tìm hiểu về hoạt động của DQTV ở các tỉnh miền Trung, chúng tôi được nghe rất nhiều lời khen. Bà Đào Thị Lâm ở thôn An Tây, xã Nghĩa Thắng (Tư Nghĩa, Quảng Ngãi) cho biết: "Mỗi lần có tin bão vào, các chiến sĩ dân quân lại đến giúp tôi và những gia đình có nhà bị xuống cấp chằng chống nhà cửa, rồi sửa lại những hư hỏng sau khi bão tan. Trong trận bão số 4 vào tháng 9 vừa qua, tôi đi sơ tán về thì thấy nhà sập mái. Các chú dân quân và bộ đội đã nhanh chóng giúp tôi lợp nhà và ổn định cuộc sống. Những gia đình neo đơn như tôi mà không có dân quân xã tận tình giúp đỡ thì không biết xoay xở thế nào trong những lúc khó khăn, hoạn nạn".

Theo Đại tá Đặng Xuân Thu, Trưởng phòng DQTV (Bộ Tham mưu Quân khu 4): Trên địa bàn thường xuyên xảy ra bão, lũ, sạt lở đất, cháy rừng thì lực lượng DQTV càng có vai trò quan trọng, thực sự là nòng cốt, xung kích ứng phó với thiên tai, hoạn nạn tại cơ sở. Chỉ trong 10 tháng năm 2022, các địa phương trên địa bàn Quân khu 4 đã huy động hơn 16.000 lượt DQTV tham gia phòng, chống và khắc phục hậu quả thiên tai, tìm kiếm cứu nạn; gần 26.000 lượt DQTV thực hiện công tác vận động quần chúng, tham gia xây dựng cơ sở, xây dựng nông thôn mới; khoảng 25.000 lượt DQTV tham gia nhiệm vụ bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, tuần tra biên giới, biển đảo...

"Đâu cần, dân quân có. Việc gì khó, có dân quân" không chỉ là lời khen của cán bộ và nhân dân ở các địa phương thường xuyên xảy ra thiên tai, mà đó là thực tế tại hầu hết các xã, phường trong cả nước. Đồng chí Hoàng Thị Minh Thảo, Chủ tịch UBND thị trấn Đồng Đăng (Cao Lộc, Lạng Sơn), cho biết: Địa phương có việc gì cần điều động lực lượng giải quyết thì cũng cần đến dân quân, nhất là những việc khó khăn, đột xuất, bất kể ngày đêm, mưa nắng... Ngoài nhiệm vụ trực sẵn sàng chiến đấu theo quy định, dân quân của thị trấn tham gia cùng Bộ đội Biên phòng, công an tuần tra, quản lý, bảo vệ biên giới, phòng, chống tội phạm, tệ nạn xã hội, giữ gìn an ninh-trật tự, nhất là khi có sự kiện quan trọng, dịp lễ tết; tuyên truyền, vận động nhân dân và trực tiếp tuần tra bảo vệ rừng, tham gia xây dựng nông thôn mới... Đối với các tình huống phức tạp, nhạy cảm, nguy hiểm thì càng cần lực lượng dân quân làm nòng cốt ứng phó tại chỗ, mà phòng, chống thiên tai chỉ là một trong rất nhiều việc như vậy.

Vai trò, trách nhiệm của lực lượng DQTV được thể hiện rất rõ trong đại dịch Covid-19 vừa qua mà nhân dân cả nước đều biết. Trong tất cả công việc phòng, chống dịch tại cơ sở, DQTV đều trực tiếp tham gia và xung kích, tiên phong ở tuyến đầu, như: Tuyên truyền, vận động nhân dân chấp hành các quy định về phòng, chống dịch; trực chốt phòng dịch, tuần tra kiểm soát; phun thuốc khử khuẩn; lập các khu cách ly và trực tiếp phục vụ nhân dân, các lực lượng làm nhiệm vụ trong khu cách ly, bệnh viện dã chiến; tham gia lấy mẫu xét nghiệm, tiếp tế lương thực, thực phẩm, đồ dùng thiết yếu cho người dân trong khu phong tỏa; giúp bà con ở khu vực giãn cách xã hội thu hoạch, vận chuyển hoa màu... Chỉ tính trong đợt cao điểm dịch Covid-19 trên địa bàn Quân khu 7 đã có hơn 7 triệu lượt DQTV tham gia làm nhiệm vụ phục vụ tại hơn 19.000 chốt kiểm soát phòng dịch, các khu cách ly, bệnh viện dã chiến ở các địa phương; hơn 100.000 lượt DQTV của TP Hồ Chí Minh tham gia lo hậu sự cho người dân tử vong vì Covid-19. Thực tế thời gian qua, đã có không ít chiến sĩ DQTV hy sinh trong lúc làm nhiệm vụ phòng, chống dịch Covid-19 cũng như phòng, chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn, tham gia chữa cháy, truy bắt tội phạm...

Nhiều đồng chí cán bộ địa phương tâm sự: DQTV thực sự là cánh tay đắc lực, lực lượng nòng cốt, xung kích tại chỗ, chỗ dựa vững chắc của cấp ủy, chính quyền cơ sở. Nếu không có DQTV thì chính quyền cơ sở rất khó để triển khai các công việc liên quan đến quốc phòng, an ninh, xử lý những tình huống khó khăn, đột xuất cần lực lượng lớn và làm việc hiệu quả.

Nỗ lực phấn đấu đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ

Những công việc nêu trên chỉ là một phần nhiệm vụ của lực lượng DQTV, còn công việc thường xuyên của DQTV là huấn luyện, trực sẵn sàng chiến đấu (SSCĐ), bảo vệ an toàn các mục tiêu ở cơ sở...

Để nâng cao chất lượng hoạt động của DQTV thì trước hết phải thực hiện tốt công tác huấn luyện. Tuy nội dung, thời gian huấn luyện của DQTV không nhiều như bộ đội thường trực nhưng cũng khá vất vả, nhất là đối với dân quân thường trực; cường độ trực SSCĐ, tham gia tuần tra, canh gác bảo vệ an ninh trật tự địa bàn cũng khá dày. Ngoài lịch trực đã được phân công trước, bất kể ngày hay đêm, khi nhận được lệnh là các chiến sĩ DQTV phải có mặt thực hiện nhiệm vụ.

Đại tá Nguyễn Quang Đấu, Trưởng phòng DQTV, Bộ tư lệnh Thủ đô Hà Nội, cho biết: "TP Hà Nội đặc biệt quan tâm nâng cao chất lượng huấn luyện, khả năng SSCĐ cho DQTV. Ngoài huấn luyện quân sự, giáo dục chính trị theo đúng chương trình, kế hoạch, chúng tôi còn tiến hành huấn luyện bổ sung để DQTV sử dụng thành thạo nhiều loại công cụ hỗ trợ hiện đại được thành phố biên chế để đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ đòi hỏi ngày càng cao. Đến thời điểm này, 100% đầu mối đã hoàn thành chương trình, kế hoạch huấn luyện năm 2022 cho lực lượng DQTV với quân số tham gia đạt trên 95%. Lực lượng DQTV tích cực tham gia và hoàn thành tốt nhiệm vụ diễn tập chiến đấu trong khu vực phòng thủ của các xã, phường, thị trấn; đồng thời huấn luyện và tham gia hội thao quốc phòng lực lượng DQTV và hội thao trung đội dân quân cơ động ở các cấp đạt kết quả tốt".  

Theo Đại tá Phạm Việt Cường, Trưởng phòng Huấn luyện, Cục DQTV (Bộ Tổng Tham mưu QĐND Việt Nam), công tác huấn luyện cho lực lượng DQTV trên cả nước được lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện thống nhất về nội dung, chương trình, thời gian, theo đúng phương châm “cơ bản, thiết thực, chất lượng”; kết hợp chặt chẽ giữa huấn luyện quân sự với giáo dục chính trị, pháp luật... Ngoài các nội dung chung, các địa phương tổ chức huấn luyện bổ sung những nội dung sát với đặc điểm tình hình địa bàn và trang bị được biên chế, bảo đảm cho DQTV có đủ khả năng xử lý tốt những tình huống, nhiệm vụ có thể xảy ra.

Để xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh, hoàn thành tốt nhiệm vụ, đóng góp tích cực vào sự phát triển của địa phương, thời gian qua, trên cả nước đã xuất hiện nhiều mô hình, cách làm hiệu quả, như: Mô hình “Dân quân nắm hộ gia đình nơi cư trú” ở một số địa phương phía Nam; DQTV làm nòng cốt, tiên phong trong xây dựng nông thôn mới; DQTV gương mẫu, tích cực tham gia phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội; chiến sĩ dân quân vận động thanh niên tình nguyện nhập ngũ; xây dựng tự vệ là lực lượng chính trị nòng cốt trong các doanh nghiệp, nhà máy, xí nghiệp... Đặc biệt, việc phát triển đơn vị tự vệ trong các doanh nghiệp ngoài nhà nước đạt được nhiều kết quả tích cực, cùng với xây dựng và tổ chức lực lượng dân quân biển hoạt động hiệu quả ở nhiều địa phương ven biển, được các cấp ủy, chính quyền và nhân dân đánh giá cao, càng cho thấy vai trò quan trọng của lực lượng DQTV trong tình hình mới.

Là lực lượng nòng cốt, xung kích trong công tác quốc phòng, an ninh, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ở cơ sở; thực hiện nhiệm vụ trong điều kiện nhiều khó khăn, vất vả, hiểm nguy, nhưng hiện nay việc bảo đảm chế độ, chính sách đối với lực lượng DQTV còn một số bất cập. Vấn đề này chúng tôi sẽ phản ánh ở bài tiếp theo.

(còn nữa) 

NGỌC HÂN