Trước khi hy sinh trong trận tiến công Đồn Nhất trên đèo Hải Vân (25-9-1952), Nguyễn Bá Dương đã tham gia nhiều trận đánh và lập công xuất sắc. Trong Chiến dịch Hoàng Diệu (năm 1950), Nguyễn Bá Dương cùng đồng đội đã dũng cảm đẩy lùi hàng chục đợt tấn công của quân Pháp, không để đối phương chiếm bến sông. Khi đơn vị tập kết ở bến sông hoàn thành việc rút quân sang bờ bên kia, anh và đồng đội mới nhảy xuống sông bơi về đơn vị. Tham gia các trận đánh trong Chiến dịch Quảng Nam-Đà Nẵng (Hè-Thu 1952), Tiểu đội trưởng Nguyễn Bá Dương cùng đơn vị tiêu diệt Khu hành chính Phù Kỳ ở vùng Gò Nổi, Điện Bàn (22-7); tiêu diệt cứ điểm Vân Ly (24-7); tiêu diệt Khu hành chính Kỳ Lam (20-8)...
Sau khi trinh sát nắm vững tình hình địch, địa hình, Đại đội 6, Tiểu đoàn 59, Trung đoàn 803 (Liên khu 5), được giao tiến công tiêu diệt Đồn Nhất của quân Pháp. Thực hiện nhiệm vụ, Đại đội 6 bí mật tiếp cận mục tiêu và bất ngờ nổ súng tiến công Đồn Nhất vào lúc 1 giờ 30 phút ngày 25-9-1952. Mở đầu trận đánh, bộ đội cho nổ khối bộc phá nhằm đánh sập lô cốt nhưng không thành vì tường lô cốt xây bằng đá rất kiên cố. Sau giây phút bất ngờ, địch trong đồn bắn ra dữ dội. Ban chỉ huy Đại đội 6 quyết định thay đổi chiến thuật, lệnh cho bộ phận hỏa lực tích cực chế áp các hỏa điểm của địch, tạo điều kiện cho tiểu đội của đồng chí Nguyễn Bá Dương sử dụng thang dựng leo lên lô cốt đánh thủ pháo, lựu đạn vào trong tiêu diệt sinh lực địch. Thực hiện ý định tiến công, cán bộ, chiến sĩ đơn vị nối hai thang làm một, nhưng vẫn chưa tới được đỉnh do lô cốt quá cao. Trước tình huống đó, Tiểu đội trưởng Nguyễn Bá Dương đã mưu trí, táo bạo nâng hai chân thang lên cao, để đồng đội leo lên vai mình rồi trèo lên thang để đánh thủ pháo, lựu đạn vào trong tiêu diệt địch trong lô cốt. Trong lúc giữ thang, Nguyễn Bá Dương bị trúng đạn nhưng anh vẫn kiên quyết giữ chặt thang không rời, chờ đồng đội đến tiếp sức để hoàn thành nhiệm vụ chiến đấu.
Hành động mưu trí, đặc biệt dũng cảm của Tiểu đội trưởng Nguyễn Bá Dương không chỉ đơn thuần lấy thân mình làm nấc thang đầu tiên để bộ đội leo lên đánh lô cốt địch mà còn là nấc thang tinh thần tiếp lửa cho đồng đội xông lên diệt quân thù. Dù bị trúng đạn, nhưng anh vẫn nén đau đớn, quyết không rời vị trí chiến đấu. Trong trận tiến công Đồn Nhất, Nguyễn Bá Dương cùng 6 chiến sĩ đã anh dũng hy sinh nhưng tinh thần, khí phách của người tiểu đội trưởng vẫn còn sống mãi trong lòng đồng đội và nhân dân.
Tháng 4-2000, Ban liên lạc bạn chiến đấu Tiểu đoàn 59 (Trung đoàn 803) đã hoàn chỉnh hồ sơ đề nghị truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân đối với Liệt sĩ Nguyễn Bá Dương nhưng chưa có kết quả. Rất mong cơ quan chức năng quan tâm nghiên cứu, đề nghị cấp có thẩm quyền xem xét, truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân đối với Liệt sĩ Nguyễn Bá Dương.
BÙI VĂN TIẾNG (Nguyên trưởng ban Tổ chức Thành ủy Đà Nẵng, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử TP Đà Nẵng)