Ngày 14-3-1954, sau gần một năm tích cực huấn luyện, củng cố và xây dựng lực lượng, trung đoàn bước vào cuộc chiến, đương đầu với không quân Pháp ở lòng chảo Điện Biên Phủ. Sự xuất hiện của pháo cao xạ đã tăng niềm tin và sức mạnh cổ vũ cán bộ, chiến sĩ thi đua lập công giết giặc trên khắp mặt trận. Sau 55 ngày đêm chiến đấu ngoan cường, bộ đội pháo cao xạ đã phối hợp với các tiểu đoàn súng máy phòng không 12,7mm của các đại đoàn, đập tan ưu thế tuyệt đối của không quân Pháp, chặt đứt cầu hàng không chi viện cho tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, bắn rơi, phá hủy 62 máy bay, bắt sống và tiêu diệt nhiều giặc lái (riêng Trung đoàn 367 bắn rơi 52 máy bay, bắn bị thương 117 chiếc khác, trong đó có “pháo đài bay” B-24).

Đến đầu năm 1960, lực lượng pháo cao xạ đã phát triển thành một binh chủng hiện đại với hàng chục trung đoàn, cùng với lực lượng phòng không của các địa phương, hình thành thế trận phòng không nhân dân liên hoàn, vững chắc, nhiều tầng, nhiều lớp, góp phần đánh bại 2 cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân của đế quốc Mỹ ra miền Bắc. Đặc biệt, trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, mà đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh, các đơn vị cao xạ đã tổ chức hành quân thần tốc, hiệp đồng chặt chẽ cùng pháo binh bắn máy bay, diệt sinh lực địch, chi viện đắc lực cho các cánh quân tiến vào Sài Gòn, giải phóng miền Nam thống nhất đất nước.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, các lực lượng pháo cao xạ ba thứ quân đã bắn rơi gần 3.100 máy bay gồm đủ các kiểu loại hiện đại của không quân Mỹ. Trong đó, bộ đội pháo cao xạ của Quân chủng Phòng không-Không quân đã bắn rơi 1.502 chiếc. Với những thành tích và chiến công đặc biệt xuất sắc trong chiến đấu, xây dựng, Binh chủng Pháo cao xạ và 19 đơn vị cấp trung, lữ đoàn; 26 lượt/25 đơn vị cấp tiểu đoàn, đại đội cùng 15 cá nhân đã vinh dự được Đảng, Nhà nước tuyên dương danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân và nhiều phần thưởng cao quý khác.

Pháo cao xạ cơ động, bảo vệ đội hình tiến công. Ảnh tư liệu

Ngày nay, với sự phát triển của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, vai trò của pháo cao xạ càng quan trọng. Để xây dựng lực lượng pháo cao xạ ba thứ quân vững mạnh, góp phần bảo vệ vững chắc bầu trời Tổ quốc, cần thực hiện tốt một số vấn đề trọng tâm: Nhất quán xây dựng lực lượng pháo cao xạ vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tạo cơ sở vững chắc nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu của toàn lực lượng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Trận địa pháo cao xạ trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Ảnh tư liệu

Mục tiêu xuyên suốt là xây dựng cấp ủy, tổ chức đảng vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng, tổ chức, đạo đức và cán bộ; không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng, vai trò đội ngũ cán bộ, đảng viên. Bộ đội pháo cao xạ luôn có bản lĩnh chính trị kiên định vững vàng, động cơ trong sáng, trách nhiệm, có lối sống trong sạch, lành mạnh, cần, kiệm, liêm chính, chí công, vô tư; có trình độ khoa học quân sự, có sức khỏe bền bỉ, dẻo dai, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung; nói đi đôi với làm, luôn đặt lợi ích của tập thể lên trên lợi ích của cá nhân; không thỏa mãn dừng lại, luôn đề cao tự phê bình và phê bình... Đẩy mạnh thực hiện có hiệu quả hoạt động công tác Đảng, công tác chính trị; quán triệt, thực hiện tốt Kết luận số 21 của Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XIII) về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa; gắn với Chỉ thị 05 của Bộ chính trị, Chỉ thị 87 và Chỉ thị 855 của Thường vụ Quân ủy Trung ương về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; Nghị quyết số 847 của Quân ủy Trung ương về phát huy phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân trong tình hình mới và Cuộc vận động phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ thời kỳ mới.

Thực hiện tốt các phong trào thi đua trong năm, phấn đấu có nhiều tập thể, cá nhân điển hình tiên tiến, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, “mẫu mực, tiêu biểu”, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Tăng cường giáo dục bộ đội nhận thức sâu sắc bản chất, âm mưu thủ đoạn của kẻ thù, đối tượng tác chiến; đồng thời quan tâm, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần chính sách đặc thù cho cán bộ chiến sĩ, đặc biệt lực lượng trực tiếp làm nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu.

Bên cạnh đó, các đơn vị cao xạ cần phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn đóng quân. Thực hiện tốt công tác dân vận, chính sách, “đền ơn, đáp nghĩa”, giúp đỡ nhân dân xóa đói, giảm nghèo, phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai, cứu hộ, cứu nạn, xây dựng nông thôn mới... coi đây là nhiệm vụ chiến đấu trong thời bình, xây dựng “thế trận lòng dân” vững mạnh.

Pháo cao xạ bảo vệ bầu trời Thủ đô Hà Nội. Ảnh: HỮU THUẦN

Tiếp tục tập trung đổi mới, nâng cao chất lượng công tác huấn luyện chiến đấu, tập trung huấn luyện làm chủ vũ khí trang bị hiện có.

Để nâng cao trình độ toàn diện cho bộ đội cần triển khai thực hiện hiệu quả nghị quyết của các cấp về nâng cao chất lượng huấn luyện giai đoạn 2023-2030 và những năm tiếp theo; coi trọng huấn luyện đồng bộ, chuyên sâu, sát với nhiệm vụ được giao, sát với tình hình biên chế, tổ chức, vũ khí, trang bị của đơn vị, theo phương châm “Cơ bản-thiết thực-vững chắc-an toàn-tiết kiệm”.

Tăng cường huấn luyện nâng cao trình độ chỉ huy, hiệp đồng chiến đấu trong xử lý tốt các tình huống, nhất là trong điều kiện địch sử dụng vũ khí công nghệ cao, bay thấp, xuất hiện bất ngờ... Coi trọng huấn luyện đêm, huấn luyện diễn tập, hiệp đồng quân, binh chủng, huấn luyện cơ động trong điều kiện địa hình, thời tiết phức tạp... qua đó để rèn luyện thể lực, bản lĩnh, ý chí, kỹ năng chiến đấu, đáp ứng yêu cầu chiến đấu trong tình huống khẩn trương, quyết liệt, dài ngày. Thực hiện tốt cán bộ cấp trên dạy cấp dưới, chỉ huy dạy đơn vị, lấy nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới làm mục tiêu để huấn luyện.

Huấn luyện pháo phòng không tự hành ZSU-23. Ảnh: HỮU THUẦN

Thực hiện hiệu quả đề án chấn chỉnh tổ chức, biên chế lực lượng pháo cao xạ theo hướng tinh, gọn, mạnh; xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thời bảo đảm đồng bộ giữa vũ khí trang bị khí tài với nguồn nhân lực đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ.

Quán triệt và thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 05-NQ/TW, ngày 17-1-2022, của Bộ Chính trị, về tổ chức Quân đội nhân dân Việt Nam giai đoạn 2021-2030 và những năm tiếp theo; Nghị quyết số 230-NQ/QUTW, ngày 2-4-2022, của Quân ủy Trung ương về lãnh đạo thực hiện tổ chức Quân đội nhân dân Việt Nam giai đoạn 2021-2030 và những năm tiếp theo; Nghị quyết số 545-NQ/ĐU của Đảng ủy Quân chủng Phòng không-Không quân về lãnh đạo thực hiện tổ chức lực lượng Quân chủng giai đoạn 2021-2030 và những năm tiếp theo... từng cấp chủ động xây dựng kế hoạch, đề ra biện pháp tiến hành chặt chẽ, khoa học, với cách thức, bước đi cụ thể. Về quân số, thực hiện bố trí, sắp xếp, bảo đảm hợp lý, cân đối giữa các thành phần lực lượng phù hợp với đường lối quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân, khả năng bảo đảm vũ khí, trang bị, ưu tiên quân số cho các đơn vị SSCĐ, bảo vệ các mục tiêu chiến lược trọng yếu.

Tập trung xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, thực hiện tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng, quy hoạch đội ngũ cán bộ các cấp. Các học viện, nhà trường đẩy mạnh thực hiện chiến lược đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, kết hợp chặt chẽ đào tạo trong nước với đào tạo ở nước ngoài. Đồng thời chủ động nghiên cứu, ứng dụng những thành tựu khoa học công nghệ hiện đại để chế tạo mới, nâng cấp vũ khí trang bị kỹ thuật hiện có, tích hợp các dây chuyền công nghệ của các nhà máy, xí nghiệp vào việc bảo đảm kỹ thuật phục vụ các nhiệm vụ, từng bước giảm bớt phụ thuộc vào vũ khí trang bị ngoại nhập, phù hợp với phương án, thế trận tác chiến của lực lượng pháo cao xạ từng khu vực phòng thủ.

Trung tướng Vũ Văn Kha, Quyền Tư lệnh Quân chủng Phòng không-Không quân (ngoài cùng bên trái), thăm, động viên một đơn vị pháo cao xạ trong diễn tập cuối năm 2022. Ảnh: HỮU THUẦN.

Nắm chắc đối tượng tác chiến; đẩy mạnh công tác nghiên cứu, tổng kết kinh nghiệm chiến đấu trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và các cuộc chiến tranh gần đây trên thế giới để phát triển cách đánh của các lực lượng pháo cao xạ.

Trên cơ sở kế thừa truyền thống về nghệ thuật tác chiến phòng không trong các cuộc kháng chiến vừa qua, nhất là trong Chiến dịch Phòng không tháng 12-1972, chủ động nghiên cứu nắm chắc bản chất, âm mưu, thủ đoạn tiến công đường không của địch nhằm đánh giá đúng tương quan lực lượng, xác định cách đánh phù hợp và chủ động tạo thế, xây dựng thế trận tác chiến, vận dụng linh hoạt đường lối chiến tranh nhân dân, thế trận phòng không toàn dân ở các vùng trọng điểm phòng không và thế trận của khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố được chuẩn bị từ thời bình, phát huy cả thế và lực để giành thắng lợi.

Đảm bảo tốt công tác kỹ thuật, hậu cần trong các nhiệm vụ thường xuyên và đột xuất.

Thường xuyên chủ động quán triệt, triển khai thực hiện hiệu quả các chỉ thị, nghị quyết, kết luận của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về lãnh đạo công tác kỹ thuật, hậu cần trong tình hình mới; triển khai thực hiện hiệu quả các chương trình, mục tiêu về bảo đảm công tác kỹ thuật, bảo đảm hậu cần cho các nhiệm vụ, coi trọng phát huy nhân tố con người, nhằm khơi dậy ý thức, trách nhiệm của cán bộ, nhân viên chuyên môn kỹ thuật trong bảo quản, bảo dưỡng, quản lý, khai thác vũ khí, trang bị kỹ thuật tốt, bền, an toàn tiết kiệm và an toàn giao thông.

Trung tướng VŨ VĂN KHA, Quyền Tư lệnh Quân chủng Phòng không-Không quân