QĐND - TP Hồ Chí Minh có 87 tuyến sông, cùng nhiều kênh rạch đi qua các quận, huyện, rất thuận tiện để phát triển hệ thống giao thông đường thủy. Hiện đã có một số dự án phát triển hệ thống xe buýt đường sông ở thành phố này, nhưng đang gặp phải nhiều thách thức, khó khăn. 

Lợi ích của xe buýt đường sông

Theo khảo sát của Sở Giao thông vận tải (GTVT) TP Hồ Chí Minh, hiện thành phố có khoảng 1000km đường thủy có thể khai thác vận tải hành khách, kết hợp với phát triển du lịch. Nếu hành khách đi lại bằng đường thủy sẽ giảm quãng đường đi và tiết kiệm được nhiều thời gian. Ông Nguyễn Kim Toản, Giám đốc Công ty TNHH Thường Nhật, một công ty vận tải hành khách đường sông cho biết: “Công nhân, hoặc nhân viên đi làm từ trung tâm TP Hồ Chí Minh tới các nhà máy tại Nhơn Trạch (Đồng Nai) bằng đường bộ phải mất từ 2-4 giờ đồng hồ, còn đi bằng đường thủy chỉ mất có 45 phút”.

Do hệ thống kênh rạch, sông ngòi ở TP Hồ Chí Minh chằng chịt, đi qua hầu hết các quận, huyện, nên người dân cũng có thể đi lại thuận tiện. Những nơi không có kênh rạch, có thể đi đến bến xe buýt đường thủy gần nhất bằng xe buýt đường bộ. Anh Lê Mạnh Tiến, một cán bộ có nhà ở quận 3, hằng ngày đi làm ở khu công nghiệp Nhơn Trạch nói rằng: “Đi làm bằng các phương tiện đường thủy vừa bảo đảm sức khỏe, tiết kiệm được từ 50% đến 75% thời gian so với đi bằng đường bộ mà lại không bị tắc đường, bụi bẩn. Không những vậy, chúng tôi có thời gian để thư giãn, ngắm cảnh, bớt bị căng thẳng, nhất là đối với những người lao động trí óc”. 

Hiện nay, nhu cầu đi lại bằng phương tiện đường thủy của người dân khá nhiều, cho dù giá vé đi tàu cao tốc hay ca-nô cao hơn giá vé đi xe buýt từ 1,2 đến 2,5 lần. Cùng với sự phát triển chung, các khu công nghiệp-khu chế xuất, hay các nhà máy, bệnh viện, trường học, một số công sở ở TP Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành phố lân cận cũng được xây dựng gần sông ngòi, kênh rạch hơn. Điều này càng cho thấy tiện ích của việc đi lại bằng đường thủy. Nếu xây dựng thành công hệ thống xe buýt đường sông, sẽ góp phần đáng kể vào việc cải thiện tình hình giao thông của thành phố.

“Tắc-xi” trên sông Sài Gòn. Ảnh: Phú Hưng

Giảm tải cho đường bộ

TP Hồ Chí Minh có 112 tuyến sông, kênh, rạch, với 320 cảng bến. Tuyến đường thủy nội địa có chiều dài 574,1km được phân bố và đan xen dày đặc trong nhiều khu vực nội thành và ngoại thành. Nếu quyết tâm quy hoạch, có thể tạo thành những luồng tuyến vận tải đi ra khắp 4 hướng và vươn tới các tỉnh, thành phố khác. Theo đánh giá của một số nhà nghiên cứu giao thông, nếu mở được khoảng 5 tuyến xe buýt đường sông ở TP Hồ Chí Minh với chiều dài chừng 500km, sẽ giảm được khoảng 35% lượng người đi lại bằng đường bộ. Điều này cũng có nghĩa là giảm được khá nhiều lượng ô tô, các loại xe hai bánh đi lại trên đường. Thực tế, nhiều du khách đến với thành phố mang tên Bác Hồ đều muốn đi tham quan, ngắm cảnh bằng đường thủy. Ông Nguyễn Mạnh Khang, Giám đốc Công ty vận tải Khang Vĩnh nhận định: “Khi phương tiện vận tải đường thủy phát triển, thì phương tiện đường bộ sẽ giảm đi. Điều này cũng có nghĩa là tình trạng tắc đường, kẹt xe sẽ ít xảy ra”.

Hiện nay, Công ty Thường Nhật đã tổ chức nhiều ca-nô để vận chuyển hành khách từ TP Hồ Chí Minh đi Nhơn Trạch, Thủ Đức, Nhà Bè, Củ Chi, Phú Mỹ… Dịch vụ này thu hút hàng ngàn lượt người mỗi ngày và sẽ được nâng cấp trong nay mai.

Nhiều thách thức

Đầu năm 2011, Công ty TNHH Thường Nhật đề xuất dự án xây dựng hệ thống xe buýt đường sông lên UBND TP Hồ Chí Minh. Theo đó sẽ xây dựng thí điểm 2 tuyến với tổng chiều dài 22km (tuyến 1 đi từ bến Bạch Đằng ở quận 1 đến Linh Đông của quận Thủ Đức, tuyến 2 từ bến Bạch Đằng đi quận 8) có kinh phí đầu tư xây dựng hơn 100 tỷ đồng, dự kiến vận chuyển được 5000 hành khách/ngày. Đi trên hai tuyến này, hành khách sẽ tiết kiệm được 2/3 thời gian so với đi đường bộ. UBND TP Hồ Chí Minh đã chỉ đạo Sở GTVT, phối hợp với các sở ngành, UBND các quận, huyện nghiên cứu dự án xe buýt đường sông để trình với lãnh đạo thành phố chậm nhất là ngày 31-12-2011. UBND thành phố cũng giao cho Công ty Cơ khí GTVT Sài Gòn (Samco) nghiên cứu lập những dự án khác. Tuy nhiên, các dự án đang gặp phải một số thách thức. 

Thách thức lớn nhất là cơ sở hạ tầng phục vụ cho giao thông đường thủy còn rất kém. Điều này thể hiện rất rõ khi hệ thống tĩnh không của cầu (độ cao từ mặt nước tới mặt dưới của cầu) không đạt chuẩn theo luồng quy định. Khi triều lên sẽ rất nguy hiểm cho tàu thuyền đi lại. Bên cạnh đó là tình trạng sạt lở bờ sông, chế độ thủy triều có biên độ khá lớn (chỉ cần biên độ từ 0,3 đến 0,5m đã gây nhiều trở ngại) khiến việc triển khai bến bãi rất khó khăn. Mặt khác, kinh nghiệm tổ chức bến, tổ chức tuyến; mô hình, phương tiện thủy, hệ thống đón trả khách trên sông đều không có. Ông Trần Thế Kỷ, Phó giám đốc Sở GTVT TP Hồ Chí Minh cho biết: “Mặc dù thành phố có nhiều cảng bến, nhưng để phục vụ hành khách đi đường thủy còn phải mở thêm nhiều bến mới, trong khi công tác quy hoạch, giải tỏa, xây dựng vô cùng gian nan”.

Đồng chí Lê Hoàng Quân, Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh cho rằng: “Chống ùn tắc giao thông là một việc làm cấp bách của thành phố, trong đó ưu tiên những giải pháp về mở rộng các loại hình giao thông và vận chuyển hành khách bằng đường thủy”. Dự án mở các tuyến xe buýt đường sông hiện được dư luận khá đồng tình, ủng hộ. Dù vậy, nếu không có cơ chế hỗ trợ từ phía Nhà nước về lãi suất vốn vay ngân hàng và giải phóng mặt bằng, thì hệ thống xe buýt đường sông sẽ khó thực hiện được.

 Lê Phi Hùng