Hồi sinh trên quê hương Đường 9 (Kỳ 3)

Góp sức xây dựng quê hương

QĐND - Những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, các binh trạm trên dọc tuyến đường mòn Hồ Chí Minh của Đoàn 559 đã tiếp nhận, tổ chức cho nhiều đoàn cán bộ ngành quân giới và lực lượng kỹ thuật vào Nam. Các kho hậu cần, kỹ thuật của Đoàn 559 là nơi quản lý, tiếp nhận, cấp phát vũ khí trang bị kỹ thuật cho chiến trường. Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Tổng cục Kỹ thuật đã thành lập một số kho trên địa bàn tỉnh Quảng Trị để thu gom, cất giữ, bảo quản, bảo dưỡng vũ khí, trang bị kỹ thuật trên địa bàn khu vực Đường 9-Nam Lào, phục vụ nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu trên các tuyến, hướng thuộc khu vực miền Trung và giúp bạn Lào.

Kho K856, Cục Quân khí (Tổng cục Kỹ thuật) hình thành từ những ngày ấy. Thượng tá Cao Văn Xờ, Phó chủ nhiệm kho phụ trách hậu cần-kỹ thuật đã hàng chục năm gắn bó với vùng đất Đường 9 kể:

- Những năm mới giải phóng, Quảng Trị hoang tàn do chiến tranh tàn phá. Bom, mìn, đạn dược vung vãi khắp nơi. Nhiệm vụ của cán bộ, nhân viên, chiến sĩ quân khí bấy giờ rất nặng nề, khó khăn và phức tạp. Một mặt, bộ đội quân khí thu gom, điều chuyển vũ khí, đạn dược từ các kho lẻ ở các hướng từ Nam Lào, Hướng Hóa xuống; từ Gio Linh, Cam Lộ vào tập trung tại kho để phân loại, phân cấp chất lượng, đưa vào quản lý, ghi chép đầy đủ vào sổ sách, mẫu biểu chuyên ngành. Trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt của vùng nắng nóng, gió Lào, bộ đội quân khí trần lưng làm việc, đi bộ hàng chục cây số đường đồi rừng để vận chuyển đạn dược về tập trung tại kho. Hồi ấy, bộ đội phải ở lán lều tạm, ăn uống kham khổ, thường xuyên đối mặt với muỗi vắt, côn trùng cắn đốt gây sốt rét và nhiều loại bệnh khác. Nhưng với tinh thần của chiến sĩ Đường 9, cán bộ, chiến sĩ, nhân viên quân khí đã xây dựng lán trại cất chứa, bảo quản đạn dược với diện tích hàng nghìn mét vuông, phân chọn, phân loại, cách ly các loại đạn hư hỏng, nguy hiểm hàng trăm tấn. Khó khăn nhất là việc bảo đảm an toàn vì đạn dược nhiều chủng loại, lại ở vùng còn nhiều bom, đạn, mìn, vật nổ sót lại sau chiến tranh, chỉ một sơ sảy nhỏ, kể cả việc người dân đi dò tìm, thu gom phế liệu gây nổ cũng dễ xảy ra cháy lan, nổ lây. Tai nạn rủi ro có thể ập tới bất cứ lúc nào đối với bộ đội quân khí và nhân dân xung quanh.

Các cháu học sinh tại điểm trường Tiểu học Hướng Hiệp (Đăk Rông).

Năm tháng qua đi, bộ đội quân khí đã giữ gìn, bảo đảm an toàn các nhà kho đạn dược và từng bước xây dựng nhà kho chính quy, quản lý đạn dược theo tiêu chuẩn của ngành kỹ thuật. Kho K856 hiện quản lý hàng trăm héc-ta đất quốc phòng, trữ lượng đạn dược cất chứa ngày càng tăng, nhưng cán bộ, nhân viên, chiến sĩ rất yên tâm. Điều đó được Đại tá Bùi Đăng Hà, Chủ nhiệm kho khẳng định:

- Chúng tôi đã làm tốt việc xây dựng vành đai chính trị an toàn nhờ tuyên truyền, vận động nhân dân và cấp ủy, chính quyền, đoàn thể địa phương tham gia bảo vệ kho. Vận động được dân trước hết phải giúp dân, quan hệ tốt và phối hợp chặt chẽ với các lực lượng trong khu vực, nắm chắc tình hình địa bàn; tham gia xây dựng, phát triển kinh tế, xã hội ở địa phương. Xung quanh khu vực kho chủ yếu là đồng bào dân tộc Vân Kiều, Pa Cô sinh sống. Bà con có truyền thống cách mạng lâu đời, nhưng đã quen với tập tục làm nương, đốt rẫy, phương thức sản xuất, canh tác lạc hậu nên nghèo đói. Vì thế, muốn vận động dân phải giúp dân thoát nghèo, làm cho bà con có đời sống văn hóa, tinh thần tốt, được học hành để nâng cao nhận thức, làm chủ bản làng và biết cách lao động, tăng thu nhập…  

Để phát triển kinh tế, xã hội bền vững, có chiều sâu, lâu dài trên địa bàn, từ những năm 1994, Ban chủ nhiệm Kho K856 đề nghị Tổng cục Kỹ thuật đầu tư xây dựng trường học và đề nghị UBND, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Trị chỉ đạo cơ quan chức năng biên chế, phân công giáo viên đến giảng dạy. Năm 1997, thành lập huyện Đăk Rông thuộc tỉnh Quảng Trị cũng là lúc khu nhà của điểm Trường Tiểu học xã Hướng Hiệp tại khu dân cư của kho hoàn thành. Trường tuyển sinh học sinh con em cán bộ, nhân viên của kho và con em của đồng bào các dân tộc trong khu vực. Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Đăk Rông cử giáo viên đến giảng dạy. Sự quan tâm của đơn vị và địa phương là nguồn động viên, trở thành động lực để các thầy cô và học trò xây dựng điểm trường vững mạnh, thi đua dạy tốt, học tốt. Năm nào, điểm trường Kho K856 cũng là tập thể dẫn đầu khối thi đua trường, có nhiều học sinh giỏi. Năm 2008, Trường Tiểu học Hướng Hiệp, trong đó có điểm trường của kho được Tập đoàn công nghiệp Than-Khoáng sản Việt Nam hỗ trợ đầu tư, xây dựng khang trang “trường ra trường, lớp ra lớp”, đón con em bộ đội và đồng bào các dân tộc trong vùng vào học. Học sinh của trường, những chủ nhân tương lai có điều kiện học tập và chăm sóc tốt, sẽ đem tri thức, tài năng và nhiệt huyết xây dựng quê hương đổi mới.

Cũng từ khi Kho K856 về đứng chân trên địa bàn, cùng với việc quan tâm, chăm sóc sức khỏe bộ đội, bệnh xá của kho được chú ý đầu tư cơ sở vật chất, trở thành cơ sở y tế quân-dân y kết hợp. Bệnh xá của kho tổ chức thu dung, khám bệnh, điều trị bệnh nhân theo Chương trình 12, đảm nhiệm khu vực các bản Ruồng, Gia Nu, Ka Ren của xã Hướng Hiệp và các xã xung quanh thuộc huyện Đăk Rông, Cam Lộ. Hằng năm, kho tổ chức những đoàn công tác đến các bản làng vùng sâu, vùng xa làm vệ sinh môi trường, tuyên truyền vận động bà con ăn ở hợp vệ sinh, phòng dịch bệnh và tổ chức khám bệnh, cấp thuốc điều trị miễn phí cho đối tượng chính sách, bà con Vân Kiều, Pa Cô. Năm 2010, Bệnh xá quân-dân y Kho K856 đã khám bệnh, tiếp nhận điều trị hơn 250 lượt người bệnh trên địa bàn; tổ chức dã ngoại, đến vùng sâu, vùng xa huyện Đắc Rông khám bệnh gần 200 lượt người là bà con dân tộc thiểu số. Khi đến bản Ruồng, gặp chúng tôi, anh Hồ Vàng, dân tộc Vân Kiều xởi lởi:

- Cán bộ à, già mình vừa được bộ đội kho K856 xây nhà cho đấy, nhà đẹp lắm!

Đó là ngôi nhà mà đơn vị mới bàn giao cho già Hồ Văn Đơ, người của bản trước Tết Nguyên đán Tân Mão 2011. Trước khi xây nhà cho già Đơ, kho đã cử cán bộ đến khảo sát, xin ý kiến của già cho phép xây nhà mới. Ban đầu, già Đơ bảo: “Nhà mình của người già để lại, không phá đi đâu”. Nhưng ngôi nhà đã quá mục nát, khi mưa trong nhà cũng như ngoài trời. Cán bộ kho cùng đại diện địa phương, trưởng bản đến vận động già Đơ, rồi đưa già Đơ đi tham quan mấy ngôi nhà mới xây, khi già ưng cái bụng rồi mới đồng ý để bộ đội xây. Năm ngoái, ngoài nhà mới xây bàn giao cho già Đơ, cán bộ, nhân viên, chiến sĩ Kho K856 còn quyên góp tiền, cùng với trên hỗ trợ xây được 5 ngôi nhà tình nghĩa cho gia đình chính sách và hộ đồng bào dân tộc nghèo, trị giá mỗi ngôi nhà 55 triệu đồng.

- Có nhà mới rồi thì có còn đi chặt cây, đốt rẫy không?- tôi hỏi già.

- Không chặt cây, đốt rẫy tùy tiện nữa mô. Bộ đội vào bảo cách trồng sắn, cà phê, trồng rừng. Bảo vệ rừng để giữ nước, không cho lũ chảy ngập vào nhà chớ.     

Bà con ở các xã của huyện Đăk Rông, Hướng Hoá, Cam Lộ còn nhớ như in những trận mưa lũ những năm trước đây, nhất là trận lũ do ảnh hưởng của cơn bão số 9 vào cuối năm 2009. Khi ấy bộ đội các Kho K856, Kho KC 84, Đoàn bộ binh C68 và lực lượng vũ trang đóng quân trên địa bàn đã cử lực lượng đến cứu dân, cứu tài sản. Ngoài hàng trăm công, cán bộ, chiến sĩ, nhân viên của kho quyên góp được hàng chục triệu đồng, phối hợp với Nhà máy Z133, Viện Kỹ thuật cơ giới quân sự tặng hơn 400 suất quà cho các gia đình chính sách bị thiệt hại do thiên tai và học sinh các trường, trị giá gần 50 triệu đồng. Dịp đó, Đoàn bộ binh C68 điều động 350 cán bộ, chiến sĩ phối hợp với các lực lượng trên địa bàn giúp dân thu hoạch 61ha lúa, vận chuyển hàng trăm tấn tài sản chạy lũ; nạo vét, làm vệ sinh đường liên thôn, liên xã, tổng dọn vệ sinh trường học, công trình phúc lợi xã hội, trụ sở UBND, các khu di tích, sửa chữa hàng trăm ngôi nhà cho dân...

Giúp dân, vận động dân thay đổi tập tục canh tác lạc hậu, tổ chức nhiều hoạt động văn hóa để thanh niên và bà con tham gia, khiến đồng bào tin ở bộ đội, cùng bộ đội bảo vệ kho an toàn, góp phần xây dựng vành đai chính trị an toàn, giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội trên địa bàn.

Đổi thay nơi chiến trường xưa

Chúng tôi đi từ thành phố Đông Hà lên thị trấn Khe Sanh của huyện Hướng Hóa từ 5 giờ sáng. Hai bên đường xanh thẫm những cánh rừng. Tôi cảm nhận được sự trù phú của rừng mang lại và hình dung về những năm chiến tranh chống Mỹ, cứu nước. Nơi đây, để tìm cách phát hiện, chống lại các cuộc hành quân của các đơn vị chủ lực và hoạt động vận tải của ta chuyên chở vũ khí, đạn dược cho chiến trường miền Nam, địch đã rải hàng triệu lít chất độc diệt cỏ, làm rụng lá cây cùng hàng nghìn tấn bom, đạn phát quang lên những cánh rừng Trường Sơn và dọc hai bên Đường 9. Phải hàng chục năm, những cánh rừng xác xơ, đồi núi trọc mới được phủ màu xanh trở lại. Chúng tôi thấy hai bên đường ánh sáng điện lung linh từ các nhà hàng phục vụ ăn uống và bán hàng tạp hóa. Từ phở miền Bắc mang hương vị Hà Nội, đến hủ tiếu miền Nam, bún bò giò heo theo ẩm thực Huế... đều có mặt dọc hai bên Đường 9. Những chiếc xe tải, xe công-ten-nơ chở hàng từ Đông Hà lên, từ Cửa khẩu Lao Bảo xuống, lặc lè, có lúc khiến chúng tôi dừng lại để nhường đường.

Chúng tôi ăn sáng ở một nhà hàng nhỏ thuộc thị trấn Khe Sanh. Ở đây có đủ món phở, cháo lươn, bánh mì ốp-la... Ông chủ nhà hàng là người Vân Kiều, có vợ người dưới xuôi. 40 năm trước, Khe Sanh là căn cứ quân sự của Mỹ-ngụy, bom đạn bốn bề, tiếng máy bay gầm xé bầu trời. Khe Sanh bây giờ là địa chỉ của các tour (tua) du lịch, khách đến tham quan Bảo tàng Đường 9, sân bay Tà Cơn rồi ngược lên Làng Vây, Lao Bảo... Thật tiếc là nhiều lô cốt, hầm ngầm, chiến hào, các trận địa hỏa lực cơ bản không còn để lại dấu tích. Ngay cả đồi Cù Bốc, nơi có hai hầm ngầm kiên cố của địch cũng bị phá. Những năm tháng khó khăn, nhất là từ sau ngày giải phóng miền Nam đến đầu những năm 90 của thế kỷ trước, trên khắp dải miền Trung, đâu đâu người dân cũng đi dò tìm phế liệu đem bán lấy tiền kiếm sống. Xác máy bay, xe tăng, xe quân sự, đường băng sân bay dã chiến, lô cốt, hầm hào... đều bị phá để lấy sắt thép. Qua mở mang phát triển sản xuất, thực hiện chủ trương giao đất, giao rừng cho dân, các trận địa xưa biến thành vườn cây, vườn rừng, trang trại... Vùng đất chiến trường xưa thực sự thay da đổi thịt, số hộ dân thu nhập 50 triệu đồng mỗi năm trở lên tăng nhanh, đời sống của người dân no ấm, sinh hoạt ngày càng tiện nghi hơn.

(Còn nữa)

Hồi sinh trên quê hương Đường 9 (Kỳ 1)

Hồi sinh trên quê hương Đường 9 (Kỳ 2)

Ghi chép của Đình Xuân