Tuổi thơ và khởi đầu đam mê

Sinh ra trong một gia đình ngư dân tại xã Hải Lý (huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định), họa sĩ Hùng Khuynh – tên thật là Phạm Mạnh Hùng, từ nhỏ đã bộc lộ năng khiếu hội họa thiên bẩm. Những bức tranh trên cát mà ông vẽ bằng cành cây và quả vẹt đã thu hút sự chú ý của ngư dân trong xóm chài, đó không chỉ là trò chơi mà còn là những tác phẩm đầu đời. Những lời động viên từ mọi người xung quanh đã trở thành nguồn cảm hứng lớn, nuôi dưỡng khát vọng nghệ thuật trong tâm hồn cậu bé Mạnh Hùng lúc bấy giờ.

Họa sĩ Hùng Khuynh chia sẻ tại chương trình “Art Talk: Hùng Khuynh - Hành trình 40 năm sáng tạo”. 

Năm 16 tuổi, Hùng Khuynh bắt đầu học vẽ sơn dầu từ một nghệ nhân hậu duệ của cố họa sĩ Nam Phong tại huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định. Trong thời gian học tại Đại học Mỹ thuật Việt Nam (1979 – 1984), ông được tiếp cận với sơn mài và nhanh chóng bị cuốn hút bởi kỹ thuật tỉ mỉ và thú vị này. Chất liệu sơn mài đã trở thành bạn đồng hành trên con đường sáng tạo của ông. Suốt 40 năm qua, sự kiên trì với sơn mài của Hùng Khuynh không chỉ là lựa chọn nghệ thuật mà còn là sứ mệnh, giúp gìn giữ và phát triển di sản văn hóa này.

Sơn mài là chất liệu mang đậm dấu ấn văn hóa và lịch sử dân tộc, và Hùng Khuynh là một trong những họa sĩ tiên phong trong việc mở rộng các ranh giới, phát triển sơn mài một cách độc đáo trên nền tảng văn hóa - tinh thần dân tộc mà vẫn mang dáng dấp và hơi thở thời đại. Ông vận dụng một cách tài tình bảng màu truyền thống của sơn mài gồm đen, đỏ và vàng, đồng thời mang vào thêm những sắc thái hiện đại như hồng, xanh, cam và tím, cùng những kỹ thuật riêng do ông dày công nghiên cứu, sáng tạo ra. Những thử nghiệm này không chỉ mang lại cho sơn mài Việt Nam một diện mạo mới mà còn khẳng định rằng truyền thống và hiện đại hoàn toàn có thể hòa quyện, kết hợp hài hòa với nhau.

Triển lãm Bộ sưu tập tranh sơn mài với chủ đề “Từ hiện thực đến trừu tượng, từ truyền thống đến hiện đại”, đánh dấu hành trình 40 năm lao động nghệ thuật của họa sĩ Hùng Khuynh. 

Họa sĩ Hùng Khuynh chia sẻ: “Sơn mài giống như ngôn ngữ tiếng Việt, tinh tế và biến hóa không ngừng. Dù khó chiều, nhưng nếu kiên trì, nó sẽ mang lại những hiệu quả thẩm mỹ khó chất liệu nào sánh bằng”. Trong tác phẩm của ông, mỗi lớp sơn như một lớp thời gian, kết nối quá khứ và hiện tại thông qua nghệ thuật, kết hợp cùng vàng, bạc, vỏ trứng và vỏ trai, kết nối giữa kinh điển và phóng túng mà tạo nên những bố cục độc đáo, màu sắc lộng lẫy cùng chiều sâu làm người xem phải thán phục. Và hành trình sáng tạo của Hùng Khuynh không chỉ là hành trình làm chủ kỹ thuật, mà còn là sự hòa quyện giữa đời sống cảm xúc, tinh thần và nghệ thuật, đưa ông trở thành một trong những họa sĩ đáng chú ý trong khung cảnh nghệ thuật sơn mài đương thời ở Việt Nam.

Thành công không đến dễ dàng, đặc biệt với chất liệu đòi hỏi sự kiên nhẫn như sơn mài. Những năm đầu làm nghề, Hùng Khuynh đã gặp không ít khó khăn, có những bức tranh bị hỏng do thời tiết, hoặc lớp sơn không đạt yêu cầu, buộc ông phải làm lại. Bên cạnh đó, giá trị cao của các vật liệu như vàng, bạc và các loại sơn cũng là một thách thức lớn đối với ông trong thời kỳ đầu sáng tác, khi điều kiện kinh tế còn eo hẹp.

Họa sĩ Hùng Khuynh chụp hình kỷ niệm cùng vợ tại triển lãm đánh dấu hành trình 40 năm lao động nghệ thuật của ông. 

Suốt hành trình sáng tạo của mình, họa sĩ Hùng Khuynh luôn có người bạn đời đồng hành và hỗ trợ là bà Đoàn Hà. Bà không chỉ là hậu phương vững chắc mà còn là người chia sẻ và cảm thông với những thăng trầm trong sự nghiệp của ông. “40 năm qua, anh ấy chưa bao giờ từ bỏ sơn mài, dù nhiều lúc tưởng chừng như bế tắc. Tôi biết anh đam mê và yêu nghề, và chỉ cần anh giữ được ngọn lửa ấy, tôi sẽ luôn ủng hộ”, bà Hà bày tỏ.

Họa sĩ Hùng Khuynh thường nói rằng chính sự kiên trì và tình yêu của vợ là nguồn động lực lớn lao giúp ông vượt qua mọi khó khăn. Sự đồng hành này không chỉ về tinh thần mà còn về cảm xúc để giúp ông duy trì đam mê trong hơn bốn thập kỷ làm nghề.

Tác phẩm và triết lý sáng tạo

Một trong những tác phẩm đáng tự hào nhất của ông là bức "Ngày hội non sông", hoàn thành sau bảy năm (2000-2007). Bức tranh có kích thước 2mx5m, hiện treo tại phòng họp của Chính phủ ở Hà Nội, là biểu tượng của tình yêu quê hương, đất nước và sự kính trọng đối với mảnh đất Hà Nội, nơi nuôi dưỡng tài năng của ông.

Gia đình là hậu phương vững chắc để họa sĩ Hùng Khuynh theo đuổi nghệ thuật. 

Gắn bó với mảnh đất Hà thành gần 50 năm, ông luôn coi đây là quê hương thứ hai của mình, có lẽ bởi vậy trong hành trình 40 năm sáng tác, ông đã vẽ nhiều tác phẩm về Hà Nội. Những tác phẩm ấy không chỉ vì yêu quý mảnh đất Thủ đô mà còn vì muốn tỏ lòng tri ân với nơi ông đang sống và làm nghề.

Tác phẩm "Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội", là một bức tranh mà họa sĩ Hùng Khuynh vô cùng tâm đắc, được sáng tác nhân dịp kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, mang ý nghĩa về truyền thống và sử thi dân tộc. Hình ảnh Khuê Văn Các trong bức tranh thể hiện tinh thần và lòng tri ân của người Việt đối với mảnh đất thiêng liêng này. Bức tranh khắc họa hình ảnh cổ xưa của Đông Đô qua hình ảnh con rồng thời Lý, con phượng, cùng các phù điêu kiến trúc. Phía trên là những tòa nhà cao tầng, biểu trưng cho sự phát triển hiện đại của Hà Nội. Xung quanh là 12 con giáp, tượng trưng cho quá khứ, hiện tại và tương lai của Thăng Long, cùng với các biểu tượng như Hồ Hoàn Kiếm, Đền Ngọc Sơn, Tháp Rùa, Chùa Một Cột và Cột cờ Hà Nội, mang đến một thông điệp sâu sắc về tình yêu Hà Nội.

Tác phẩm "Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội" của họa sĩ Hùng Khuynh. 

Đối với Hùng Khuynh, nghệ thuật không chỉ là cảm xúc mà còn phải có triết lý và chiều sâu. “Một tác phẩm nghệ thuật phải là sự cân bằng giữa trái tim và lý trí”, họa sĩ Hùng Khuynh chia sẻ. Chính điều này giúp cho ông và các tác phẩm của mình luôn ấm áp và gần gũi.

Nhìn lại 40 năm gắn bó với sơn mài, họa sĩ Hùng Khuynh cho rằng Việt Nam với truyền thống và nguồn nguyên liệu phong phú có tiềm năng lớn trong việc đưa nghệ thuật sơn mài vươn xa hơn trên bản đồ nghệ thuật thế giới. Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc dù đạt được nhiều thành tựu trong sơn mài gần đây, tuy nhiên Việt Nam vẫn là nơi đầu tiên mà hội họa sơn mài xuất hiện, sơn mài Việt Nam có đầy đủ khả năng và cơ hội để khẳng định bản sắc riêng và tỏa sáng.

Chương trình “Art Talk: Hùng Khuynh - Hành trình 40 năm sáng tạo” thu hút đông đảo công chúng tham gia. 

Những đóng góp của họa sĩ Hùng Khuynh trong suốt hành trình sáng tạo 40 năm qua, không chỉ giúp bảo tồn giá trị truyền thống mà còn mở ra con đường sáng tạo mới cho các thế hệ nghệ sĩ trẻ. Ông là minh chứng sống cho lòng đam mê, sự kiên trì và khát vọng cống hiến không ngừng cho nghệ thuật sơn mài nói riêng và nền nghệ thuật nước nhà nói chung.

Bài, ảnh: DIỆU HUYỀN

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Phóng sự Điều tra xem các tin, bài liên quan.