Công việc hiểm nguy
Những ngày này, tại các xã Thượng Trạch và Tân Trạch (huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình), nơi giáp cửa khẩu biên giới Cà Roòng, vùng đệm của Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng, cán bộ, chiến sĩ công binh trên công trường đang gấp rút tiến hành khảo sát, rà phá bom mìn còn sót lại sau chiến tranh. Đây là hợp phần chính trong Dự án “Việt Nam - Hàn Quốc hợp tác khắc phục hậu quả bom, mìn sau chiến tranh”, do Chính phủ Hàn Quốc tài trợ và thông qua Cơ quan hợp tác quốc tế Hàn Quốc (KOICA).
Thượng tá Đàm Quang Nghĩa, quê ở Hồng Quang, Nam Trực, Nam Định, là Chỉ huy trưởng Công trường Quảng Bình, Trung tâm Hành động bom mìn quốc gia Việt Nam. Năm nay anh đã 52 tuổi, có khuôn mặt sạm đen, nhiều nếp nhăn là một trong những người có thâm niên tham gia rà phá bom, mìn suốt nhiều địa phương trong cả nước. Anh bộc bạch: Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nơi đây có đường 20 quyết thắng đi qua, nên địch đánh phá rất ác liệt, nên bom đạn sót lại sau chiến tranh rất lớn. Công việc xác định khu vực ô nhiễm bom mìn mà anh Nghĩa cùng đồng đội đang khẩn trương triển khai từ năm 2018 đến nay là nhiệm vụ hết sức khó khăn, phức tạp.
    |
 |
|
Cán bộ, chiến sĩ Công trường Quảng Bình của Trung tâm Hành động bom mìn quốc gia Việt Nam triển khai nhiệm vụ trên thực địa. Ảnh: Hùng Dũng. |
Hiện nay, để xác định khu vực ô nhiễm bom, mìn tại vùng đất này, lực lượng công binh sẽ xác định tọa độ, sau đó, các chiến sĩ công binh dò tìm và định vị nơi nào có bom, mìn và nơi nào không rồi đánh dấu mức độ ô nhiễm. Những phần đất không bị ô nhiễm sẽ được đưa vào diện “đất sạch”, làm cơ sở bàn giao cho địa phương khai thác và sử dụng. Để thực hiện được công việc này thì chẳng đơn giản chút nào, mặc dù các anh đã được hỗ trợ hệ thống máy định vị và nhiều thiết bị chuyên dùng hiện đại.
Để giúp tôi dễ hình dung về khối lượng công việc khổng lồ đang gấp gáp triển khai thực hiện tại đây, anh Nghĩa “phỏng vấn” ngược tôi: Nếu tổ chức cho 20 người đi du lịch bụi ở một nơi heo hút nào đó trong điều kiện không đường, không điện, không nước sinh hoạt, không nhà cửa... thì anh sẽ làm thế nào? Khi tôi còn đang ngắc ngứ suy nghĩ, anh Nghĩa "bật mí", để vượt qua khó khăn ấy, những cán bộ, chiến sĩ thực hiện nhiệm vụ rà phá bom mìn trên Công trường Quảng Bình phải “cõng” lên đây rất nhiều phương tiện, trang bị và máy móc. Anh lấy ví dụ, ở nơi bản làng heo hút này, chỉ riêng khoản tiếp phẩm, lo cái ăn cho mấy trăm con người hằng ngày có đủ sức khỏe để “chiến đấu” với gió Lào và cát trắng thôi đã khô giòn người chứ chưa nói đến thực hiện nhiệm vụ khác.
Trong khi đó, trải qua thời gian dài “ngủ” trong đất, trước sự tác động và bào mòn của tự nhiên, đặc biệt là hiện tượng lũ quét, lũ ống và ngập úng, việc tìm những “thần chết giấu mặt” sẽ ngày càng khó và nguy hiểm hơn. Chúng có thể “cư trú” ở sườn đồi núi, ven đường mòn, gần sông, thậm chí là ẩn sâu dưới lòng đất trong những cánh rừng, ruộng lúa và thậm chí là nằm ngay dưới nền ngôi nhà đang ở của người dân. Và nếu tìm thấy rồi thì việc đưa chúng lên mặt đất, vận chuyển đến vị trí hủy nổ cũng rất nguy hiểm...
Thực tế là từ khi triển khai vào tháng 9-2018 đến nay, Công trường Quảng Bình đã thu được khoảng 6 tấn bom, đạn, vật nổ tồn sót sau chiến tranh, trong đó tại xã Thượng Trạch, lực lượng chức năng đã thu được 2,5 tấn. Đặc biệt, Công trường Quảng Bình đã phát hiện, xử lý được quả bom nặng tới 3.000 BLS.
Chung tay trả lại sự bình yên cho đất
Trò chuyện với tôi, Thượng tá Trần Hữu Thành, Phó trưởng Phòng Kế hoạch Điều phối của Trung tâm Hành động bom mìn quốc gia Việt Nam (VNMAC) đã cung cấp nhiều thông tin hữu ích. Anh kể, ngày 9-3-2018, tại TP Đồng Hới (Quảng Bình), Cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo Quốc gia khắc phục hậu quả bom, mìn và chất độc hóa học sau chiến tranh ở Việt Nam đã phối hợp với KOICA và Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tổ chức lễ khởi động Dự án “Việt Nam- Hàn Quốc hợp tác khắc phục hậu quả bom, mìn sau chiến tranh”. Tính đến nay, đây là dự án lớn nhất do nước ngoài tài trợ được triển khai.
Theo tính toán của cơ quan chức năng, hiện nay Việt Nam còn khoảng 6,1 triệu héc-ta đất bị ô nhiễm bởi bom, mìn, vật nổ, chiếm 18,71% diện tích đất của cả nước. Theo một thống kê chưa đầy đủ, từ sau chiến tranh 1975 đến nay, Việt Nam có hơn 100.000 người chết và bị thương do bom, mìn, vật nổ còn sót lại gây ra. Ví dụ như tỉnh Quảng Bình còn 28% diện tích đất bị ô nhiễm và gần 6.000 người thương vong bởi những “thần chết giấu mặt”. Ở tỉnh Bình Định, con số tương ứng là 40% và số thương vong vào khoảng 3.000 người. Làm thế nào để chuyển những “vùng đất chết” ấy thành đất "xanh” và hạn chế tới mức thấp nhất những thương vong cho người dân Việt Nam một cách nhanh nhất, quả thực là công việc không dễ có thể thực hiện trong ngày một, ngày hai.
|
|
 |
|
Vật liêu nổ do người dân địa phương thu gom và bàn giao cho các đơn vị của Trung tâm Hành động bom mìn quốc gia Việt Nam. |
Thấu hiểu nguyện vọng chính đáng của người dân Việt Nam, với sự vào cuộc mạnh mẽ của Chính phủ, của các cấp, các ngành, địa phương và lực lượng chức năng; nhiều tổ chức phi chính phủ, nhân đạo, từ thiện các quốc gia và các tổ chức quốc tế đã tích cực hợp tác, xây dựng các dự án, tài trợ kinh phí, giúp Việt Nam khắc phục bom, mìn, vật nổ tồn sót sau chiến tranh, trong đó dự án giữa Việt Nam và Hàn Quốc có trị giá 20 triệu USD triển khai ở Quảng Bình và Bình Định là một ví dụ điển hình. Theo đó, dự án đặt ra mục tiêu đến năm 2020, sẽ thực hiện 5 hợp phần, gồm: Quản lý dự án và tài chính; khảo sát kỹ thuật và rà phá bom, mìn; quản lý thông tin khắc phục hậu quả bom, mìn; hỗ trợ nạn nhân bom, mìn; giáo dục phòng tránh tai nạn bom, mìn cho nhân dân.
Hiện nay, theo tính toán của các chuyên gia, để thực hiện mục tiêu giảm diện tích đất bị ô nhiễm bom, mìn, vật nổ tồn sót sau chiến tranh xuống 15% thì mỗi năm Việt Nam cần làm sạch khoảng 50.000 ha. Đây là công việc đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn.
Tính đến nay, VNMAC đã tham mưu, giúp Ban Chỉ đạo Nhà nước về Chương trình Hành động quốc gia khắc phục hậu quả bom, mìn sau chiến tranh (Ban chỉ đạo 701) mở rộng và tăng cường xúc tiến các hoạt động hợp tác quốc tế, vận động tài trợ, xây dựng nội dung các thỏa thuận, ghi nhớ hợp tác và tiếp tục tìm hiểu cơ hội hợp tác với Chính phủ các nước Hoa Kỳ, Liên bang Nga, Nhật Bản, Hàn Quốc, Hungary... và các tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực khắc phục hậu quả bom, mìn. Đặc biệt, VNMAC đã tham mưu cho Chính phủ thành lập nhóm đối tác phát triển khắc phục hậu quả bom, mìn (MAPG), giúp cho việc xúc tiến vận động tài trợ trong và ngoài nước nhằm khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh được triển khai tích cực hơn. Bên cạnh việc triển khai hiệu quả dự án với Hàn Quốc, sắp tới đây, VNMAC sẽ xây dựng, trình thẩm định và phê duyệt chủ trương đầu tư dự án khảo sát kỹ thuật và rà phá bom mìn khắc phục hậu quả chiến tranh tại 5 tỉnh Hà Giang, Lào Cai, Cao Bằng, Quảng Nam, Quảng Trị bằng nguồn vốn ODA tài trợ của các nước.
Mỗi một tiếng nổ do bom, mìn, vật nổ tồn sót sau chiến tranh gây ra ở Việt Nam là thêm một nỗi đau cho mỗi cá nhân, gia đình và cả xã hội. Vì thế, để trả lại sự bình yên cho đất, ngoài nỗ lực của Chính phủ, lực lượng chức năng và nhân dân Việt Nam, rất cần sự chung tay, giúp đỡ của chính phủ và các tổ chức phi chính phủ của các nước.
PHƯƠNG TÂM