QĐND - Năm 1950, sau một trận càn quét của giặc Pháp vào làng Tri Thủy, huyện Phú Xuyên, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội), cậu bé 11 tuổi Trương Văn Tôn đau xót và phẫn uất khi nhìn thấy mẹ cùng 4 người nữa bị giặc Pháp bắn chết. Từ ấy, Trương Văn Tôn quyết một lòng theo cách mạng để trả thù. Cậu nhiệt tình hăng hái tham gia các phong trào của làng Tri Thủy. Tuy bé nhỏ hơn so với tuổi nhưng Tôn rất lanh lợi, thông minh lại có tinh thần dũng cảm. Biết Tôn sớm có tinh thần yêu nước, căm thù giặc, lại rất khôn ngoan, chủ tịch xã Vũ Văn Ân đã gặp gỡ tuyên truyền, giáo dục và bắt đầu tin tưởng giao nhiệm vụ làm mật báo cho đồng chí và lực lượng dân quân du kích toàn xã. Khi đó trong xã, địch xây dựng hai bốt tề phản động chia rẽ lương giáo, lợi dụng Việt gian để bắt bớ cán bộ du kích, đảng viên. Nhiệm vụ của Tôn đòi hỏi phải thông minh, nhanh trí, xử lý tốt khi tình huống xấu xảy ra. Bọn giặc ráo riết đi lùng sục du kích, đảng viên nhưng không bao giờ nghĩ cậu bé 12 tuổi Trương Văn Tôn lại chính là cầu nối giữa Đảng với các lực lượng dân quân du kích, là tài liệu sống để Chủ tịch Vũ Văn Ân chuyển xuống cơ sở phương án chiến đấu bảo vệ xóm làng. Lanh lợi, dũng cảm và mưu trí, Tôn qua mặt được tất cả tề gian, hương dũng, chỉ điểm… mang công văn, giấy tờ, khẩu lệnh từ Ủy ban nhân dân xã, lực lượng du kích và các đơn vị liên quan để phối hợp tác chiến.

Anh trai liệt sĩ Trương Văn Tôn thay mặt gia đình đón nhận danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân. Ảnh chụp lại.

Sau khi thất bại nặng nề trong các cuộc càn quét ở các tỉnh Đồng bằng sông Hồng, giặc Pháp điên cuồng tập trung binh lính mở trận càn quét lớn vào các xã miền đông Phú Xuyên. Ngày 21-2-1951, địch huy động lực lượng lớn đánh vào làng Tri Thủy bằng hai gọng kìm. Hướng thứ nhất chúng đánh từ hướng tây, hướng thứ hai chúng đánh từ phía đông, theo sông Hồng từ phía ngoài xã Khai Thái thọc vào Tri Thủy. Bọn Pháp hung hãn câu hàng loạt đạn pháo từ Quốc lộ 1A để dọn đường cho bộ binh tràn vào. Cuộc chiến đấu không cân sức giữa ta và địch gay go quyết liệt. Quân Pháp có tới vài đại đội, có pháo dẹp đường. Lực lượng dân quân du kích xã Tri Thủy được sự hỗ trợ tác chiến của bộ đội C43, chiến đấu rất dũng cảm. Dựa vào sự thông thạo địa hình, địa thế, cho nên các mũi tiến công của địch đều bị quân ta đánh lui. Trận đánh giằng co giữa ta và địch kéo dài hơn 4 tiếng đồng hồ không phân thắng bại. Quân Pháp gọi quân chi viện từ đường sông tiến vào. Do lực lượng chênh lệch lớn, quân ta bị tổn thất. Một số bộ đội và du kích bị thương, một số hy sinh.

Trương Văn Tôn được giao nhiệm vụ truyền đạt mệnh lệnh cho bộ đội và du kích xã rút về tuyến sau, ẩn nấp dưới hầm bí mật để bảo đảm an toàn lực lượng, chờ thời cơ đánh giặc. Trên đường đi làm nhiệm vụ, Tôn bị giặc Pháp bắt tại đầu xóm Trại, làng Tri Thủy. Bọn chúng khám xét người Tôn thấy có dao găm và lựu đạn, chúng đoán ngay đây không phải là thiếu niên bình thường. Đầu tiên chúng dùng lời ngon ngọt để dụ dỗ. Tôn một mực từ chối mình không phải là du kích mà chỉ vô tình nhặt được dao, lựu đạn. Dụ dỗ không được chúng dọa nạt, tra tấn dã man. Chúng dùng đủ ngón đòn trút lên tấm thân bé nhỏ của cậu thiếu niên mới 12 tuổi. Chúng bắt buộc Tôn phải khai người chỉ huy lực lượng du kích và các hầm bí mật. Đau đớn, Tôn cắn răng chịu đòn, một mực chỉ lắc đầu với một câu trả lời: “Không biết”. Tức tối điên cuồng trước sự ngoan cường của cậu thiếu niên, bọn giặc trợn mắt quát:

"Nếu mày không khai, chúng tao sẽ mổ bụng, moi gan xem mày bé mà gan to chừng nào".

Tôn vẫn hiên ngang chịu đòn, một lời không nói. Và bọn sát nhân đã dùng lối tra tấn man rợ thời trung cổ với một em thiếu niên 12 tuổi. Chúng dùng dao mổ bụng, moi gan và ruột Tôn ra ngoài rồi vứt xác cạnh bờ ao để uy hiếp tinh thần đấu tranh bất khuất của nhân dân và lực lượng vũ trang Tri Thủy. Sau khi sát hại dã man Tôn, bọn địch rút quân về bốt Lịm và bốt Mai Xá. Lúc đó khoảng 15 giờ ngày 21-2-1951.

Ngày 14-3-2001, Trương Văn Tôn đã được công nhận là liệt sĩ chống Pháp theo Quyết định số 271/QĐTTG và mới đây Tôn đã được truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.

PHẠM THỊ DẦN