QĐND - Sau gần 9 năm không gặp, tôi trở lại thăm tiến sĩ lặng lẽ trồng rau hữu cơ trên cao nguyên Đà Lạt, thích thú nhận ra tình yêu rau quả nơi ông không chỉ ngày càng sâu nặng mà còn nảy nở đâm chồi kết trái, tạo thêm vô số sản phẩm độc đáo, mới lạ, có ích cho xã hội và môi trường.

Âm thầm theo đuổi giấc mơ

Chiều xuân 9 năm trước, TS Nguyễn Bá Hùng lái ô tô đưa tôi đến khu vườn treo lạ mắt của ông nằm chen giữa bạt ngàn trại rau vùng Đa Thiện. Kết quả chuyến đi là một bài báo đủ khiến cho đôi bên quý mến và vui vẻ…; rồi vì công việc, có lúc đã quên nhau. Thấm thoắt hơn ba nghìn ngày gián đoạn thông tin, với nỗi mong gặp lại “cố nhân”, tôi đã đi ô tô vượt nửa nghìn cây số, rồi lội thẳng vào vườn trước khi ông kịp chạy xe gắn máy từ nhà xuống trại rau vùng Trại Mát giữa sớm Xuân Nhâm Thìn vừa rồi.

Tiến sĩ giới thiệu với phóng viên: Rau này mở ra ăn được ngay.

Sau quãng đời lênh đênh với đủ thứ nghề vẫn không nguôi khao khát học lên, học nữa, anh công nhân ngày lái máy kéo, đêm tự nghiền ngẫm tài liệu của Anh, Pháp và đã tốt nghiệp tiến sĩ di truyền học tại Pa-ri năm 1994. Từ Pháp hồi hương, Bá Hùng trở lại Đà Lạt làm Giám đốc Công ty Sinh học Hữu cơ, rồi liên doanh với một người Mỹ mở vườn treo Golden Garden và Công ty TNHH Kim Bằng thu hút lao động các vùng rau Đa Thiện, Chi Lăng, Định An tham gia mạng lưới liên kết để nhận cung ứng giống và công nghệ, kiểm soát kỹ thuật, sản xuất và bao tiêu sản phẩm, giúp nông dân nâng cao đáng kể cả kiến thức lẫn thu nhập từ rau sạch.

Vài bất đồng nhỏ khiến đối tác Mỹ rút vốn, Công ty Kim Bằng giải thể. TS Hùng xoay xở mua trọn một thung lũng hoang vắng biệt lập, đáp ứng tốt yêu cầu phòng, chống lây nhiễm dịch bệnh và hóa chất ở thôn Đa Thọ xã Xuân Thọ cách Đà Lạt 16km, mở công ty Organik để ứng dụng kỹ năng di truyền, chọn lọc giống, trồng luân phiên khoảng 150 chủng loại rau, củ, hoa, quả lạ và tí hon, chuyên cung ứng cho các khách sạn, siêu thị, bếp hàng không trên những chuyến bay quốc tế.

Nhận thấy khả năng tiêu thụ rau cao cấp ngay tại nội địa ngày càng tăng và xu hướng xuất khẩu rau hữu cơ rộng mở, năm 2008, TS Nguyễn Bá Hùng lập dự án “Phát triển sản xuất rau cao cấp tại Đà Lạt”, đề xuất vay 70 tỷ đồng để mở rộng quy mô vườn rau lên 20ha. Mong muốn của ông, không chỉ lập được kênh xuất khẩu rau hữu cơ, liên kết hoạt động với ngành du lịch, mà còn tạo nên một điểm thực tập bổ ích cho sinh viên đại học đến tham quan, thực tập, làm đề tài nghiên cứu... Chờ mãi, dự án gửi đi chẳng thấy hồi âm…

Rau ăn liền với cân bằng sinh học

TS Hùng lại quay về cặm cụi với vườn rau. Hơn 5ha đất đã khai phá, dựng nhà kính với khoản vốn 8 tỷ đồng, trong năm 2011 Organik đã cung ứng 156 tấn rau hữu cơ được phép sử dụng chỉ dẫn địa lý rau Đà Lạt tới tận tay khách hàng trên cả nước, nhưng “chưa thấm vào đâu” so với nhu cầu.

Bởi ông không muốn nói nhiều về những việc đã làm nên tôi phải tìm thêm thông tin về ông trên Google. Hóa ra, mấy năm gần đây ông còn đi hướng dẫn cho nông dân khắp nơi biết cách sản xuất và kinh doanh rau sạch, truyền bá kiến thức về rau hữu cơ từ Nam ra Bắc.

Tại trại rau Đa Thọ, kỹ sư trẻ Trần Văn Thuận niềm nở dẫn tôi đi thăm vườn. Thật thú vị khi ngắm và nếm thử đủ loại củ quả tươi đẹp lạ mắt như loại bí ngồi quả non vàng thắm hái ăn sống; khoai tây, cà rốt, củ dền tí hon mềm ngọt nấu không cần gọt vỏ; cải bó xôi đủ màu như cầu vồng sặc sỡ trên mặt luống... Rồi những loại rau và hoa thơm nồng giàu chất tinh dầu vừa ngon lành vừa có công dụng chữa bệnh nhập giống từ Pháp, Mỹ, Nhật, Ô-xtrây-li-a như: Rocket, lollor, batavia, oải hương, sen cạn, cúc chanh v.v.. Chủng loại vô cùng phong phú, tới 104 giống khác nhau, đã được EUREP-GAP thẩm định và chứng nhận độ an toàn.

TS Bá Hùng với sản phẩm “Rau ăn liền Organik”.

TS Hùng đến nơi, áy náy xin lỗi để khách chờ lâu vì xe cộ trục trặc. Sau lời chúc năm mới, câu chuyện về rau, hoa nở rộ vui vẻ. Trao đổi cặn kẽ vì sao rau, hoa ngày càng chiếm giá trị cao trong tỷ lệ bữa ăn, với xu hướng hưởng thụ tinh tế tới tận “giác quan thứ sáu” của giới thực khách sành điệu, ông chứng minh luôn bằng cách bảo nhân viên trộn luôn 2 đĩa sa-lát rau hữu cơ tươi thắm để mời khách. Trước cái nhìn thích thú của chúng tôi, ông hóm hỉnh bảo: Thật ra, đĩa rau này mình không dám chắc đạt tỷ lệ 100% hữu cơ, vì còn trang trí bằng mấy mảnh trứng luộc và rưới bằng sốt mayonnaise không sản xuất tại đây, chẳng rõ quy trình thế nào. Tuy nhiên, về rau thì tất nhiên mình bảo đảm! Dưới sự hướng dẫn ân cần của tiến sĩ sinh học kiêm… chuyên gia ẩm thực, chúng tôi hào hứng thưởng thức đĩa sa-lát đặc biệt. 

Tôi hỏi: Hai lớp cửa lưới cộng với cách diệt khuẩn nước trong bồn tưới chắc chắn chưa đủ ngăn chặn hoàn toàn một số loại côn trùng, sâu rầy có khả năng gây bệnh cho rau. Organik làm cách nào để giữ rau nguyên lành mà không cần hóa chất? TS Hùng mỉm cười: Chị có thấy tôi không chỉ trồng rau hoa, mà còn trồng rất nhiều loại cây cam, chanh, xoài không hạt; hồng, bơ, ổi quanh vườn không? Việc trồng nhiều loại cây khác nhau trên cùng thửa đất ngoài mục đích thu sản phẩm đa dạng, còn để tạo ra tính đa dạng sinh học cho thiên nhiên cân bằng! Nông dân nào cũng có thể làm được điều này, nếu nắm được những nguyên tắc cơ bản về việc tạo nên môi trường ổn định để các loại sinh vật có thể “chung sống hòa bình” thì tất nhiên sẽ chống dịch bệnh mà không cần xịt thuốc.

Còn rau cắt sẵn, làm sạch ăn liền đủ loại được đóng gói đẹp mắt có thể để lâu được 1 tuần, khi cắt bì xếp lên đĩa rau vẫn tươi nguyên mà không dùng hóa chất bảo quản, chỉ đơn giản sử dụng kỹ thuật cho rau… ngủ, tăng các-bon giảm ô-xy nhằm hạn chế quá trình trao đổi chất sau thu hoạch. Dòng ký hiệu ở góc bì thể hiện tên loại rau, vị trí ngày giờ thu hoạch giúp truy nguyên dễ dàng nguồn gốc sản phẩm khi cần thiết. Khi sử dụng, giả dụ có sự cố hay thắc mắc gì, khách hàng chỉ việc nhấc điện thoại gọi thẳng cho chúng tôi theo số điện thoại in rõ trên bì rau, chúng tôi sẽ ghi nhận và đáp ứng hồi âm sớm nhất. Cũng vui là loại rau ăn liền này trở thành hàng hóa lâu rồi nhưng chúng tôi chưa từng bị “mắng vốn”. Tương lai gần, Organik còn muốn đưa ra thị trường loại “xà lách chuối” trồng trên giá thể đặc biệt là thân cây chuối sau thu hoạch vốn giàu ka-li, tạo ra loại rau chuyên phục vụ những người bị bệnh ung thư hoặc các bệnh nan y cần bổ sung hàm lượng ka-li tự nhiên.

Chia tay ông tiến sĩ khiêm nhường tự tay trồng rau giữa thung lũng hoang vắng rực rỡ hoa lá muôn màu, tôi nghĩ: Nếu những trí thức tài năng và tâm huyết với ruộng đồng, đầy hoài bão phụng sự xã hội như tiến sĩ di truyền học Nguyễn Bá Hùng được hỗ trợ phát huy hết năng lực nghiên cứu và ứng dụng, hẳn cao nguyên Lang Biang vốn thơ mộng sẽ càng trù phú, hấp dẫn với du khách thập phương!

Giữa tháng 5-2012, trao đổi với tác giả bài viết này qua điện thoại, TS Nguyễn Bá Hùng cho biết: Ông vừa sang Cam-pu-chia tham gia một chương trình hỗ trợ người có HIV/AIDS bằng cách giúp bạn mở một vườn rau hữu cơ cách Phnôm Pênh 80km, mở thêm kênh bao tiêu và cung cấp sản phẩm rau hữu cơ cho họ. Hiện loại bì rau ăn liền mang thương hiệu Organik mới chỉ sản xuất với số lượng hạn chế, gần 500 bì loại 250gr mỗi tuần, gồm rau mầm nhỏ và các loại xà lách, gửi qua đường hàng không đến các mối hàng đặt sẵn và đến các shop rau hữu cơ mở tại một số siêu thị Hà Nội, TP Hồ Chí Minh. Mục tiêu Organik chưa nhắm vào khoản doanh thu dù còn khiêm tốn, mà muốn tạo dần thói quen tiêu dùng loại thực phẩm an toàn cho xã hội. Ví dụ, với loại rau ăn liền Organik, các bà nội trợ không mất thời gian làm sạch và… xả rác vào thiên nhiên thêm một lần nữa, ngoài chiếc bì ni-lông đựng rau có thể gom lại cho nhà tái chế. Lẽ ra ngay bây giờ Organik đã có thể sử dụng bao tự hủy đựng rau nếu giá thành không cao quá để làm tốt hơn nữa việc bảo vệ môi trường. Nhằm gìn giữ sự cân bằng sinh học cho thung lũng Đa Thọ, Organik không khai phá hết 15ha diện tích đang có mà sẽ phát triển công nghệ ươm trồng bằng cách lập giàn dọc, phát triển sản lượng theo chiều cao.

Trước khi kết thúc câu chuyện, TS Nguyễn Bá Hùng thêm một lần cẩn thận dặn: Bạn đừng viết nhầm mình là người sáng tạo mới. Những gì mình làm thực chất chỉ là tìm cách ứng dụng, truyền bá những công nghệ đã có của thế giới vào điều kiện thực tế của Việt Nam, với mong muốn góp phần xây dựng một nền nông nghiệp bền vững, thân thiện giữa con người với thiên nhiên mà thôi.

Bài và ảnh: Hoàng Thiên Nga