QĐND - Một thời bươn chải với nghề thu mua hải sản, hiểu nỗi khó khăn, vất vả của ngư dân, thế nên bà mạnh dạn thành lập Tổ hợp nghề cá Đồng Tâm. Chính sự khởi xướng của bà đã giúp những con tàu lẻ loi đi biển trước đây đoàn kết thành hội, thành phường vươn khơi bám biển, tăng nguồn thu nhập cho nhiều gia đình. Người phụ nữ nhân hậu, dám nghĩ, dám làm ấy là bà Phạm Thị Mú ở tổ 5, Hà Ra, phường Vĩnh Phước, thành phố Nha Trang (Khánh Hòa)...

Từ hai bàn tay trắng…

Nổi tiếng là phụ nữ giỏi giang, nhân hậu; là ân nhân của nhiều hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn nhưng khi trao đổi với chúng tôi, bà rất khiêm tốn: “Tôi làm như vậy cũng chỉ mong giúp đỡ bà con ngư dân thoát nghèo, làng biển Hà Ra đổi mới, chứ không mong mình được tôn vinh công trạng!”.

Tay thoăn thoắt vá lưới, bà tranh thủ kể cho tôi nghe về cuộc đời gian truân của mình từ thuở mới lập nghiệp với hai bàn tay trắng… Quê tận ngoài An Nhơn (Bình Định), bà sinh trưởng trong một gia đình theo nghề biển truyền thống. Vì miếng cơm, manh áo, những năm đầu thập kỷ 60 của thế kỷ trước, cả gia đình cùng con thuyền nhỏ “vượt biển” vào tận bến cá Cầu Bóng - Nha Trang và định cư ở cái xóm nghèo ấy đến tận bây giờ.

Bà Phạm Thị Mú sửa soạn lưới, ngư cụ chuẩn bị cho chuyến ra khơi.

Buổi đầu chưa quen luồng lạch, lạ phường, lạ bạn, việc ra khơi phập phù, nhiều chuyến trắng tay. Hồi đó, bọn địch thường xuyên cướp bóc hải sản của ngư dân trắng trợn giữa ban ngày, vì thế cuộc sống của gia đình bà rất khó khăn. Ngày ấy, đất nước còn bị chia cắt, người dân sống trong bầu không khí ngột ngạt, mất tự do. Để có miếng cơm, manh áo nuôi sống gia đình, khi những người đàn ông ra khơi bám biển, thì từ sáng tinh sương, bà Mú đã cùng mẹ ra chợ Hà Ra mua đi bán lại từng mớ tôm, con cá. Ở cái xóm chợ nghèo này tá túc đủ hạng người thì việc giành giật, mua bán của những gia đình không phải dân bản địa vô cùng khó khăn. Mẹ con bà Mú phải vất vả ra tận ngoài khơi thu mua cá của những chủ tàu rồi bán lại cho các đầu nậu.

Nha Trang giải phóng, đất nước liền một dải, người dân được làm chủ ngư trường, nhờ vậy cuộc sống có nhiều chuyển biến tiến bộ. Với chiếc tàu nhỏ 22CV đánh bắt gần bờ, hằng ngày, chồng bà là ông Bùi Mỹ bám biển, bà ở nhà lo thu mua tôm, cá. Lam lũ, bươn chải, bà tích lũy được nhiều kinh nghiệm về bảo quản, mua bán hải sản cũng như tìm “đầu ra”…

Nền kinh tế thị trường với sự cạnh tranh gay gắt, việc buôn bán thường bị tư thương ép giá, bà Mú chủ động bao tiêu toàn bộ sản phẩm của những chủ tàu trong gia đình và bà con láng giềng rồi bán lại cho các công ty với giá rẻ. Từ bước đi, cách làm phù hợp với điều kiện thực tế, người phụ nữ làng biển ấy đã vượt qua nhiều thử thách, vươn lên làm giàu chính đáng và sẵn lòng giúp đỡ nhiều hộ gia đình làng biển Hà Ra thoát nghèo. 

… Đến Tổ hợp Đồng Tâm

Ở làng Hà Ra, chỉ cần vài bước chân là tới biển, thế nên từ bao đời nay, người dân chỉ có một nghề duy nhất là đi biển. Cái nghề mà người ta vẫn thường ví von “hồn treo cột buồm”. Để có miếng cơm, manh áo, người dân phải đối mặt với sóng gió biển khơi và những hiểm họa khôn lường. Mỗi lần những chiếc tàu nhỏ nhoi, đơn lẻ ra khơi giã cào, đánh lưới mành, lưới chuồn… là người thân của họ ở nhà lo lắng không yên.

Ông Bùi Mỹ xếp gọn đống lưới mà bà Mú vừa vá xong, rồi quay sang tôi: “Trong gia đình tui, bà Mú là “thuyền trưởng”!”.

Tổ hợp Đồng Tâm là mô hình hoạt động đánh bắt hiệu quả.

Nghe chồng nói vậy, bà Mú trách yêu: “Ông chỉ được cái khéo nịnh thôi!”.

Thực ra, những điều ông Mỹ nói không sai. Vì quanh năm lênh đênh vươn khơi đánh cá trên biển nên tay hòm chìa khóa ông giao tất cho bà. Không phụ lòng tin của chồng, bà Mú lo lắng chu toàn, chẳng chê vào đâu được. Với tầm nhìn xa, trông rộng và trải nghiệm cuộc đời, bà bàn bạc, thống nhất với chồng mạnh dạn thành lập Tổ hợp nghề cá Đồng Tâm. Vốn liếng chắt chiu trong mấy chục năm trời, bà bán tàu nhỏ, huy động anh em dồn tiền mua tàu lớn. Đến nay, Tổ hợp nghề cá Đồng Tâm đã có 15 chiếc tàu công suất từ 300CV trở lên với 150 thuyền viên tham gia đánh bắt tận vùng biển Trường Sa và Hoàng Sa.

Tôi nêu câu hỏi: “Thưa bà! Bà có thể cho chúng tôi biết lý do thành lập Tổ hợp Đồng Tâm?”.

Bà Mú trả lời: “Thì tôi thấy trước đây ngư dân ra khơi hoạt động đơn lẻ, thu nhập bấp bênh, nguy hiểm luôn rình rập, nên tôi thành lập để giúp bà con vừa tiết kiệm được thời gian, nhiên liệu mà thu nhập cũng khá hơn!”.

- Phương thức hoạt động của tổ hợp ra sao, thưa bà?

- Đoàn tàu thường chia thành 2-3 nhóm ra khơi trong phạm vi từng khu vực. Nếu nhóm nào hoạt động ở ngư trường nhiều hải sản là thông báo cho các nhóm còn lại tới cùng đánh bắt. Các tàu này thường xuyên hỗ trợ lẫn nhau không chỉ thông tin ngư trường, mà còn giúp đỡ, tiếp tế nhiên liệu, lương thực, thực phẩm, sửa chữa hỏng hóc, cứu hộ cứu nạn. Hằng tháng, các tài công (thuyền trưởng) tổ chức họp một lần để trao đổi kinh nghiệm, bàn hướng đi, biện pháp đánh bắt, tìm kiếm ngư trường…

Bám biển là một nghề gian khổ và hiểm nguy. Để vượt qua thử thách và chèo lái những con tàu ra khơi, cần có người thuyền trưởng bản lĩnh, giàu kinh nghiệm. Song, để nuôi cả một đội tàu cần có một “thuyền trưởng” trên bờ nhanh nhẹn và tháo vát. Ở làng biển Hà Ra, mọi người coi bà Mú chính là “thuyền trưởng”.

Từ khi tổ hợp ra đời, các tàu đánh bắt khá hiệu quả, tiết kiệm được chi phí ra vào, thời gian bám biển nhiều hơn. Trung bình mỗi năm, sản lượng đánh bắt khoảng 150-160 tấn hải sản/tàu. Từ đó thu nhập của chủ tàu, bạn tàu cũng tăng lên, thu nhập bình quân mỗi ngư dân trong mùa sóng yên, biển lặng từ 5 đến 10 triệu đồng, mùa biển động từ 3 đến 4 triệu đồng…

Đánh giá về tính hiệu quả của Tổ hợp Đồng Tâm, ông Võ Thiên Lăng, Chủ tịch Hội Nghề cá tỉnh Khánh Hòa khẳng định: “Tổ hợp Đồng Tâm là mô hình tốt trong việc hỗ trợ đánh bắt ở các ngư trường xa bờ, vừa bảo đảm an toàn cho ngư dân, vừa đạt hiệu quả kinh tế, góp phần giữ vững quốc phòng-an ninh trên các vùng biển thuộc chủ quyền Việt Nam.

Từ hiệu quả của mô hình Tổ hợp Đồng Tâm, các tổ đội liên kết khai thác hải sản ở Khánh Hòa đã phát triển theo chiều hướng cùng nơi cư trú, cùng góp vốn mua sắm tàu thuyền, ngư cụ để vươn khơi. Và thực tế hiệu quả đạt được như mong muốn. Các chủ tàu không những có điều kiện tương trợ nhau về vốn sản xuất, nhân lực, thông tin ngư trường, mà còn tham gia cứu hộ cứu nạn khi gặp rủi ro. Việc thành lập các tổ đội liên kết khai thác hải sản còn là cơ sở để phát huy sức mạnh tập thể góp phần xua đuổi tàu, thuyền nước ngoài xâm phạm chủ quyền vùng biển hoặc cướp biển tấn công. Các địa phương có thể coi đây là mô hình tiêu biểu để nhân rộng và phát triển.

“Quỹ an toàn”

Không riêng bà con ngư dân làng biển Hà Ra, mà rất nhiều người ở Khánh Hòa đều quý trọng bà Phạm Thị Mú bởi đức tính nhân hậu, hay giúp đỡ người nghèo.

Anh Phạm Văn Quang - Thuyền trưởng tàu KH-96318 (thuộc Tổ hợp Đồng Tâm) tâm sự: “Anh em chúng tôi luôn biết ơn bà Mú. Vì bà là người rất quan tâm tới đời sống của gia đình thuyền viên. Những trường hợp khó khăn đều được bà hỗ trợ tiền, gạo và áo quần. Các ngày lễ, Tết, mỗi thuyền viên được tặng bia, nước ngọt và một triệu đồng. Gia đình nào có người ốm đau là bà kịp thời đến thăm hỏi, động viên!”.

Mới đây, gia đình của các thuyền viên Cao Văn Hiền và Phạm Văn Nam ở huyện Ninh Hòa đã được bà hỗ trợ 5 triệu đồng để chữa bệnh cho người thân. Bà Mú chính là người lập ra “quỹ an toàn”. “Quỹ an toàn” do các tàu trong Tổ hợp Đồng Tâm tự nguyện đóng góp 1 triệu đồng/tháng/chủ tàu. Số tiền này được gửi vào ngân hàng, dùng để sửa chữa tàu cá trong tổ hỏng hóc thông thường, hoặc hỗ trợ cho các gia đình thuyền viên gặp khó khăn ổn định cuộc sống…

Trong những năm qua, bà Phạm Thị Mú còn là người có nhiều đóng góp vào hoạt động từ thiện. Trung bình mỗi năm, gia đình bà trích hơn 50 triệu đồng mua gạo, dầu ăn, mì ăn liền tặng các trại trẻ mồ côi, hỗ trợ các chùa chiền ở Cam Ranh và Phan Rang. Hằng năm, bà còn tham gia cùng các đoàn cứu trợ đồng bào vùng ngập lũ…

Giờ đây kinh tế gia đình đã khá giả, nhưng bà Mú vẫn sống khiêm nhường, giản dị giữa “xóm chợ”. Bà gần gũi, chia sẻ kinh nghiệm với những hộ gia đình xung quanh về phương thức làm ăn; sẵn sàng cho bà con vay vốn phát triển kinh tế gia đình, ổn định đời sống. Ngày ngày, bà vẫn ra cửa biển Hà Ra đón những chuyến tàu vươn khơi trở về tôm, cá đầy khoang. Bà không chịu nghỉ ngơi cùng con cháu, mà vẫn miệt mài sớm hôm lo “tay hòm chìa khóa” cho Tổ hợp Đồng Tâm. Là người phụ nữ nhanh nhẹn, tháo vát, dám làm, dám chịu, có lẽ bà Phạm Thị Mú sẽ luôn trọn đời với biển…

Bài và ảnh: PHAN TIẾN DŨNG