Thiên phóng sự chiến trường 13 kỳ - chuyện bây giờ mới kể: Bài 1

Loạt phóng sự gồm 13 kỳ “Đi từ núi Bà Đen đến thành cổ Quảng Trị” của nhóm tác giả: Nguyễn Đình Ước, Khánh Vân, Trần Ngọc, Đức Toại được đăng trên Báo Quân đội nhân dân từ ngày 23-4-1975 đến 5-5-1975, đã góp phần cổ vũ quân và dân ta trong trận tuyến chống quân thù.

Hành trình tác nghiệp của những phóng viên chiến trường

Quy luật “sinh,lão, bệnh, tử” không chừa một ai, giờ đây, nhóm tác giả 4 nhà báo thực hiện loạt bài viết này thì 3 nhà báo đã không còn nữa, chỉ còn Đại tá, nhà báo Nguyễn Đức Toại, giờ đã 95 tuổi. Dẫu thời gian trôi đi, các nhà báo, chiến sĩ rồi ai cũng sẽ về với đất mẹ nhưng tác phẩm của họ thì sống mãi trong lòng độc giả.

Vào khoảng thời gian này cách đây 46 năm, các phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã tỏa theo nhiều hướng, theo bước những đoàn quân, trực tiếp tham gia vào chiến trường, bám sát diễn biến của từng trận đánh để đưa tin về những giây phút thiêng liêng, đi vào lịch sử của cả dân tộc.

Nguyên Tổng biên tập Báo Quân đội nhân dân Nguyễn Đình Ước (bên phải) giao nhiệm vụ cho phóng viên Hồng Phương trước giờ lên đường vào chiến trường B2 và Campuchia, năm 1970. Ảnh tư liệu.

Trong số đó, cuộc hành trình từ núi Bà Đen đến Thành cổ Quảng Trị của nhóm phóng viên Báo Quân đội nhân dân được đánh giá là có ý nghĩa hơn cả. Bởi đây là một chuyến đi đặc biệt, hiếm có, khi mà Tổng biên tập Báo Quân đội nhân dân bấy giờ là Nguyễn Đình Ước trực tiếp dẫn đầu. Trong lần tác nghiệp này, Tổng biên tập Nguyễn Đình Ước đã chỉ huy nhóm phóng viên gồm 3 thành viên là: Khánh Vân, Trần Ngọc, Đức Toại đi dọc chiến trường Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, xuyên qua đường mòn Trường Sơn vào tận núi Bà Đen (Tây Ninh) rồi ngược ra Thành cổ Quảng Trị. Ở mỗi địa điểm có dấu chân của nhóm phóng viên của Báo Quân đội nhân dân đi qua, các trận đánh đều được miêu tả một cách tỉ mỉ, chi tiết, vẽ ra trước mắt bạn đọc khung cảnh chiến trường gian khổ, ác liệt nhưng hào hùng. Cũng nhờ có chuyến đi lịch sử, hiếm có này mà thiên phóng sự nổi tiếng dài 13 kỳ đã ra đời.

Hành trình tác nghiệp của nhóm phóng viên bắt đầu từ ngày 16-3-1975. Khi ấy, địa điểm đầu tiên mà nhóm phóng viên đặt chân đến chính là núi Bà Đen. Từ núi Bà Đen, nhóm phóng viên di chuyển đến xung quanh núi Bà Rá, Buôn Ma Thuột, đường ra Pleiku, Kon Tum, đèo An Khê, Quy Nhơn, Bình Định, Đà Nẵng, Cố đô Huế và kết thúc cuộc hành trình tác nghiệp tại Thành cổ Quảng Trị vào ngày 1-5-1975.

Như vậy, để có thể cho ra đời thiên phóng sự dài 13 kỳ, nhóm tác giả đã phải mất 47 ngày hành quân gian khổ. Nhìn vào quá trình tác nghiệp dài đằng đẵng của nhóm tác giả, chúng ta nhận thấy rằng hành trình di chuyển này hoàn toàn phù hợp với 3 chiến dịch quan trọng của quân và dân ta là: Chiến dịch Tây Nguyên, Chiến dịch Huế - Đà Nẵng và đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử đánh thẳng vào Sài Gòn.

Phóng sự “Đi từ núi Bà Đen đến thành cổ Quảng Trị” kỳ 1.

Dẫu rằng, giờ đây người phóng viên còn lại duy nhất của thiên phóng sự là Đại tá, nhà báo Nguyễn Đức Toại, không còn minh mẫn nhưng trong một lần trả lời phóng viên Báo Quân đội nhân dân trước đây, người phóng viên chiến trường này đã khẳng định: “Tôi xung phong đi vào chiến trường. Thời kỳ đó, mặc dù bị bom Mỹ, đại bác bắn và bị thương nhưng tôi vẫn bí mật không nói với cơ quan để được đi chiến trường và tiếp tục viết báo. Lúc ấy, điều tôi lo lắng nhất là mình bị mất tài liệu, cũng như bút và sổ ghi chép bởi đây là những tài sản vô cùng quý giá. Tuy có nhiều khó khăn, vất vả nhưng tôi quyết tâm theo sát bộ đội, băng rừng, lội suối và tranh thủ những giờ phút nghỉ ngơi để viết. Mỗi bài viết xong đều gửi bằng đường giao liên ra tòa soạn để có thể lên mặt báo nhanh nhất. Tôi vẫn nhớ những bài báo mà mình đã viết. Chính nhờ những bài báo ấy mà những cuộc chiến đấu của quân và dân ta sẽ mãi in đậm trong tâm trí bạn đọc. Trong Chiến dịch mùa Xuân năm 1975, tôi bám theo các cánh quân giải phóng đi Huế, Đà Nẵng, vào tới Quy Nhơn thì được lệnh quay ra. Viết bài xong lại được lệnh bám theo Chiến dịch Hồ Chí Minh…”.

Đại tá, nhà báo Nguyễn Đức Toại. Ảnh: Xuân Cường.

Bám sát diễn biến của từng mặt trận

Lật giở từng trang của thiên phóng sự này, bạn đọc dễ dàng thấy được để có thể bám sát diễn biến của từng mặt trận, nhóm tác giả đã phải theo bước chân của từng đoàn quân thần tốc, di chuyển đến từng mặt trận, trực tiếp tham gia vào quá trình chiến đấu gian khổ. Ở thời điểm ấy, nhóm tác giả không chỉ đóng vai trò là một phóng viên tác nghiệp hiện trường mà còn kiêm luôn cương vị của một người lính trên mặt trận.

Nhờ vậy mà, tại mỗi mặt trận nơi có nhóm phóng viên đặt chân đến, các trận đấu đều được tái hiện một cách sinh động, hấp dẫn với từng chi tiết đặc tả chân thực. Để rồi khi đọc lại những trang viết này, người đọc như được đứng giữa chiến trường và cùng hoà chung vào một dòng cảm xúc với những người lính.

Không chỉ vẽ lên trước mắt người đọc bức tranh chiến trường đầy gian khổ, đầy rẫy sự nguy hiểm, nhóm tác giả còn làm ngời sáng lên vẻ đẹp của những người lính Bộ đội Cụ Hồ với bao phẩm chất đáng quý, đáng trân trọng; đồng thời khắc hoạ được tâm trạng hồ hởi, phấn khởi và niềm tin mãnh liệt của nhân dân vào cách mạng, vào chiến thắng của dân tộc.

Với con mắt quan sát tinh tế, cảm xúc mãnh liệt và ngôn từ giàu sức tạo hình, nhóm tác giả đã đem đến cho bạn đọc một cái nhìn toàn cảnh về những trận chiến mùa xuân năm 1975. Đặt vào hoàn cảnh sáng tác lúc bấy giờ, tác phẩm được ra đời vào đúng thời điểm tổng tiến công và nổi dậy giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước mở ra. Do đó, phóng sự này càng trở nên ý nghĩa và giàu giá trị biểu đạt.

Phóng sự kỳ 9 “Đi từ núi Bà Đen đến thành cổ Quảng Trị” .

Ở thời điểm ấy, thiên phóng sự này đã đáp ứng được mong mỏi của bạn đọc, bởi lúc đó, triệu triệu trái tim đồng bào cả nước đều chung một nhịp đập, hướng về chiến trường miền Nam. Bên cạnh đó, tác phẩm này như một bản hùng ca cổ vũ tinh thần yêu nước, khích lệ tinh thần chiến đấu để người lính nơi chiến trường nắm vững tay súng, “đánh cho Mỹ cút, đánh cho nguỵ nhào”. Không chỉ có vậy, từ những thông tin ghi lại trực tiếp nơi chiến trường, tác phẩm này còn góp phần củng cố niềm tin cho người dân về một chiến thắng vẻ vang, một tương lai tươi sáng của dân tộc.

Còn đến tận bây giờ, sau 46 năm nhìn lại, tác phẩm vẫn còn vẹn nguyên giá trị, sức nóng hổi, trở thành tư liệu lịch sử quan trọng minh chứng cho tinh thần chiến đấu quả cảm, kiên cường của quân và dân ta. Để rồi khi nhìn lại những sự kiện lịch sử trong Mùa Xuân đại thắng, thế hệ đi sau không khỏi bồi hồi xúc động, trái tim vẫn rạo rực niềm tự hào về một dân tộc bất khuất, anh hùng.

“Trên đường ra cửa biển Thuận An, xe chúng tôi cũng cứ phải len giữa hàng trăm xe tăng, xe bọc thép, hằng trăm xe tải, xe zeep. Trên bến cảng các loại xe lèn vào nhau như nêm kín bãi chiếc nọ húc vào chiếc kia, có cả những khẩu pháo mệnh danh Vua chiến trường”.

Đoạn trên được trích trong kỳ số 12 của phóng sự “Đi từ núi Bà Đen đến thành cổ Quảng Trị”. Trong đoạn trích này, nhóm tác giả đã dùng ngòi bút của mình để miêu tả chân thực những hình ảnh mà mình tận mắt chứng kiến.

Trên đường ra cửa biển Thuận An, những hình ảnh mà nhóm tác giả nhìn thấy là xe tăng, xe bọc thép, xe tải… Đây đều những vũ khí tối tân, hiện đại bậc nhất mà quân nguỵ nhận được sự đầu tư từ Mỹ . Song dù có chuẩn bị, đầu tư vũ khí chu đáo, kỹ lưỡng, quân nguỵ vẫn phải cúi đầu chịu thua.

Như vậy, với việc miêu tả những vết tích mà các trận chiến để lại, nhóm tác giả đã phần nào khẳng định quân ngụy thua trận không phải là do thiếu phương tiện hay thiếu vũ khí chiến tranh. Bởi xét về mặt quân trang, rõ ràng vũ khí mà địch có trong tay hiện đại và tối tân hơn bộ đội ta rất nhiều. Ấy vậy mà quân đội ta vẫn chiến thắng và làm cho quân địch thua một cách “tâm phục khẩu phục”.

Có thể thấy rằng, dù trong đoạn trích trên, các tác giả không trực tiếp bày tỏ quan điểm, ý kiến cá nhân của mình nhưng qua những dòng văn miêu tải ngắn gọn, súc tích này, bạn đọc đã ngầm hiểu được rằng quân ngụy thua bộ đội ta không phải là do thiếu vũ trang mà là tinh thần chiến đấu.

Nói về dấu ấn của Tổng biên tập Nguyễn Đình Ước thời kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, nhà báo Hồng Phương (nguyên Trưởng phòng biên tập Quốc phòng - Quân sự Báo QĐND, nguyên Phó chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo TP Hồ Chí Minh) đã viết trên Báo Quân đội nhân dân số ra ngày 14-10-2020: Các anh cũng là những người khát khao đến những trận địa chiến đấu và vào chiến trường miền Nam. Khi Chiến dịch Tây Nguyên và trận mở đầu giải phóng Buôn Ma Thuột diễn ra, Tổng biên tập Nguyễn Đình Ước cùng nhóm phóng viên đã có mặt tại chiến trường. Anh tổ chức anh em vừa đi vừa viết thiên phóng sự nhiều kỳ nổi tiếng "Đi từ núi Bà Đen đến Thành cổ Quảng Trị". Thật khó mà kể hết sự đóng góp xuất sắc của đồng chí Nguyễn Đình Ước với vai trò Tổng biên tập Báo QĐND suốt 11 năm thời kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

KHÁNH HUYỀN-TRẦN YẾN-XUÂN CƯỜNG

Bài 2: Bước chân “thần tốc”