QĐND - Gốm là một loại chất liệu quý sử dụng trong sản xuất vật dụng và nghệ thuật trang trí được bao thế hệ người Việt vận dụng. Nhưng để đưa chất liệu đặc biệt này thành những tác phẩm nghệ thuật cộng đồng có ý nghĩa và khẳng định những giá trị ngàn đời của dân tộc thì vẫn ít người làm được. Họa sĩ Nguyễn Thu Thủy là một trong số ít đó. Nhiều năm qua, chị và những người bạn của mình đã hiện thực hóa tình yêu quê hương, đất nước trên những công trình nghệ thuật công cộng giữa Thủ đô và nối rộng tới đảo Trường Sa thân yêu bằng nghệ thuật gắn gốm.

Niềm đam mê với gốm

Đến nhà họa sĩ Nguyễn Thu Thủy trong một khu tập thể quân đội ở cửa khẩu An Dương, Hà Nội, dễ nhận biết được chủ nhân của ngôi nhà có niềm đam mê đặc biệt với gốm. Từ cổng nhà, quanh các bức tường, cầu thang, những bức tranh treo tường đều được làm từ gốm với đủ sắc màu, chất men, hình ảnh… mà do chính họa sĩ thiết kế và bài trí. Trong câu chuyện với chị, gốm luôn là chủ đề chính, như thể gốm và tranh gốm đã hằn sâu trong tâm trí, trong mọi công việc và là chủ thể của các hoạt động mà nữ họa sĩ đã và đang ngày một mở rộng, phát triển.

Trước khi được biết đến và nổi tiếng với nghệ thuật tranh gốm, Nguyễn Thu Thủy là một nhà báo. Cũng chính nghề báo đã tạo điều kiện thuận lợi cho chị tiếp cận với gốm, đó là những mảnh gốm đầu tiên trong cuộc khai quật khu di tích Hoàng thành Thăng Long năm 2003, khi nhà báo Nguyễn Thu Thủy theo GS Phan Huy Lê và các nhà khảo cổ tiến hành khai quật, nghiên cứu. Ở Hoàng thành Thăng Long, di sản mà các triều đại từ Lý, Trần, Lê, Nguyễn để lại là những hiện vật gốm. Một vệt bài về di sản văn hóa vật thể và phi vật thể của dân tộc Việt Nam, trong đó có những bài viết về phương hướng bảo tồn và phát huy các hiện vật của di sản Hoàng thành Thăng Long được nhà báo Nguyễn Thu Thủy thực hiện đoạt giải B - Giải báo chí Quốc gia năm 2005. Việc theo dõi kết quả những khai quật khảo cổ biển ở Cù Lao Chàm (Quảng Nam), Hòn Dầm (Kiên Giang), Hòn Cau (Bà Rịa-Vũng Tàu), Quan Lạn (Quảng Ninh)… đã mở rộng cho chị những kiến thức mới về gốm - chất liệu cổ truyền nhưng đặc biệt quý giá của bao thế hệ cha ông để lại và chị ấp ủ những ước mơ lớn hơn…

Họa sĩ Nguyễn Thu Thủy tự hào khi mặc trên mình bộ trang phục chiến sĩ hải quân.

Ước mơ đó chính là Con đường gốm sứ ven sông Hồng. Chắc hẳn giờ đây, bất kỳ ai đi qua đường Nghi Tàm, Yên Phụ nối dài đến cửa khẩu Vạn Kiếp với gần 6000 mét đều thán phục về một bức tranh nghệ thuật gốm đặc sắc bởi tình yêu Hà Nội. Để có một công trình nghệ thuật công cộng đặc biệt đó, họa sĩ Nguyễn Thu Thủy và những cộng sự của Công ty Nghệ thuật Tân Hà Nội trong hơn 5 năm trời đã bền bỉ gõ cửa khắp các cơ quan, ban ngành để thuyết phục. Những mảnh gốm được ghép đầu tiên do chính tay Nguyễn Thu Thủy thực hiện lại chính là câu chuyện về quá trình dựng nước và giữ nước từ thời đại các vua Hùng được tái hiện trên gốm với những hoa văn độc đáo của trống đồng Việt Nam. Bức tranh gốm hoàn thành trong sự hỗ trợ của nhiều doanh nghiệp, tổ chức xã hội và thực sự có ý nghĩa khi là một món quà tặng đặc biệt chào mừng Thăng Long-Hà Nội tròn 1000 năm tuổi. Bức tranh nổi tiếng lan rộng tới bạn bè quốc tế khi được Tổ chức kỷ lục Guinness thế giới công nhận là “Bức tranh ghép gốm lớn nhất thế giới”, vượt qua một bức tranh của Trung Quốc từng đạt kỷ lục trước đó. Năm 2010, Nguyễn Thu Thủy với những nỗ lực cống hiến đã được UBND TP Hà Nội vinh danh là một trong những Công dân ưu tú của Thủ đô.

Sau sự nổi tiếng qua Con đường gốm sứ, đồng nghiệp báo giới và hội họa những tưởng Nguyễn Thu Thủy mải mê tận hưởng thành quả, nhưng không, sự tiếp nối của những đam mê trên gốm, làm những bức tranh nghệ thuật bằng gốm của chị vẫn âm ỉ nối dài, mở rộng không gian đưa đến cho mọi người những ngỡ ngàng mới…

Cờ Tổ quốc gắn gốm ở Trường Sa

Nhà của họa sĩ Nguyễn Thu Thủy giờ không chỉ có những bức tranh gốm in hoa văn cổ truyền trên trống đồng Đông Sơn, hay các hoa văn, họa tiết in sao bản của Con đường gốm sứ nữa, mà xen vào trong đó là những bức ảnh, tranh về hoa bàng vuông, gương mặt dạn dày sương gió của những chiến sĩ hải quân, nụ cười tươi vui trong trẻo của những em học sinh ở Trường Sa háo hức bên các nét vẽ được họa sĩ Thu Thủy hướng dẫn, và đặc biệt là những bức ảnh cờ Tổ quốc gắn gốm trên nóc nhà trung tâm đảo Trường Sa được chụp ở mọi góc cạnh.

Lá cờ Tổ quốc được ghép bằng gốm truyền thống trên nóc nhà trung tâm đảo Trường Sa Lớn. Ảnh: Quốc Cường.

Thể hiện tình yêu với Trường Sa, họa sĩ Nguyễn Thu Thủy mong muốn mình có những hành động, việc làm thật thiết thực để góp sức bảo vệ chủ quyền của đất nước. Niềm mong mỏi của chị được lãnh đạo Bộ Quốc phòng, Bộ tư lệnh Hải quân đồng ý, cho đến tháng 12-2011, Nguyễn Thu Thủy có chuyến đi đầu tiên tới Trường Sa. Bỏ qua những cơn say sóng trong mùa gió biển cuối năm khắc nghiệt, Nguyễn Thu Thủy được các chiến sĩ hải quân đón chào trong những nụ cười và những cái bắt tay thân ái. Trong chuyến đi đó, nữ họa sĩ có một món quà đặc biệt được chị chuẩn bị từ lâu, đó là chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh đội mũ hải quân gắn gốm. Bức tranh được chị và hai đồng nghiệp là họa sĩ Hồng Tân, họa sĩ Doãn Sơn miệt mài trong gần một tháng gắn từng mảnh gốm nhỏ xíu để tạo chân dung Bác Hồ mang tinh thần Hải quân Việt Nam với nụ cười thật tươi và ấm áp.

Mỗi ngày trên đảo của Nguyễn Thu Thủy là mỗi ngày với những khám phá thú vị về nắng, về gió, về những sinh hoạt thường nhật còn nhiều khó khăn, gian khổ nhưng đầy tinh thần anh dũng. Lòng tự hào của những chiến sĩ hải quân đang ngày đêm canh giữ mảnh đất thiêng liêng của Tổ quốc, đã thôi thúc chị hiện thực hóa ý tưởng của mình trong sự giúp đỡ, ủng hộ của Bộ tư lệnh Hải quân và Ngân hàng VP Bank. Những ngày cận Tết Nguyên đán, hay trong cả những ngày Tết kéo dài cho đến nay, cờ Tổ quốc ở Trường Sa choán hết tâm trí và trong các câu chuyện của nữ họa sĩ.

Lá cờ Tổ quốc trên nóc nhà trung tâm đảo Trường Sa Lớn được khánh thành vào ngày 8-6, sau gần nửa năm làm việc không ngừng nghỉ của họa sĩ Nguyễn Thu Thủy và 30 nghệ sĩ của Công ty Nghệ thuật Tân Hà Nội. Từ những mẻ gốm với những mảnh gốm nhỏ xíu nối tiếp nhau ra lò, để qua những bàn tay khéo léo cùng tinh thần tự hào dân tộc ghép thành lá cờ Tổ quốc lớn với diện tích 310m2.

Để mang được những mảnh gốm, ghép nên một bức tranh lớn ở Trường Sa không dễ dàng gì. Toàn bộ ê kíp thực hiện đã phải ghép sẵn cờ và tranh gốm ở Hà Nội, rồi cắt ra từng mét một, bọc trong nilon cẩn thận, đóng vào 94 thùng gỗ, mỗi thùng nặng xấp xỉ 100kg để vận chuyển từ Hà Nội vào TP Hồ Chí Minh với gần 2.000km, và có một hành trình trên sóng, gió và nước biển để ra tới đảo Trường Sa.

Khác với các bức tranh gốm khác được thực hiện theo chiều thẳng đứng, lá cờ thiết kế theo không gian thứ 5, dành cho không gian công nghệ số, rất tiện lợi về phần hình ảnh, để từ trên máy bay, vệ tinh hay Google Earth đều có thể nhìn thấy cờ Việt Nam nổi bật trên nền cây cối xanh tươi của đảo. Từ những tầm nhìn đó, ai cũng có thể biết, đó là Việt Nam!

Ngoài lá cờ Tổ quốc gắn trên nóc nhà trung tâm, các họa sĩ còn thực hiện 4 bức tranh gốm gắn trên 4 mặt của 2 bức tường (cao 2,8 và dài 9m). Trong đó, hai bức tranh hướng về phía đường băng trung tâm đảo thể hiện lịch sử lâu đời của dân tộc Việt Nam gắn bó với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, thể hiện nét đẹp văn hóa của ba miền Bắc-Trung-Nam và sức mạnh đại đoàn kết dân tộc; một bức ca ngợi vẻ đẹp hiên ngang của người chiến sĩ hải quân nơi đầu sóng ngọn gió đang canh giữ sự bình yên cho Tổ quốc. Hai bức tranh phía sau là cảnh làng quê Việt Nam thân thương với bờ ao, đống rơm, gốc mít; một bức là hoa sen, hoa đào, hoa mai, gợi những hình ảnh thân quen hiện diện trong cuộc sống hằng ngày của các chiến sĩ.

Trong ngày khánh thành lá cờ Tổ quốc ở Trường Sa, Trung tâm sách Kỷ lục Việt Nam đã xác nhận và trao bằng kỷ lục “Lá cờ Tổ quốc Việt Nam bằng chất liệu gốm lớn nhất”.

Nối dài tình hữu nghị

Trở về từ Trường Sa, những nét hằn nắng gió biển vẫn chưa bay hết, Nguyễn Thu Thủy lại tiếp tục một dự án gốm mới với những người bạn Pháp: Bức tranh tường bằng chất liệu gốm sứ với chủ đề “Tình hữu nghị giữa 3 thành phố gốm sứ”. Món quà nghệ thuật do họa sĩ Nguyễn Thu Thủy thiết kế và cùng các cộng sự của mình chuyển thể sang chất liệu gốm, trao cho UBND TP Hà Nội để tặng thành phố Choisy le Roi (Pháp) đã được đại diện lãnh đạo hai thành phố chấp thuận. Món quà trao tặng này là một trong những sự kiện văn hóa điểm nhấn trong chuỗi các hoạt động giao lưu kỷ niệm 40 năm ký kết Hiệp định Hòa bình Paris tại Pháp. Bức tranh có kích thước 4m x 5m sẽ được gắn trang trọng trên bức tường lớn trong tòa thị chính thành phố Choisy le Roi, thể hiện tình hữu nghị giữa ba thành phố cùng có dòng sông chảy qua và cùng có truyền thống làm gốm sứ lâu đời, đó là Hà Nội – Choisy le Roi (Pháp) – Lugo (Italia). Trung tâm bức tranh có hình ảnh Bác Hồ năm 1946, phái đoàn Việt Nam tại Choisy le Roi năm 1968, quang cảnh lễ ký kết Hiệp định Paris năm 1973 và những hình ảnh đặc trưng của ba thành phố về kiến trúc cũng như nghệ thuật chế tác gốm. Dự kiến bức tranh sẽ hoàn thành vào đầu tháng 9 năm nay.

Vương Hà