QĐND Online - Giữa Trường Sơn hùng vĩ ngút ngàn rừng thẳm, núi cao, một tuyến đường xuyên rừng, bạt núi như mạch máu luôn sôi động ngày đêm. Ở đó đã hình thành và phát triển tuyến chi viện vũ khí, lương thực và mọi nhu cầu vật chất cho các hướng chiến trường miền Nam với bước chân không mệt mỏi của hàng vạn bộ đội. Trong bước chân của hàng vạn người lính trên tuyến đường ấy có đôi chân của họa sĩ Trường Sơn Nguyễn Đức Dụ.

Ông bắt đầu vào chiến trường từ năm 1965, gia nhập lực lượng của Bộ đội Trường Sơn làm nhiệm vụ mở đường. Với năng khiếu bẩm sinh, vừa làm nhiệm vụ ông vừa tranh thủ ký họa những hoạt động của người lính trên tuyến đường huyền thoại này. Những bức vẽ đầu tiên của ông là ký họa đồng đội và cuộc sống chiến đấu gian khổ của đơn vị mình trên Trường Sơn, đó là những thanh niên xung phong hăng hái đi mở đường; anh lính công binh bất chấp hiểm nguy cứu hàng, cứu xe; chiến sĩ nuôi quân bên bếp lửa; là tọa độ lửa ATP “xác xơ” sau trận bom B52...

Họa sĩ Trường Sơn Nguyễn Đức Dụ và bà Trần Thị Chung, nguyên nữ chiến sĩ nuôi quân Binh Trạm 44, Sư đoàn 471, nhân vật trong bức tranh “Bếp nuôi quân Quyết Thắng năm” 1972 của ông.

Năm 1968, Cục Chính trị Bộ đội Trường Sơn điều ông về làm cán bộ tuyên huấn của Cục Chính trị Trường Sơn. Bước chân của ông lại đi khắp các đơn vị, đến những trọng điểm nóng bỏng, ác liệt nhất của Trường Sơn; đến với các chiến sĩ cạo xạ tại những trận địa pháo, những đơn vị công binh, đơn vị xe, đơn vị đường ống xăng dầu, thông tin... của chiến trường Trường Sơn. Ông đã vẽ tất cả những gì mình chứng kiến và cùng sẻ chia với đồng đội trên Trường Sơn, bằng tất cả các loại từ màu nước, chì, mực nho, bút sắt... Suốt 9 năm ở Trường Sơn, trong từng khoảnh khắc, sự kiện diễn ra lúc chát chúa, lúc hòa sắc mịt mùng khói súng và bụi đường được ông khắc họa trong từng bức vẽ với niềm say mê cháy bỏng của tuổi trẻ. Ông đã cho ra đời hàng trăm ký họa ngay tại chỗ. Một Trường Sơn bi thương, kiêu hùng và dữ dội đã được tái hiện qua bút sắt và bút lông với một tình cảm và tài hoa của người lính-họa sĩ của Trường Sơn.

Đặc biệt, ở những năm tháng ác liệt nhất của chiến tranh (từ năm 1968 đến 1972), cùng nhiều họa sĩ từ khắp các chiến trường, ông đã nhiều lần gửi tranh ra Hà Nội tham gia triển lãm tranh "Từ miền Nam gửi ra". Đến nay, khi chiến tranh đã qua đi hơn 40 năm, từ tư liệu của những bức ký họa năm nào, họa sĩ Đức Dụ vẫn mải mê vẽ, rồi tổ chức trưng bày tranh với khát vọng tái hiện Trường Sơn một thuở và để kiếm tìm đồng đội. Ông tâm sự: 17 lần tổ chức triển lãm tranh cá nhân ở khắp các địa phương trong cả nước là cơ hội để những người lính từng chung chiến hào như chúng tôi gặp nhau và nhìn ngắm lại ký ức của một thời đã qua. Điều khiến tôi xúc động nhất chính là biết được thông tin về những nhân vật trong bức tranh của mình. Đó là chị Tuyết, chị Mai của Tiểu đoàn nữ Trưng Trắc trong bức tranh “Cáng thương”; chiến sĩ nuôi quân Trần Thị Chung trong tranh “Bếp nuôi quân quyết thắng”...

Gần đây, ngày 16-12-2015, triển lãm tranh mang tên "Ký ức Trường Sơn” của ông được khai mạc tại Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam đã thu hút khá nhiều sự chú ý. Ngay trong ngày đầu triển lãm, hàng trăm quan khách và người yêu tranh có mặt kín 3 phòng tranh treo 150 bức tranh sơn dầu lớn và tranh ký họa về Trường Sơn của ông. Họ trầm trồ đến ngạc nhiên khi xem những bức tranh ông vẽ về trọng điểm Văng Mu, về Tập đoàn trọng điểm ATP nổi tiếng trên Trường Sơn; về những trạm giao liên Trường Sơn người xe tấp nập... 

Trường Sơn - một thời thử lửa người chiến sĩ Nguyễn Đức Dụ. Chính Trường Sơn cũng làm cho tên tuổi của họa sĩ Đức Dụ rực sáng trong giới mỹ thuật vẽ về đề tài chiến tranh. Như lời Thiếu tướng Hoàng Anh Tuấn, Phó chủ tịch thường trực Hội truyền thống Trường Sơn-Đường Hồ Chí Minh Việt Nam: “Với những người lính Trường Sơn hôm qua và hôm nay thì từ rất lâu rồi, cái tên Đức Dụ đã trở nên thân thiết. Bởi anh đã làm cho Trường Sơn huyền thoại, ở đó, tuổi trẻ của chúng tôi thêm rực sáng qua những bức tranh và ký họa vô giá!”.

Bài, ảnh: BÍCH TRANG