Chị nói nhỏ với tôi: “Hnao là nghệ nhân hiếm có của Gia Lai, hầu hết những bức tượng điêu khắc gỗ Tây Nguyên được trưng bày ở Làng Văn hóa-Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) đều một tay ông làm ra đấy”.

Nhà nghệ nhân Ksor Hnao nằm sâu giữa làng Kép, phường Đống Đa, TP Plei-cu. Ngồi trong gian nhà đơn sơ được cách điệu từ nhà sàn truyền thống, tôi lọt vào thế giới của tượng gỗ dân gian với đủ chủng loại khác nhau như tượng chim thú, người giã gạo, đánh chiêng, múa trống, bà bầu, mẹ ôm con… Mỗi bức tượng lại thể hiện một góc cạnh khác nhau của đời sống, con người Tây Nguyên. Bất ngờ trước sự phong phú từ kho tàng tượng gỗ của nghệ nhân, tôi bắt chuyện: “Thưa nghệ nhân, những bức tượng này được tạc lâu chưa ạ?”. Nghệ nhân Ksor Hnao cười: “Là cả cuộc đời già trong đó đấy. Tất nhiên, già chỉ lựa chọn đại diện một số bức để trưng bày thôi. Còn phần lớn nằm lại trong các buôn làng cơ”.

Trước đây, gia đình nghệ nhân Ksor Hnao không ai theo nghề tạc tượng. Nhưng từ khi đôi tay cầm được rìu, Hnao đã thích tự đẽo gọt các khúc gỗ phỏng theo các bức tượng trong làng. Lớn hơn, chàng trai làng Kép xin gia đình theo những nghệ nhân trong làng lang thang khắp rừng già tìm những loại gỗ tốt như: Đinh hương, cẩm lai, trắc… để tạc tượng. Ksor Hnao học tạc tượng dân gian trước tiên từ những bức tượng nhà mồ. Nhưng tượng nhà mồ không ai đem chế tác công khai cả, đồng bào Tây Nguyên cấm kỵ điều này, sợ mang đến điềm không tốt cho dân làng. Chỉ có những dịp chuẩn bị cho lễ bỏ mả, Hnao lại xách đồ nghề cho các nghệ nhân chế tác tượng nhà mồ. Sau mỗi lần theo học nghề, Hnao mang khúc gỗ ra sau làng tự đục đẽo theo trí nhớ của mình. Qua bàn tay cần mẫn, sáng tạo, những bức tượng gỗ của Hnao ngày càng có sức sống. Ông trở thành nghệ nhân lành nghề từ lúc nào không hay. Những lần làm lễ bỏ mả, nhiều gia đình lại đón nghệ nhân Ksor Hnao về tạc tượng giúp. 

Chị Hoàng Thanh Hương chia sẻ với chúng tôi: “Không chỉ là nghệ nhân tạc tượng giỏi, Ksor Hnao còn rất tích cực truyền dạy tạc tượng gỗ dân gian. Nghệ nhân đã hỗ trợ rất nhiều trong các hoạt động bảo tồn nghệ thuật dân gian do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai tổ chức”.

Nghệ nhân Ksor Hnao tâm sự: “Ngày xưa, học tạc tượng đều qua các nghệ nhân nhiều năm trong nghề. Cứ đi theo phụ việc suốt nên chỉ có những ai yêu thích, say mê tạc tượng mới theo được. Nhưng nay nghệ nhân tạc tượng không nhiều, mà thanh niên cũng ít người hiểu kỹ về tượng gỗ. Sợ sau này không ai còn nhớ đến tượng gỗ dân gian nên già phải chủ động tìm người về để truyền lại những nét văn hóa của dân tộc”.

Theo chân nghệ nhân xuống khu vườn sau nhà, tôi tận mắt chứng kiến những học trò của ông đang luyện tập tạc tượng gỗ dân gian. Những miếng gỗ nguyên khối được đục đẽo tỉ mỉ. Anh Kpuih Quách, học trò của nghệ nhân khoe với chúng tôi: “Trước giờ mình vẫn thấy tượng gỗ trên ti vi, nhìn thích lắm mà không biết làm thế nào. Giờ được già Hnao dạy cho cách tạc, lại hiểu hơn về ý nghĩa tượng gỗ, mình vui lắm”.

Giữa không gian tượng gỗ mộc mạc, tôi thầm cảm phục trái tim yêu nghề của nghệ nhân Ksor Hnao. Ngày ngày, ông vẫn cần mẫn truyền lửa nhiệt huyết với tượng gỗ dân gian cho nhiều thanh niên trẻ. Việc làm thầm lặng ấy, đã góp một phần không nhỏ vào việc bảo tồn tượng gỗ dân gian ở Tây Nguyên trước nguy cơ bị mai một.

NGUYÊN ĐỨC