QĐND Online - Gần 400 kỷ vật kháng chiến chống Mỹ, cứu nước gồm cờ giải phóng, đài Ra-đi-ô, bình tông, áo trấn thủ, xác máy bay bị bắn rơi trên bầu trời miền Bắc, bản đồ tác chiến của lính Mỹ; cuốn sổ nhật ký và nhiều di vật, hiện vật có giá trị lịch sử được ông Nguyễn Văn Đổng, cựu chiến binh (CCB) thôn Vân Giang, xã Lý Nhân, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc dày công sưu tầm và trưng bày tại gia. Gia đình ông trở thành “bảo tàng” tư nhân đầu tiên về kỷ vật kháng chiến của tỉnh Vĩnh Phúc.

Tấm bản đồ tác chiến của Quân khu 9, miền Tây Nam Bộ vẽ bằng tay ông Đổng sưu tầm được

Một lần về xã Lý Nhân, được ông Nguyễn Ngọc Vụ, Phó Chủ tịch UBND xã giới thiệu, tôi đến thăm ông Đổng tại nhà riêng. Trong ngôi nhà cấp 4 cũ là toàn bộ những kỷ vật của cuộc kháng chiến chống Mỹ thần kỳ của dân tộc. Ở tuổi 73, giọng nói nhanh, chắc, khỏe, ông kể cho tôi nguồn gốc của từng hiện vật mà ông có được.

Xã Lý Nhân, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc nằm ở tả ngạn sông Hồng, là một xã khá nổi tiếng về nghề rèn và sản xuất mộc truyền thống trạm khắc gỗ, khảm trai nổi tiếng cả nước. Những năm gần đây, kinh tế phát triển mạnh, nhiều nhà cao tầng mọc lên san sát, hiện đa số người dân đều làm nghề này, chỉ có ông thì lại đam mê sưu tầm kỷ vật chiến tranh, nên có người cho là gàn dở.

Nhập ngũ năm 1967, Đoàn 299 (Trung đoàn Hải Tiến), sau đó được biên chế vào đơn vị 2642, Đoàn 250 quân chủ lực của tỉnh Long An. Trong trận tiến công sân bay Đức Hòa năm 1967, ông bị thương, đơn vị cho chuyển ra Bắc điều trị, đến năm 1971 ông xuất ngũ trở về cùng gia đình.

Giữa lúc công việc trạm khắc gỗ, khảm trai của gia đình đang làm ăn phát đạt thì ông lại có ý nghĩ sưu tầm kỷ vật chiến tranh. Ông tâm sự: "Trong cuộc chiến đấu chống Mỹ ác liệt như vậy, nếu ta không lưu giữ được kỷ vật gì thì sau này con cháu chúng ta mãi không hiểu được lịch sử dân tộc và sự hi sinh gian khổ của quân và dân ta".

Với tâm nguyện đó, từ đồng lương hưu ít ỏi, một mình ông cùng chiếc xe máy cũ, ba lô, cơm nắm muối rang lên đường. Mỗi chuyến đi rong ruổi nhiều tháng liền từ Bắc đến Nam, thăm lại chiến trường xưa, tìm gặp đồng đội cũ, tìm mua bằng được những kỷ vật chiến tranh mang về. Ở đâu có người mách bảo, ông đều tìm đến và thuyết phục họ bán cho ông bằng được. Sau gần 20 năm rong ruổi khắp các miền quê, ông đã sưu tầm được gần 400 kỷ vật kháng chiến của đồng đội và cả chiến lợi phẩm.

CCB Nguyễn Văn Đổng giới thiệu gian trưng bày kỷ vật chiến tranh tại gia đình

Giờ đây ông trở thành người duy nhất trong tỉnh Vĩnh Phúc sở hữu nhiều kỷ vật trong kháng chiến chống Mỹ có giá trị lịch sử rất cao như: Bản đồ tác chiến của Quân khu 9, miền Đông Nam Bộ; sơ đồ mộ chí chôn cất những hài cốt liệt sĩ của một cựu chiến binh Mỹ; lá cờ giải phóng miền Nam do hai em bé huyện Bến Đức, Long An may bằng tay trong thực thi Hiệp định Pari 1973; một phần xác máy bay B52 trong chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ; chiếc lược của 10 cô gái ngã ba Đồng Lộc làm từ xác máy bay rơi; đặc biệt là danh sách gần 300 liệt sĩ đã hy sinh của Trung đoàn 33 (A37) từ năm 1968 đến năm 1978, đây là tài liệu quý để các thân nhân có thể tìm lại người thân, cùng nhiều kỷ vật có giá trị lịch sử khác trong Chiến dịch Mậu Thân 1968, ở địa đạo Củ Chi.... Nhiều CCB đến đây ôm chặt lấy ông xúc động khi họ nhìn thấy kỷ vật của mình được ông nâng niu và gìn giữ.

Khi kỷ vật kháng chiến ngày càng nhiều thêm, ông làm đơn đề nghị UBND xã Lý Nhân, Sở Văn hóa Thông tin và Truyền thông và Bảo tàng tỉnh Vĩnh Phúc cho phép ông được trưng bày kỷ vật trên tại gia đình mình để được đông đảo CCB và bà con nhân dân tham quan, tìm hiểu. Hiểu được tâm phúc của ông, các cơ quan chức năng của huyện, tỉnh và chính quyền địa phương đã cử đoàn cán bộ xuống chỉ đạo, giúp đỡ ông bài trí, trưng bày.

Trao đổi với tôi, ông Nguyễn Ngọc Vụ, Phó Chủ tịch UBND xã Lý Nhân nhận xét “Ở miền thôn quê chúng tôi có được gian trưng bày kỷ vật kháng chiến như vậy là rất quý, có giá trị lịch sử rất cao để bà con nhân dân và thanh niên địa phương tham quan, tìm hiểu. Chính quyền địa phương chúng tôi luôn ủng hộ tạo điều kiện giúp đỡ để gian trưng bày của ông Đổng ngày một phong phú hơn”.

Tiếng lành đồn xa, nhiều CCB và đồng đội đã không quản đường xa, mang đến hiến tặng ông thêm gần 200 kỷ vật mà cả đời họ gìn  giữ như một báu vật. Ông Nguyễn Trung Hải, CCB xã Lý Nhân đã tặng lại ông Đổng tấm bản đồ tác chiến của trận đánh Mỹ khá nổi tiếng của Trung đoàn 209 “Đi chân đất, đội mũ sắt, thổi kèn đồng” tại Chư-Tan-K’ra, Bắc Kom Tum năm 1968 vẽ bằng chì màu, bản gốc, báu vật được ông cất giữ từ những năm đó đến nay.

Anh Nguyễn Xuân Toàn, Bí thư Đoàn Thanh niên xã Lý Nhân tâm sự “Thế hệ thanh niên chúng tôi sinh ra sau chiến tranh, những kỷ vật kháng chiến mà ông Đổng sưu tầm có ý nghĩa rất sâu sắc trong việc giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, truyền lửa cho thanh niên địa phương niềm tự hào, tự tôn dân tộc, sẵn sàng cống hiến cho Tổ quốc”. Anh Toàn cho biết thêm, anh đã trao đổi với thầy giáo Nguyễn Đức Chỉnh, hiệu trưởng Trường THCS Lý Nhân mời ông Đổng và các đồng chí CCB tổ chức buổi tọa đàm “Tiếp lửa truyền thống” với thanh niên, học sinh trong xã vào dịp 30-4 sắp tới”.

Em Nguyễn Thị Lan Anh, học sinh lớp 9A, Trường THCS xã Lý Nhân bộc bạch “Nhìn chiếc mũ rơm, đèn pin, áo trấn thủ của các chú bộ đội trong nhà của bác Đổng, em và các bạn trong lớp hiểu hơn những năm tháng khó khăn, gian khổ chiến đấu và chiến thắng giặc Mỹ xâm lược của thế hệ cha ông. Chúng em thấy cần phải cố gắng học tập tốt hơn nữa để xứng đáng với công lao to lớn của các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì Tổ quốc”.

Được hỏi về tâm nguyện của mình, ông nói: "Ước nguyện lớn nhất của tôi hiện nay là được chính quyền địa phương và các cơ quan, ban ngành của tỉnh và đồng đội tiếp tục quan tâm, giúp đỡ sưu tầm và lưu giữ thêm hiện vật".

Trong những ngày cuối tháng Tư, ngôi nhà cấp 4 của ông lại trở lên đông vui hơn, nhiều CCB đã đến thăm và chia sẻ tình cảm cùng ông. Gian trưng bày kỷ vật kháng chiến của gia đình ông Đổng là một điểm văn hóa truyền thống lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước của huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc. Ai đến tham quan, ông đều nhiệt tình hướng dẫn, không thu bất cứ một khoản phí nào.

Bài, ảnh: KHUẤT VĂN TƯỞNG