Nghệ sĩ nhân dân Ngô Thị Thanh Hoài, quê ở xã Phạm Lê, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình vùng đất nổi tiếng chiếng chèo Nam, được bồi dưỡng, thành danh tại Nhà hát chèo Việt Nam. Giọng hát chèo hay và đằm thắm của chị được nhiều khán giả khen ngợi. Chị đã được mời đi biểu diễn hát chèo ở 20 nước trên thế giới…

Thanh Hoài sinh ra và lớn lên ở đất chèo, cũng như nhiều cô gái Thái Bình từ nhỏ đã biết hát chèo, chị có giọng hát hay, lớn lên chị được tuyển vào Đoàn chèo Trung ương. Thanh Hoài nhớ lại những kỷ niệm ngày đó.

“Hồi ấy tôi 17 tuổi, đang đứng chơi ở trên con đê làng thì thấy chiếc xe ô tô tải nhỏ, có mắc thêm chiếc loa to tướng, xe vừa chạy vừa thông báo là ở huyện Hưng Hà tuyển chọn diễn viên vào Đoàn chèo Trung ương. Ai có năng khiếu hát chèo, xin mời về huyện nhà đăng ký. Tôi mạnh bạo tham gia dự thi, chứ làm sao so được với giọng hát chèo làng Khuốc nổi tiếng ở gần làng tôi! Thế mà lại trúng tuyển”.

Thanh Hoài được về đào tạo hát chèo tại Đoàn chèo Trung ương. Chị được các cố NSND: Minh Lý, Dịu Hương và Bùi Trọng Đam dìu dắt, chỉ bảo và dạy truyền khẩu hát chèo. Vốn tính say mê và chịu khó học hỏi, chị dần dần nắm được những bí quyết, học thuộc được nhiều làn điệu và điệu múa chèo. Đến nay Thanh Hoài đã thuộc hơn 100 làn điệu chèo cổ truyền, trở thành một nghệ sĩ hát chèo tên tuổi được bạn đồng nghiệp cảm phục, khán giả trân trọng và yêu mến.

Nghệ sĩ Thanh Hoài đã tham gia nhiều vai diễn trên sân khấu chèo, chị kể lại nhiều vai diễn hay trong lòng khán giả như: vai chị Ba trong vở chèo Lọ nước thần, vai Súy Vân trong Súy Vân giả dại, vai Thiện Nam trong vở Quan Âm Thị Kính, vai chị Nhàn trong vở Tình rừng… Từ năm 1985 đến năm 2002, Thanh Hoài tham gia các Liên hoan nghệ thuật chuyên nghiệp, Liên hoan chèo toàn quốc và Liên hoan âm nhạc dân gian quốc tế, chị đã đoạt 10 huy chương vàng, bạc. Giải thưởng quốc tế gần nhất là chị đoạt giải thưởng Chuông vàng tại Liên hoan âm nhạc quốc tế-Bắc Kinh, Trung Quốc-2002.

Năm 1983 chị đã theo cố NSND-bà Quách Thị Hồ và cố nghệ nhân Nguyễn Thị Phúc học hát ca trù, trở thành đào nương có giọng hát hay và chuẩn mực. Chị tiếp tục học hát Xẩm từ cụ nghệ nhân Hà Thị Cầu. Đến nay, Thanh Hoài cũng đã thuộc và biểu diễn được thành thạo 5 làn điệu hát Xẩm (Thập âm, Huê tình, Xẩm chợ, Đào liễu, Đố hoa…).

NSND Thanh Hoài bộc bạch: “Người nghệ sĩ muốn hát chèo hay, ngoài phần được đào tạo và học cơ bản tại các trường, đoàn chuyên nghiệp, còn phải tự mình chịu khó luyện tập, tìm đến các cụ nghệ nhân để học hỏi thêm những làn điệu cổ, cách nhấn nhá nhả câu chữ, ngân dài và các động tác múa chèo cổ. Những làn điệu chèo như Ngâm Vịnh, Nói sử dầu, sử chúc, Tưởng vọng, Xuân tình… là những làn điệu chèo cổ khó hát trong nghề, đòi hỏi người hát phải tập luyện công phu. Tôi cố gắng theo học các cụ nghệ nhân, vừa học vừa tự mình ghi lại vào sách, ghi âm. Đến nay, tôi đã thu được 30 làn điệu chèo cổ và cho ghi vào 2 đĩa CD. Ngay cả khi đi biểu diễn hát chèo cổ, tôi cũng tự ghi lại giọng hát của mình, về nhà tôi nghe lại xem mình hát sai, yếu ở chỗ nào, sau đó tự mình sửa ngay, để lần sau đi diễn hát hay và truyền cảm hơn…”.

Chuyến đi biểu diễn nước ngoài gần đây nhất của Thanh Hoài là cùng Đoàn múa rối nước Việt Nam biểu diễn tại Anh, Mê-hi-cô… Giọng hát chèo đằm thắm của Thanh Hoài đã giúp cho các tiết mục rối nước diễn sôi động hơn, tiếng chèo và tiếng trống đã thổi hồn thêm vào các trò diễn rối, làm tiết mục càng vui nhộn, hấp dẫn người xem. Thanh Hoài còn dành thời gian hướng dẫn, dạy hát và dạy các vai diễn Súy Vân, Nàng Út, Màn giáo đầu, Thị Mầu cho lớp diễn viên trẻ Kim Liên, Hiền Thảo, Thu Hằng, Hương Diệu (nhà hát chèo Việt Nam), Nguyễn Thị Mây, Tuấn Cường (Nhà hát chèo Hà Nội); Kiều Duyên (Đoàn chèo Hà Nam); Nguyễn Tâm (Đoàn chèo Thanh Hóa)… Năm 2006, Thanh Hoài được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân.

Chồng chị là nhạc sĩ Vũ Đình Quân, Nguyên là giám đốc Nhà hát chèo Việt Nam, đã giúp Thanh Hoài rất nhiều trong nghệ thuật chèo, cách biểu diễn hát chèo và các làn điệu chèo cổ. Gia đình NSND Thanh Hoài sống rất hạnh phúc, anh chị có hai cô con gái, một cô đã tốt nghiệp trường múa Việt Nam. Anh chị nay đã được nghỉ hưu, đã được lên chức ông bà ngoại, nhưng ở đâu mời chị đi diễn là Thanh Hoài lại đi hát chèo, bởi những làn điệu chèo quê hương đã thấm vào máu thịt, vào tim người nghệ sĩ…

ANH HOÀNG