QĐND - Đại tá Trần Quang Cơ nguyên là sĩ quan tham mưu của Đoàn tàu không số. Ông được anh em tin cậy gọi là thuyền trưởng không tàu, không số vì ông là một trong những cán bộ giỏi của Đoàn khi tham gia xây dựng các kế hoạch vận chuyển, điều hành những con tàu không số hành trình vào Nam vận chuyển vũ khí đến đích. Ông cùng các đồng chí trong tổ huấn luyện của Đoàn 759 đã tổ chức lớp học thiên văn và trực tiếp tham gia huấn luyện học viên của lớp. Trong điều kiện thiếu thốn phương tiện, vật chất, khí tài, nhưng sau ba tháng huấn luyện, học viên thuần thục việc sử dụng các hải đồ tỷ lệ 1:1.000.000 và 1:2.000.000 bảo đảm cho con tàu hành trình trên biển, qua Biển Đông, Vịnh Thái Lan, lên đến giữa đại dương vẫn vào bến an toàn.

Ông về công tác tại Đoàn 759 từ khi thành lập 23-10-1961, đến năm 1972 ông được điều động về công tác tại Cục Tác chiến (Bộ Tổng tham mưu) từ Đoàn 125. Tuy không trực tiếp đi biển nhưng bằng trí tuệ, bản lĩnh chuyên môn của người sĩ quan tham mưu, ông đã phân tích chính xác tình hình, xử lý đúng đắn các thông tin do cán bộ, chiến sĩ đi trinh sát biển thu được chuyển về và từ các cơ quan bạn cung cấp. Ông tham mưu với chỉ huy Đoàn việc lập tuyến, mở bến, phương pháp ngụy trang khi hành trình vận chuyển trên biển, hướng dẫn các đơn vị, từng con tàu cách xử lý tình huống trên vùng biển quốc tế khi gặp tàu địch...

Ông Cơ là một “nghệ nhân giả trang” của Đoàn tàu không số. Để thuận lợi cho cán bộ, chiến sĩ trên các con tàu của ta vùng địch kiểm soát, cần phải có những tấm căn cước. Ông có biệt tài bắt chước chữ ký của người khác. Vì vậy khi từ miền Nam gửi ra mẫu căn cước có chữ ký của nhà chức trách chính quyền ngụy Sài Gòn, ông cùng tổ công tác tiến hành làm giả căn cước theo mẫu. Có những chữ ký ông phải luyện mất hàng trăm trang giấy mới giống y chang, địch kiểm tra không thể phát hiện được là thật hay giả. Nhờ những tấm thẻ căn cước giả trang mà nhiều cán bộ của ta đi theo các Tàu không số vào hoạt động ở miền Nam công khai, an toàn. Đặc biệt nhất là việc ông trực tiếp hóa trang cho đồng chí Tư Mau để hoạt động hợp pháp, công khai mà giới chức trách ngụy quyền Sài Gòn không phát hiện được. Ông thiết kế, vẽ mẫu và phối hợp với đồng chí Trưởng khoa Tạo hình Viện Quân y 108 phẫu thuật, lật tóc, cải trang hói trán cho đồng chí Tư Mau. Đồng chí Tư Mau trở về Nam với khuôn mặt, hình dáng khác hẳn, thuận lợi cho việc hoạt động hợp pháp mà địch không thể phát hiện ra.

Trong chiến công của Đoàn tàu không số có chiến công thầm lặng của Đại tá Trần Quang Cơ - một “nghệ nhân giả trang”. Những việc làm của ông đã góp phần làm nên kỳ tích của Đường Hồ Chí Minh trên biển huyền thoại, đóng góp vào thắng lợi chung của toàn dân tộc.

Xuân Hà