Đến thăm nhà Đại tá Võ Minh Ấn, nguyên Phó chủ nhiệm Kỹ thuật Quân khu 5 ở 50A Nguyễn Chí Thanh, Đà Nẵng, tôi ngạc nhiên khi thấy có tấm ảnh đã cũ chụp 5 người đàn ông được treo rất trang trọng. Anh Ấn giải thích: Đây là 5 anh em trong gia đình chúng tôi đã từng tham gia đội du kích Ba Tơ ngày đầu thành lập.

 Có lẽ ở làng Lâm Lộc, Tịnh Hà, Sơn Tịnh, Quảng Ngãi không ai không biết gia đình ông Võ Cừ. Đây là một người đặc biệt có tầm ảnh hưởng lớn đến hoạt động cách mạng của địa phương và quãng đường cách mạng của con cháu ông sau này. Ông là người có công khai khẩn vùng đất khô cằn của Lâm Lộc thành vùng đất trù phú. Giác ngộ cách mạng từ rất sớm, ông cùng hai em là Võ Bình, Võ Dũ trở thành những đảng viên và được cấp trên chuẩn y thành lập chi bộ Đảng đầu tiên ở Lâm Lộc. Từ đó, Bí thư chi bộ Võ Cừ tiếp tục tuyên truyền, giác ngộ thanh niên và kết nạp nhiều người vào Đảng trong đó có đồng chí Võ Nhiếp, cũng là em ruột của ông. Ông Võ Cừ cùng cụ bà không ngại gian khổ, nguy hiểm hết lòng hết sức phục vụ cách mạng. Có lần vào năm 1939, Tỉnh ủy Quảng Ngãi tổ chức hội nghị mở rộng tại nhà ông, suốt đêm ông ngồi trên cành cây cao 4m để cảnh giới. Hay vào giữa năm 1945, khi Huyện ủy Sơn Tịnh được thành lập do người con của ông là Võ Phấn làm Bí thư Huyện ủy, thì nhà ông trở thành cơ quan thường trực của Ủy ban khởi nghĩa huyện và cũng là cơ quan giao tế của Tỉnh ủy Quảng Ngãi.

Từ trái sang phải: Ông Võ Phấn, Võ Thứ  và Lê Đồng.

Năm 1942-1945, gia đình ông Võ Cừ có 4 người bị thực dân Pháp đày đi căng an trí Ba Tơ gồm con trai là Võ Phấn, người em ruột là Võ Nhíp, người con rể là Nguyễn Cừ (Nhạn) và con của người em gái ông là Lê Đồng. Dù bị địch giam giữ, kiểm tra gắt gao nhưng các thành viên gia đình cùng các đồng chí của mình kiên trì xây dựng lực lượng vận động quần chúng, khẩn trương chuẩn bị vũ trang cướp chính quyền. Ngày 9-3-1945, Nhật hất cẳng Pháp, ông Võ Cừ bảo người con mình là Võ Huynh (Võ Thứ) lên báo tin cho anh trai và các đồng chí ở Ba Tơ biết. Khi lên đến nơi, Võ Huynh được các đồng chí trong ban lãnh đạo bổ sung ngay vào ban khởi nghĩa. Ngày 11-3-1945, khởi nghĩa Ba Tơ thành công, chính quyền cách mạng  được thành lập. Đội du kích Ba Tơ ra đời. Như vậy, trong số 17 người tham gia đánh chiếm đồn Ba Tơ đêm 11-3-1945 thì gia đình ông Võ Cừ đã có 5 người, trong số đó có 4 người tham gia trong trung đội du kích Ba Tơ đầu tiên với 28 tay súng là Võ Thứ, Võ Nhíp, Nguyễn Nhạn (Cừ) và Lê Đồng. Đây là tổ chức tiền thân của lực lượng vũ trang miền Nam Trung bộ.

Là những hạt giống đỏ, gia đình ông Võ Cừ đã có nhiều đóng góp cho cách mạng. Ông Nguyễn Nhạn làm Chính trị viên Trung đoàn 93 Liên khu 5 rồi hi sinh tại Hội An năm 1946, các thành viên khác của gia đình đã tập kết ra Bắc năm 1954. Vào lại miền Nam hoạt động từ rất sớm, năm 1964, ông Võ Phấn làm Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi. Còn ông Võ Thứ sau khi làm Chính trị viên chi đội Quảng Ngãi, tiếp tục theo con đường binh nghiệp. Sau giải phóng miền Nam ông là Trung tướng, Phó tư lệnh Quân khu 5, Phó tổng thanh tra Bộ Quốc phòng. Hiện nay trong số 5 cựu du kích Ba Tơ ngày ấy còn lại ông Võ Phấn tuổi đã 96, sống tại thành phố Quảng Ngãi, vẫn còn khá minh mẫn. Điều đáng quý là tiếp nối truyền thống gia đình, những người con, cháu của ông Võ Cừ đều phương trưởng, có nhiều đóng góp cho cách mạng và quân đội, giữ được phẩm chất, đạo đức của người cộng sản. Ông Võ Phấn có con trai là Võ Đức Oanh, Bộ đội đặc công đã hi sinh; Võ Đức Huy nguyên là Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi, hiện nay ông là Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy khối doanh nghiệp Trung ương. Ông Võ Thứ có con trai là Võ Minh Ấn, cán bộ cao cấp trong quân đội, hai con gái là bác sĩ.

Đại tá Võ Minh Ấn cho biết, hiện nay tại từ đường họ Võ ở quê có “cây” gia phả. Con cháu thế hệ sau đến họp mặt ngày giỗ tổ đều rất tự hào về những bậc tiền bối của dòng họ. 5 đội viên du kích Ba Tơ ngày ấy như thúc giục họ vươn lên đóng góp nhiều hơn nữa cho đất nước, quê hương.

Hồng Vân