Họa sĩ Trương Hán Minh: Bút chưa tới, tâm đã tới

QĐND - Năm 1993, Tổng lãnh sự quán Trung Quốc ở TP Hồ Chí Minh, ông Âu Nghĩa thưởng ngoạn tranh của họa sĩ Trương Hán Minh rồi tấm tắc khen: “Tiên sinh vẽ hoa mẫu đơn đẹp quá”. Trương Hán Minh khiêm nhường: “Tôi chỉ vẽ theo hồ lô thôi, chứ chưa từng được ngắm hoa mẫu đơn thật bao giờ”.

“Vẽ theo hồ lô, có nghĩa tôi vẽ hoa mẫu đơn bắt chước thầy. Sau này, ông Âu Nghĩa mời tôi đi Lạc Dương, nơi nổi tiếng có hoa mẫu đơn đẹp nhất Trung Quốc. Nhờ chuyến đi đó, tôi vẽ mẫu đơn đẹp hơn, có hồn hơn”-danh họa Trương Hán Minh hồi tưởng.

Từ nhỏ, cậu bé Trương Hán Minh đã thích vẽ từ cỏ cây hoa lá đến những vật dụng, cuộc sống thường nhật. “Khi tôi có tranh đăng báo, hàng xóm đọc báo, bảo bố tôi: “Con anh vẽ đẹp quá, được đăng báo đây này”. “Con tôi có biết vẽ đâu”. “Thế không phải báo đề tên Trương Hán Minh là gì đây”. “Ở đời nhiều người trùng tên nhau lắm”. “Đến khi báo đăng cả ảnh của tôi thì bố mẹ tôi mới tin cậu con trai duy nhất của gia đình đã theo nghề hội họa”.

Họa sĩ Trương Hán Minh tâm niệm sống trên đời phải có lòng nhân ái, “thương người như thể thương thân”.

Đến với hội họa từ sớm, danh họa Trương Hán Minh luôn chịu khó học nghề, kiên trì khổ luyện. Ngày chàng họa sĩ trẻ họ Trương gặp được danh họa Lương Thiếu Hằng quả là cơ duyên. Trong hai năm 1968-1969, Trương Hán Minh đã học được từ thầy Lương Thiếu Hằng nhiều điều, từ nghề vẽ đến đạo làm người, đạo làm trò. “Ngày đó thầy nghèo lắm, thương thầy nên tôi tự trồng một vườn rau, rồi thi thoảng đem rau biếu thầy. Có bữa, cầm bó rau cải trên tay, thầy xúc động ứa nước mắt. Thương tôi, thầy Lương Thiếu Hằng dốc tâm huyết truyền nghề. Phần tôi thì tranh thủ vẽ thâu đêm suốt sáng, để mong được thầy chỉ bảo”.

Ngồi trò chuyện với danh họa Trương Hán Minh, thấy ông khiêm tốn vô cùng, phát ngôn không đao to búa lớn, cứ nhẹ nhàng, cuốn hút như nước chảy trong tranh thủy mặc treo trên tường.

Điều khiến giới nghệ thuật và công chúng ngưỡng mộ Trương Hán Minh vì nhân cách người họa sĩ này. Ngay từ thập kỷ 90 của thế kỷ trước, họa sĩ đã sử dụng tranh của mình làm từ thiện rất nhiều. Danh họa Trương Hán Minh nhớ lại: “Năm 1994, có bức tranh tôi bán được hơn 150 triệu đồng, xây được 10 nhà tình nghĩa. Sau đó, nhiều tranh đấu giá được hàng tỷ đồng giúp đồng bào khó khăn trên cả nước. Chính nhờ làm việc thiện đã giúp tôi nỗ lực hơn, có ý chí, quyết tâm hơn trong nghiệp vẽ”.

Quan sát phòng tranh của họa sĩ Trương Hán Minh, tôi dừng lại một bức-mà thú thực-tôi không hiểu rõ lắm ý đồ của tác giả. “Bức này thực sự rất khó hiểu”. “À, bức đó hơi trừu tượng, có tên “Ký ức Trường Sơn”, tôi vẽ vào năm 2010”. Tình yêu nước của chủ nhân phòng tranh này gửi gắm vào “Hồ Hoàn Kiếm”; “Thác Bản Giốc”; “Ký ức Sa Pa”; “Góc biển Cà Mau”; “Sinh thái Cần Giờ”… Để rồi ông nhiệt tình mang những “đứa con tinh thần” bán lấy tiền làm từ thiện, tặng người nghèo.

Tính từ năm 2007 đến nay, họa sĩ Trương Hán Minh đã vẽ tranh bán đấu giá để ủng hộ các quỹ từ thiện với số tiền hơn 7 tỷ đồng. Gần đây nhất, vào tháng 10-2014, trong đợt triển lãm tranh gây Quỹ "Vì người nghèo" của họa sĩ Trương Hán Minh tại Bảo tàng Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh, do Ủy ban MTTQ Việt Nam và Hội Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh phối hợp tổ chức, họa sĩ Trương Hán Minh đã đóng góp hơn 1 tỷ đồng từ tiền bán 34 bức tranh.

Làm từ thiện nhiều nhưng danh họa Trương Hán Minh vẫn khiêm tốn bởi ông tâm niệm “đó là trách nhiệm của một công dân yêu nước, yêu dân tộc”. Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh, ông Thanh Cao tâm sự với tôi: “Với tài năng, danh tiếng của mình, chỉ cần bán tranh là đại sư Trương Hán Minh có thể sống sung túc cả đời. Nhưng tiếng gọi từ trái tim, tiếng gọi của lòng nhân ái vẫn thôi thúc ông miệt mài sáng tác, bỏ tiền ra tổ chức triển lãm, bán tranh làm từ thiện, chia sẻ khó khăn với cộng đồng, từ việc ủng hộ quỹ xây trường học, xây bệnh viện, quỹ khuyến học, cho đến quỹ vì người nghèo, quỹ cho bệnh nhân nghèo”.

Những đóng góp về mặt nghệ thuật hội họa, làm từ thiện bấy lâu nay của họa sĩ Trương Hán Minh đã được Đảng và Nhà nước, các tổ chức đoàn thể xã hội ghi nhận, đánh giá cao. Năm 2013, họa sĩ Trương Hán Minh vinh dự và tự hào khi được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng ba.

Nhà giáo Nhân dân, họa sĩ Uyên Huy, Chủ tịch Hội Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh khẳng định: “Ngoài thiên chức nghệ sĩ thì lòng nhân ái với mọi người, đặc biệt là quan tâm đến sự cùng khổ của người nghèo sẽ làm sáng thêm tài đức của người nghệ sĩ. Những điều này, tôi và đồng nghiệp tìm thấy ở họa sĩ Trương Hán Minh. Cái rõ nét nhất ở họa sĩ Trương Hán Minh chính là tình yêu quê hương, đất nước, đồng bào. Đây là điều vô cùng đáng quý ở người nghệ sĩ tài hoa này”.

Tranh thủy mặc được danh họa Trương Hán Minh vẽ khi “bút tới-ý tới”; thăng hoa rực rỡ thì “bút chưa tới-ý tới”, “bút không tới-ý tới”. Không biết có phải thế không, mà khi họa sĩ chỉ điểm “chỗ này không vẽ gì”, mà sao tôi vẫn thấy cảnh sắc núi non trùng điệp, giang sơn cẩm tú. Thực là “Sơn thanh thủy tú”, “Thiên thu bất tận”.

Bài và ảnh: ĐÌNH HÙNG