Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến phát triển nông nghiệp, nông thôn. Bác đã đi xa nhưng hình ảnh khi Người về thăm nông dân, cùng tát nước chống hạn, cấy lúa với bà con đã trở nên gần gũi, thiêng liêng với nhiều thế hệ người Việt Nam.

Sản xuất nông nghiệp. Ảnh: Internet

Nước ta bước vào thời kỳ công nghiệp hóa có điểm xuất phát thấp, với hơn 70% dân số sống ở nông thôn, vì vậy sản xuất nông nghiệp có vai trò hết sức quan trọng. Nông nghiệp là ngành cung cấp lương thực, thực phẩm cho toàn xã hội, cung cấp nguyên liệu, nhân lực và tiêu thụ hàng hóa, tích lũy vốn cho công nghiệp; đồng thời còn mở rộng xuất khẩu hàng nông sản, hàng thủ công, góp phần mở rộng quan hệ hợp tác kinh tế quốc tế... Công cuộc đổi mới ở nước ta đã giúp nền nông nghiệp có sự phát triển vượt bậc. Từ chỗ phải nhập khẩu lương thực, đến nay Việt Nam là một trong những quốc gia đứng đầu về xuất khẩu gạo. Nhiều mặt hàng như cao su, cà phê, hạt tiêu, hạt điều, thủy, hải sản đã chiếm thị phần đáng kể trên thế giới.

Hiện, nước ta đang tiếp tục chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Hằng năm, cả nước có hàng chục nghìn héc-ta đất nông nghiệp được chuyển đổi cho xây dựng các khu đô thị mới; các khu công nghiệp, khu chế xuất tập trung. Trên thực tế, quá trình “chuyển đổi” này cũng đã nảy sinh những bất cập cần tháo gỡ. Nhiều địa phương chuyển mục đích đất nông nghiệp sang lĩnh vực khác không hiệu quả. Người nông dân rất “sốt ruột” khi nhìn hàng trăm héc-ta đất nông nghiệp bị hoang hóa do "dự án treo", trong khi bà con thiếu đất canh tác.

Điều đáng lưu tâm là, do thu nhập từ sản xuất nông nghiệp thấp, hiện nay ở Đồng bằng sông Cửu Long đã có hàng chục nghìn hộ gia đình phải bán đất, không còn đất canh tác phải đi làm thuê, làm mướn, thu nhập cuộc sống bấp bênh. Tại Thái Bình, một trong những tỉnh đứng đầu về sản xuất nông nghiệp, đã có hiện tượng nông dân trả đất 5% cho hợp tác xã. Tại các tỉnh Hà Nam, Nam Định, Hà Tây... nhiều hộ gia đình chuyển nhượng đất nông nghiệp với hy vọng sau này sẽ được chia lại khi hết thời hạn giao khoán. Còn ở Thanh Hóa, dự án chuyển đổi cơ cấu cây trồng với số vốn lên đến hàng trăm tỷ đồng (trong đó có việc đưa cà phê, cao su, dứa... lên trồng ở các huyện miền núi) đã không giúp cho người dân thoát nghèo, mà lại làm cho họ mắc nợ ngân hàng. Những yếu kém trên xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó có khâu khảo sát điều tra thiếu chặt chẽ, thiếu luận chứng khoa học. Sự gắn kết giữa công nghiệp, nhất là công nghiệp chế biến với nông nghiệp (cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp) lỏng lẻo, dẫn đến hiện tượng có nơi nhà máy xí nghiệp xây xong nhưng không có nguyên liệu để hoạt động. Bên cạnh đó, lại có nơi nguyên liệu được bà con sản xuất ra đủ cung cấp cho nhà máy, nhưng do nhiều nguyên nhân nhà máy không sản xuất, dẫn đến nông dân phải bán tống, bán tháo cho tư thương, hoặc phá bỏ gây lãng phí lớn.

Có lẽ, đã đến lúc chúng ta phải lập lại trật tự, kỷ cương trong chuyển đổi đất nông nghiệp sang sử dụng các mục đích khác. Những chương trình, dự án chuyển đổi không đủ cơ sở khoa học thì kiên quyết không thực hiện. Phải quy rõ trách nhiệm, có chế tài xử lý kỷ luật, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự đối với cá nhân, tập thể chuyển đổi mục đích đất nông nghiệp không có hiệu quả, gây lãng phí lớn cho người nông dân. Đồng thời, Nhà nước cần tiếp tục bổ sung, hoàn thiện văn bản pháp quy trong quy hoạch, chiến lược phát triển “tam nông” (nông nghiệp, nông dân, nông thôn); trong xây dựng cơ chế chính sách, khuyến khích phát triển nông nghiệp; trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi có hiệu quả trên từng vùng kinh tế, từng địa phương và cả nước. Làm sao vừa phát triển công nghiệp, vừa phát triển các ngành trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, tiểu thủ công nghiệp… có hiệu quả, đảm bảo an ninh lương thực quốc gia.

Còn nhớ, khi bàn về vai trò của nông nghiệp, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Công nghiệp và nông nghiệp như hai chân của con người. Hai chân có mạnh thì đi mới vững chắc. Nông nghiệp không phát triển thì công nghiệp không phát triển được, ngược lại không có công nghiệp thì nông nghiệp cũng khó khăn, công nghiệp và nông nghiệp quan hệ với nhau khăng khít”.

Đinh ninh lời Bác, trong tiến trình công nghiệp hóa hiện nay, chúng ta vẫn phải hết sức coi trọng “cái chân” nông nghiệp.

Tiến sĩ NGUYỄN TRỌNG XUÂN

(Học viện Chính trị - Quân sự)