Cựu chiến binh là những người đã được rèn luyện, trưởng thành trong hai cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc và trong sự nghiệp xây dựng quân đội và bảo vệ Tổ quốc. Hiện trên cả nước có gần 3 triệu hội viên Hội Cựu chiến binh Việt Nam. Những năm qua, hầu hết các cựu chiến binh một lòng một dạ trung thành với Tổ quốc, với Đảng và nhân dân, tiếp tục giữ vững, phát huy những phẩm chất tốt đẹp của Bộ đội Cụ Hồ trên mặt trận mới và có nhiều công lao đóng góp, cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Tuy vậy, vẫn còn một số cựu chiến binh chưa làm tròn đạo lý, trách nhiệm của những người từng một thời chiến đấu, công tác, phục vụ trong quân đội, thậm chí có một số trường hợp làm ảnh hưởng đến uy tín, hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ. Biểu hiện đó có thể nhận thấy, như: Chưa phát huy vai trò gương mẫu trong cuộc sống, sinh hoạt ở nơi cư trú; phát ngôn không đúng lúc, đúng chỗ; có trường hợp đòi hỏi lợi ích cá nhân thái quá, tham gia ký vào đơn tập thể để gây áp lực không đáng có với chính quyền sở tại; cá biệt, có người bày tỏ thái độ cực đoan khi tham gia ký vào các “thư ngỏ”, “tâm thư” với tư tưởng xét lại, gây bất lợi cho sự nghiệp lãnh đạo của Đảng, cho việc củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Số ít cựu chiến binh này đã ít nhiều “phai nhạt lý tưởng cách mạng, không kiên định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, phụ họa theo những nhận thức lệch lạc, quan điểm sai trái” như Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII đã chỉ ra.
Đã từ lâu, đội ngũ cựu chiến binh, cựu quân nhân luôn là chỗ dựa tin cậy của các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương. Tiếng nói của cựu chiến binh được ví như “tiếng nói của đạo lý, lẽ phải” nên luôn có sức thuyết phục đối với các cấp ủy, chính quyền địa phương.
Một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của hội cựu chiến binh các cấp là “Tham gia góp ý xây dựng, bảo vệ Đảng, chính quyền, chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ nhân dân; đấu tranh chống mọi âm mưu, thủ đoạn, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch; chống các quan điểm sai trái với đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước”. Nhiệm vụ này không chỉ nói lên vai trò, trách nhiệm to lớn của hội cựu chiến binh đối với đất nước, xã hội và chế độ ta, mà còn thể hiện tình cảm, niềm tin của Đảng, Nhà nước dành cho những người đã một thời cầm súng chiến đấu, phục vụ chiến đấu giải phóng quê hương, bảo vệ Tổ quốc. Vì vậy, muốn làm tròn trọng trách đó đòi hỏi mỗi cựu chiến binh phải luôn thể hiện lòng trung thành tuyệt đối với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và nhân dân.
Một trong những nét tiêu biểu hàng đầu làm nên truyền thống của Bộ đội Cụ Hồ là trong bất kỳ điều kiện, hoàn cảnh nào cũng luôn “Trung với nước, trung với Đảng, hiếu với dân”. Đối với mỗi người lính Cụ Hồ, lời thề đầu tiên “Hy sinh tất cả vì Tổ quốc Việt Nam...” đã ăn sâu vào suy nghĩ, tư tưởng, tình cảm và trở thành cẩm nang trong suốt hành trình, cuộc đời quân ngũ của mình. Có lòng trung thành với Tổ quốc thì nhất thiết phải có tinh thần sẵn sàng hy sinh vì nghĩa lớn, bởi hy sinh là phẩm giá cao đẹp nhất của lòng trung thành của người quân nhân cách mạng.
Cần hiểu rằng, hy sinh ở đây không chỉ có nghĩa là sẵn sàng đón nhận cái chết về mình để mang lại độc lập, tự do, trường tồn cho Tổ quốc và cuộc sống bình yên, hạnh phúc cho nhân dân, mà bao hàm cả ý nghĩa dám đương đầu và không bao giờ khuất phục trước mọi khó khăn, thử thách; không để cho những lợi ích cá nhân nhỏ bé, tầm thường cám dỗ mà làm ảnh hưởng đến những lợi ích của cộng đồng, xã hội và đất nước. Ở một nghĩa khác, hy sinh là tự nguyện đóng góp công sức, trí tuệ, tài năng của mình để góp phần xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước. Do vậy, dù đương chức hay về hưu, dù trong quân ngũ hay đã xuất ngũ, đối với mỗi người, việc giữ gìn, rèn luyện và thể hiện đức tính hy sinh ở mọi lúc, mọi nơi là góp phần bảo toàn một giá trị cao đẹp của Bộ đội Cụ Hồ.
Là những người đã trải qua năm tháng gian khổ, được giáo dục, rèn luyện, bồi đắp cả về tư tưởng, ý chí, tinh thần, bản lĩnh, trách nhiệm, lý trí của người chiến sĩ cộng sản, với kinh nghiệm từng trải, nhiệt huyết của mình, cựu chiến binh luôn là hình mẫu lý tưởng về nhân cách cho thế hệ trẻ học tập, noi theo. Điều quan trọng là mỗi cựu chiến binh phải bằng sự gương mẫu của mình để truyền thụ kinh nghiệm, giáo dục con cháu, giáo dục thế hệ trẻ sống có lý tưởng, niềm tin và trách nhiệm đối với quê hương, đất nước. Khi mỗi cựu chiến binh giản dị trong lối sống, mực thước trong nói năng, ứng xử, đề cao trách nhiệm tham gia công việc của cộng đồng, thì đó chính là một cách truyền cảm hứng về lối sống tích cực cho thế hệ trẻ và cho xã hội.
Sau khi rời môi trường quân ngũ, các cựu chiến binh, cựu quân nhân trở về với cuộc sống đời thường. Môi trường xã hội bao giờ cũng đa dạng, phong phú hơn và phức tạp hơn so với môi trường quân ngũ. Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, trước sự tác động cả mặt thuận và mặt trái của thời đại công nghệ số, các luồng thông tin xã hội vừa đa chiều, vừa hỗn tạp. Trước “đại dương thông tin” mênh mông đó, đòi hỏi các cựu chiến binh, cựu quân nhân phải luôn tỉnh táo, sáng suốt để đủ khả năng nhận diện, phân biệt được những thông tin thật-giả, đúng-sai, tốt-xấu để tinh lọc, tiếp thụ, làm chủ được những thông tin tin cậy, chính xác, qua đó góp phần định hướng, tạo dựng niềm tin lành mạnh cho thế hệ trẻ.
Trong chế độ ta, tự do thông tin, tự do ngôn luận là một trong những quyền cơ bản của công dân. Là những người trải qua chiến đấu, rèn luyện, công tác trong quân ngũ và từng trải trong cuộc sống nên tiếng nói của cựu chiến binh, cựu quân nhân thường có "sức nặng" nhất định đối với cộng đồng, xã hội. Tuy vậy, việc thể hiện quyền bày tỏ, biểu đạt thông tin của cựu chiến binh cũng cần bảo đảm mực thước, phù hợp với đạo lý và pháp lý; tránh thông tin quá đà, nói năng thái quá hay góp ý, phản biện chưa thiện chí, thiếu tinh thần xây dựng. Vì thực tế cho thấy, một số cựu chiến binh tuy hăng hái, năng nổ, nhiệt tình, song chưa có phương pháp đóng góp ý kiến khéo léo, đúng mực nên có thể bị hiểu lầm, từ đó tự làm tổn thương hình ảnh của chính mình trong cộng đồng, đồng thời dễ bị “mang tiếng” là có thái độ công thần, tự cao tự đại.
Ít có hình ảnh nào đáng trân quý như hình ảnh cựu chiến binh trong xã hội, vì họ là đại diện của một lớp người tiêu biểu từng có những năm tháng hy sinh, cống hiến cho Tổ quốc và nhân dân. Tuy đã rời xa quân ngũ, buông súng trên vai, song các cựu chiến binh, cựu quân nhân không nên và cũng không bao giờ buông trách nhiệm với Tổ quốc và chế độ xã hội chủ nghĩa. Đó là việc làm thiết thực để giữ gìn hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ luôn tỏa sáng trong lòng nhân dân.
BẢO NHƯ