Phóng viên (PV): Đề nghị ông cho biết thực trạng việc quản lý, giám sát và xử lý tin đồn, tin giả trên mạng xã hội thời gian qua?

Ông Lê Quang Tự Do: Khoảng 10 năm gần đây, tin đồn, tin giả, tin xấu độc chủ yếu xuất hiện trên các nền tảng mạng xã hội xuyên biên giới như Facebook, YouTube, sau này thêm TikTok. Đặc điểm chung là ẩn danh hoặc do các tổ chức, cá nhân phản động chủ ý tung ra. Một số trường hợp người dân tung tin thất thiệt để "câu view", nhưng ngày càng ít.

Ông Lê Quang Tự Do. Ảnh: THÀNH AN

Quản lý các nền tảng xuyên biên giới rất khó vì họ không có pháp nhân tại Việt Nam, chủ yếu theo tiêu chuẩn cộng đồng của họ, ít tuân thủ pháp luật nước sở tại. Trong khi đó, nhiều quy định của ta chưa kịp cập nhật với tốc độ phát triển internet. Ví dụ, Nghị định số 72/2013/NĐ-CP ngày 15-7-2013 của Chính phủ về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên mạng đã trở nên lạc hậu. Thủ tục sửa đổi cũng gặp cản trở từ các tập đoàn xuyên biên giới và cả chính phủ các nước sở hữu nền tảng.

Ngoài ra, ý thức trách nhiệm của một bộ phận người dân còn hạn chế. Có người tung tin thất thiệt như máy bay rơi, vỡ đập, phong tỏa, tử vong hàng loạt trong dịch Covid-19 chỉ để gây chú ý. Trước năm 2018, các cơ quan quản lý chưa thật sự quan tâm và thiếu lực lượng chuyên trách, khiến tin giả mặc sức tung hoành. Những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đã chỉ đạo quyết liệt, ban hành nhiều biện pháp để khắc phục bất cập, tăng cường quản lý.

PV: Hệ thống pháp luật và chế tài hiện hành đã đủ mạnh để xử lý tin đồn, tin giả chưa, thưa ông?

Ông Lê Quang Tự Do: Chúng ta đã từng bước lấp các khoảng trống pháp lý. Hiện có 4 nhóm giải pháp tổng thể: Xây dựng lực lượng chuyên trách; bổ sung, hoàn thiện quy định pháp luật; buộc các nền tảng xuyên biên giới tuân thủ pháp luật Việt Nam; tuyên truyền nâng cao nhận thức người dân và xử lý nghiêm vi phạm.

Về hệ thống pháp luật và chế tài hiện hành, chúng ta có Luật An ninh mạng năm 2018; Nghị định số 27/2018/NĐ-CP của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 72/2013/NĐ-CP ngày 15-7-2013 của Chính phủ về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên mạng; Nghị định số 147/2024/NĐ-CP ngày 9-11-2024 của Chính phủ về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên mạng. Đồng thời, Chính phủ ban hành Nghị định số 70/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 181/2013/NĐ-CP ngày 14-11-2013 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Quảng cáo, trong đó chỉ tập trung về quảng cáo xuyên biên giới. Mới nhất, Quốc hội thông qua Luật số 75/2025/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo, trong đó bổ sung Điều 23 về quảng cáo trên mạng.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương đã xây dựng quy định về thương mại điện tử. Bộ Tài chính xây dựng quy định về thu thuế điện tử và đặc biệt là thu thuế xuyên biên giới. Nhờ vậy, quản lý không gian mạng chặt chẽ, đồng bộ hơn trước.

Về chế tài, xử phạt được sửa đổi, bổ sung kịp thời. Chính phủ ban hành Nghị định số 15/2020/NĐ-CP ngày 3-2-2020 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử; Nghị định số 38/2021/NĐ-CP ngày 29-3-2021 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo. Bộ Công an tăng cường xử lý hình sự đối với những trường hợp tung tin đồn sai sự thật, tin giả hoặc là xúc phạm danh dự dân tộc, tổ chức, cá nhân ở trên mạng... Qua đó, gửi một thông điệp rõ ràng: Lên mạng không còn là vô danh, mỗi người đều phải chịu trách nhiệm với hành vi của mình.

PV: Theo ông, các nền tảng mạng xã hội xuyên biên giới có trách nhiệm như thế nào trong việc gỡ bỏ, xử lý tin đồn, tin giả; kinh nghiệm quốc tế về vấn đề này như thế nào?

Ông Lê Quang Tự Do: Hiện 3 nền tảng chính là Facebook, YouTube, TikTok đều cam kết tuân thủ và đã phối hợp tốt hơn với cơ quan chức năng Việt Nam. Trên thế giới, khoảng 5-7 năm gần đây, nhiều nước bắt đầu siết chặt quản lý. Mỹ, EU ban hành luật xử lý tin giả; Singapore xử phạt rất nặng cả nền tảng lẫn cá nhân tung tin giả.

Điều này cho thấy Việt Nam không phải ngoại lệ, mà là xu thế toàn cầu. Khi đời sống con người dịch chuyển mạnh lên môi trường mạng thì quản lý, điều chỉnh hành vi là tất yếu. Vì vậy, luận điệu cho rằng Việt Nam tăng cường quản lý mạng, hạn chế tự do là hoàn toàn sai trái. Thực chất, thanh lọc không gian mạng để tạo môi trường an toàn, hữu ích chính là bảo vệ tự do và quyền lợi chính đáng của người dân.

PV: Làm thế nào để vừa xử lý nghiêm tin đồn, tin giả, vừa bảo đảm quyền tự do ngôn luận và quyền tiếp cận thông tin chính đáng của người dân, thưa ông?

Ông Lê Quang Tự Do: Phải khẳng định, Chính phủ và các cơ quan chức năng ở Việt Nam chỉ tập trung xử lý thông tin vi phạm pháp luật trên không gian mạng, hoàn toàn không ảnh hưởng gì đến quyền tự do ngôn luận và quyền tiếp cận thông tin chính đáng của người dân.

Chúng ta chống tin đồn thất thiệt, tin giả, chống tin xấu độc để xây dựng một không gian mạng lành mạnh, an toàn và hữu ích cho người dân, điều đó là cần thiết. Chính phủ phát triển internet, tạo mọi điều kiện phát triển các ứng dụng để người dân chuyển đổi số, thậm chí Việt Nam tuy còn nhiều khó khăn nhưng vẫn đẩy mạnh các ứng dụng, đầu tư vào việc triển khai 5G trên toàn quốc. Điều đó làm cho tốc độ internet tốt lên, cao hơn để người dân sử dụng; đầu tư vào các chuyển đổi số, dịch vụ công để người dân lên mạng sử dụng.

Như vậy, chúng ta bài trừ những cái xấu để xây dựng một môi trường mạng lành mạnh mà không hạn chế quyền tự do ngôn luận, không hạn chế quyền tiếp cận thông tin của người dân.

PV: Ông có thể chia sẻ một số giải pháp trọng tâm trong thời gian tới để kiểm soát, giảm và ngăn chặn tin đồn, tin giả?

Ông Lê Quang Tự Do: Giải pháp trọng tâm đầu tiên là tiếp tục hoàn thiện các văn bản, quy định pháp luật. Vì sự phát triển của internet giờ đây tính theo tháng, theo ngày, không phải theo năm nữa nên cần cập nhật, bổ sung ngay những quy định mới.

Thứ hai, củng cố lực lượng chuyên trách và xây dựng một thế trận rộng khắp gọi là “thế trận trên không gian mạng”. Cần kết hợp giữa “thế trận quản lý” với các lực lượng chuyên trách của hệ thống chính trị, các cơ quan thông tấn, báo chí và "tai mắt" của nhân dân. Tất cả cùng giám sát trên không gian mạng, như vậy mới kịp thời phát hiện được những nội dung vi phạm để ngăn chặn, bóc gỡ, cảnh tỉnh, xử lý răn đe. Những năm gần đây, chúng ta thực hiện rất hiệu quả sự phối hợp này.

Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử đã tham mưu để xây dựng các kênh tiếp nhận phản ánh của người dân về những nội dung xấu độc trên không gian mạng, thiết lập đường dây nóng, xây dựng website phòng, chống tin giả, thông tin xấu độc. Chúng ta kết hợp cả 3 lực lượng báo chí, nhân dân và các cơ quan chủ lực mới đủ sức giám sát không gian mạng.

Chúng ta phải phân định rõ trách nhiệm của cả hệ thống chính trị trong quản lý không gian mạng. Vì bây giờ tất cả hoạt động của người dân và cơ quan nhà nước, hệ thống chính trị đều dịch chuyển lên không gian mạng nên tất cả đều phải có trách nhiệm.

Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cần nghiên cứu, đầu tư các phương tiện công cụ kỹ thuật để giám sát không gian mạng được kịp thời và hiệu quả hơn. Việc này, nhiều nước đầu tư rất mạnh vì họ xem đó là an ninh quốc gia. Chúng ta muốn giữ được chủ quyền trên không gian mạng thì bắt buộc phải có các công cụ và phương tiện kỹ thuật để giám sát và xử lý.

Một giải pháp hết sức quan trọng là tiếp tục tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân, tạo sức đề kháng. Trong đó, cần thay đổi nhận thức của người dân về trách nhiệm của mình với những hành vi và nội dung đăng tải trên không gian mạng. Nâng cao nhận thức cho người dân để tự lọc những nội dung sai sự thật hoặc lừa đảo.

Chúng ta tiếp tục duy trì áp lực đấu tranh để các nền tảng xuyên biên giới phải tuân thủ pháp luật Việt Nam ở mức ngày càng cao hơn, để không gian mạng trong sạch hơn.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

Nhóm phóng viên Văn hóa (thực hiện)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng xem các tin, bài liên quan.