Sư đoàn 3-Sao Vàng là đơn vị chủ lực của Bộ, thành lập ngày 2-9-1965, tại huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định, hoạt động trên chiến trường Khu 5 (chủ yếu là các tỉnh: Bình Định, Quảng Ngãi và Gia Lai), do Bộ tư lệnh Quân khu 5 trực tiếp chỉ huy. Trong những năm chiến đấu ở chiến trường miền Nam (1965-1975), cùng với thắng lợi và vinh quang, sư đoàn cũng phải chịu những tổn thất không nhỏ: Hơn một vạn tám nghìn cán bộ, chiến sĩ đã anh dũng hy sinh (nếu tính cả trong chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc thì sư đoàn có hơn 22.000 liệt sĩ).

Sau chiến thắng năm 1975, sư đoàn nhận lệnh ra bảo vệ biên giới phía Bắc. Trong nhiều việc phải làm lúc bấy giờ, có một việc quan trọng là bàn giao danh sách liệt sĩ của sư đoàn cho các địa phương. Việc làm này đòi hỏi cụ thể, tỉ mỉ, mất nhiều thời gian, nhưng nhiệm vụ bảo vệ biên giới cấp bách nên việc bàn giao lúc ấy chỉ được tiến hành qua sổ sách lưu trữ; trong khi sự hy sinh của bộ đội trên chiến trường hết sức đa dạng; cán bộ không thể đến được từng nơi, từng chỗ để bàn giao. Đặc biệt, một số “Sổ danh sách liệt sĩ” bị thất lạc do bom đạn hoặc thiên tai…, không còn cơ sở để giao nhận.

Những năm qua, nhu cầu tìm kiếm hài cốt liệt sĩ của các thân nhân ngày một tăng, nhất là thân nhân liệt sĩ quê ở miền Bắc. Từng là cán bộ, chiến sĩ của sư đoàn, một thời cùng chia sẻ gian khổ, khó khăn, nay đang sinh sống tại tỉnh Bình Định, anh chị em đã chứng kiến những nỗi đau, nỗi thất vọng của bao gia đình phải đi lại nhiều lần, nhiều năm kiên trì tìm hài cốt người thân. Các CCB Sư đoàn 3-Sao Vàng ở tỉnh Bình Định đã bàn với nhau thành lập một bộ phận có chức năng tương tự “đội tìm kiếm hài cốt liệt sĩ”, nhưng ở đây, các thành viên là những CCB của sư đoàn rất có tâm huyết và hoàn toàn tự nguyện vì nghĩa tình đồng đội.

“Nhóm Nghĩa tình đồng đội” gồm 15 thành viên, do Thượng tá Nguyễn Xuân Hòa, nguyên Trưởng tiểu ban Cán bộ Trung đoàn 2, Sư đoàn 3-Sao Vàng làm Trưởng nhóm và 3 Phó trưởng nhóm: Nguyễn Bá Phụng, Anh hùng LLVT nhân dân, nguyên Trung đội trưởng vận tải của trung đoàn; Nguyễn Hồng Phấn, nguyên dược sĩ Bệnh xá Sư đoàn 3; Lê Văn Nam, nguyên Trưởng tiểu ban Trinh sát Trung đoàn 2. Cuối năm 2013, đồng chí Hòa qua đời, đồng chí Phụng làm Trưởng nhóm.

Công việc của nhóm là tiến hành khảo sát, tìm kiếm, xác minh, lập danh sách liệt sĩ của sư đoàn đang nằm rải rác ở các nơi chưa được đưa vào nghĩa trang, thông qua phát hiện của CCB và nhân dân các huyện, xã. Tiếp đó, làm tờ trình báo cáo Sở Lao động-Thương binh và Xã hội tỉnh kiểm tra và triển khai thực hiện việc quy tập hài cốt liệt sĩ vào các nghĩa trang; đồng thời báo cho thân nhân (nếu biết danh tính và địa chỉ liệt sĩ).

Nhóm còn đi thực địa, lập danh sách toàn bộ liệt sĩ Sư đoàn 3-Sao Vàng hiện có ở các nghĩa trang liệt sĩ trong tỉnh, thông báo cho các địa phương, phục vụ cho các thân nhân liệt sĩ có nhu cầu tìm kiếm hoặc hồi hương hài cốt liệt sĩ, giảm thời gian đi lại và tốn kém. Nhóm cũng phối hợp với các huyện, xã có sai sót trong quy tập hài cốt liệt sĩ để tiến hành chỉnh sửa, khắc phục. Nhóm phấn đấu trong năm 2017 sẽ cơ bản kết thúc công việc. Từ ngày thành lập đến nay, nhóm đã phát hiện được 619 phần mộ liệt sĩ chưa được đưa vào nghĩa trang, phối hợp với các địa phương đưa vào nghĩa trang 64 hài cốt liệt sĩ, phối hợp với các gia đình liệt sĩ đưa 13 hài cốt liệt sĩ về quê. Những kết quả đó đã được UBND tỉnh Bình Định đánh giá cao.

Đến nay, số lượng hội viên của nhóm có 35 người, hầu hết ở tuổi 70, nhưng vẫn tận tụy làm việc. Trưởng nhóm Nguyễn Bá Phụng (72 tuổi) chia sẻ: "Anh chị em chúng tôi dù tuổi cao, nhưng ai cũng xác định còn sống ngày nào thì sẽ vẫn tiếp tục công việc này, ai không đi được thì cung cấp thông tin, chỉ dẫn nơi tìm kiếm…".

Đại tá, Cựu chiến binh NGUYỄN VĂN TÍCH