Đây được coi là giải pháp đột phá thẳng vào khâu yếu. Lâu nay công tác truyền thông từ giai đoạn xây dựng chính sách vẫn còn nhiều hạn chế. Do dư luận xã hội chưa hiểu nội dung chính sách nên chưa đồng thuận, dẫn tới “tuổi thọ” của một số chính sách không cao, thậm chí có chính sách được ban hành nhưng không thể thực hiện.
Khoảng trống truyền thông
Theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) khi được xây dựng, ban hành phải bảo đảm tính minh bạch, công khai, dân chủ trong quá trình tiếp nhận, phản hồi ý kiến, kiến nghị của cơ quan, tổ chức. Việc lấy ý kiến với dự thảo là yêu cầu bắt buộc trong quá trình xây dựng VBQPPL. Tuy nhiên, việc lấy ý kiến nhân dân, nhất là những đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của chính sách, về những chính sách từ trong quá trình soạn thảo chưa thực sự được chú trọng, dẫn tới việc thực hiện quy định của Luật Ban hành VBQPPL trong giai đoạn này chưa thực sự hiệu quả.
Theo Vụ trưởng Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật (Bộ Tư pháp) Lê Vệ Quốc: Thời gian qua, bên cạnh kết quả tích cực đã đạt được, hoạt động truyền thông dự thảo chính sách chưa được triển khai đồng bộ, hiệu quả. Việc lấy ý kiến đề nghị xây dựng chính sách và dự thảo VBQPPL chủ yếu thực hiện thông qua đăng tải trên cổng/trang thông tin điện tử của bộ, ngành, địa phương, hiệu quả rất hạn chế. Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật chưa thực sự gắn kết chặt chẽ với công tác xây dựng pháp luật, chủ yếu thực hiện phổ biến, tuyên truyền đối với các VBQPPL đã được ban hành. Thực tiễn này đã và đang tạo ra khoảng trống đối với hoạt động truyền thông các dự thảo chính sách, ảnh hưởng đến chất lượng soạn thảo VBQPPL, hiệu lực, hiệu quả thực thi chính sách sau khi được ban hành. Một số VBQPPL mặc dù đã thực hiện xong quy trình xây dựng dự thảo nhưng không được ban hành do chất lượng soạn thảo và tính đồng thuận xã hội hạn chế. Có VBQPPL do chưa thực hiện truyền thông định hướng, dẫn dắt từ khâu soạn thảo nên ngay sau khi được ban hành đã xuất hiện ý kiến trái chiều, phản ứng chính sách từ cộng đồng xã hội.
Việc Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 407/QĐ-TTg ngày 30-3-2022 có ý nghĩa rất quan trọng nhằm đáp ứng xây dựng hệ thống pháp luật đầy đủ, kịp thời, đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định, lấy quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp làm trọng tâm trong quá trình xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam hiện nay. Nội dung của đề án cũng phù hợp với chủ trương “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng" tại Văn kiện Đại hội XIII của Đảng và yêu cầu đổi mới công tác phổ biến, giáo dục pháp luật-khâu đầu tiên của quá trình tổ chức thi hành, đưa pháp luật vào cuộc sống, trong đó bảo đảm gắn kết chặt chẽ với công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật.
Cần sự đồng hành của báo chí
Trong phiên họp chuyên đề xây dựng pháp luật đầu tiên của Chính phủ nhiệm kỳ mới, Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu triển khai các khâu trong quá trình xây dựng, hoàn thiện pháp luật một cách kỹ lưỡng, chú trọng huy động trí tuệ tập thể, tổ chức các hội thảo, lấy ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học, những người hoạt động thực tiễn, các đối tượng tác động, người dân và doanh nghiệp, phát huy dân chủ, lắng nghe ý kiến nhiều chiều, các ý kiến phản biện để có luận cứ phong phú hơn, tạo đồng thuận trong xây dựng và thực thi pháp luật. Với những vấn đề mới, khó, nhạy cảm, còn ý kiến khác nhau, cần làm tốt công tác truyền thông trước, trong và sau khi các chính sách được ban hành.
Ngay khi bắt đầu nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng đặc biệt coi trọng việc “chuẩn bị từ sớm, từ xa” cho các dự án luật, dự thảo nghị quyết theo chương trình xây dựng luật, pháp luật mà Quốc hội đã ban hành và theo Chương trình hành động của Đảng đoàn Quốc hội thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, trong đó có 107 nhiệm vụ lập pháp cụ thể; nhấn mạnh yêu cầu chú trọng công tác đánh giá tác động, truyền thông công tác xây dựng pháp luật để huy động trí tuệ của nhân dân, các chuyên gia, nhà nghiên cứu...
Như vậy, tinh thần “chuẩn bị từ sớm, từ xa” trong công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế là chủ trương nhất quán của lãnh đạo Đảng, Nhà nước và các cơ quan hữu quan. Đề án ban hành theo Quyết định 407/QĐ-TTg là bước cụ thể hóa, triển khai thực hiện chủ trương nhất quán ấy.
Để triển khai thực hiện đề án, nhiều chuyên gia cho rằng cần có sự chủ động của các cơ quan chịu trách nhiệm soạn thảo chính sách trong việc cung cấp thông tin cho người dân, doanh nghiệp, đối tượng chịu sự tác động của chính sách qua các phương tiện truyền thông, đặc biệt qua các cơ quan báo chí. Các cơ quan báo chí cũng cần chủ động và coi trọng công tác truyền thông về các dự thảo chính sách có tác động lớn đến xã hội. Khi cả cơ quan chủ trì soạn thảo và các cơ quan báo chí cùng chủ động vào cuộc và thực tâm coi trọng công tác truyền thông dự thảo chính sách, thì mới thu hút sự chú ý của người dân, dư luận xã hội. Thực tế thời gian qua cho thấy, các dự thảo chính sách khi có sự vào cuộc truyền thông của các cơ quan báo chí thì hiệu quả đạt được rất lớn. Phương án sửa đổi Luật Nhà ở theo đề xuất của Bộ Xây dựng, trong đó đề xuất quy định thời hạn sử dụng căn hộ chung cư từ 50 năm đến 70 năm là ví dụ điển hình. Sự vào cuộc của các cơ quan báo chí tạo ra hiệu ứng rộng rãi trong xã hội, vì vấn đề này tác động trực tiếp tới không chỉ người sở hữu căn hộ chung cư, mà còn tới cả các doanh nghiệp xây dựng, kinh doanh căn hộ chung cư, xi măng, sắt thép...
Các chuyên gia hy vọng việc làm tốt truyền thông chính sách sẽ hạn chế tối đa những trường hợp chính sách vừa ban hành ra đã bị dư luận phản ứng, phải thu hồi, hủy bỏ.
CHIẾN THẮNG