Rút ngắn đường đi cho nông nghiệp Việt Nam

QĐND - Từng là Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Bắc Kạn, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tây (cũ) và hiện là Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương, TS Nguyễn Xuân Cường, Ủy viên Trung ương Đảng là người có nhiều kinh nghiệm, tâm huyết với mảng nông nghiệp, nông thôn. Nhân dịp năm mới Ất Mùi, đồng chí đã có những chia sẻ với Báo Quân đội nhân dân về hướng đi, chìa khóa để rút ngắn con đường phát triển của nông nghiệp Việt Nam...

TS Nguyễn Xuân Cường.

“Được mùa” toàn diện

Phóng viên (PV): Với tư cách là Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương, đồng chí có đánh giá gì về kết quả nông nghiệp của chúng ta năm qua?

TS Nguyễn Xuân Cường: Năm 2014, bằng sự nỗ lực vượt bậc, nông nghiệp, nông thôn nước ta đã đạt được những kết quả to lớn, thể hiện trên các phương diện:

Thứ nhất, tốc độ tăng trưởng GDP của ngành đạt 3,31% , đây là kết quả đạt được cao nhất trong 4 năm gần đây.

Thứ hai, thắng lợi năm nay khá đồng bộ trên cả ba khu vực. Trong nông nghiệp thì cây lương thực được mùa cả 3 vụ, cả 3 miền và cả 2 cây là ngô và lúa. Sản lượng lương thực lần đầu tiên vượt ngưỡng 50 triệu tấn. Trong lâm nghiệp, cũng có những bước chuyển dịch rõ nét cả về trồng rừng mới, quản lý và chế biến gỗ xuất khẩu. Đây là năm đầu tiên sản phẩm đồ gỗ cán đích xuất khẩu 6,5 tỷ USD. Về thủy sản, cũng được mùa ở cả đánh bắt và nuôi trồng. Đặc biệt, chúng ta đã khống chế được bệnh hoại tử trên con tôm, riêng tốc độ gia tăng của con tôm là 20%. Giá trị thủy sản xuất khẩu cũng lần đầu tiên cán đích 8 tỷ USD.

Thứ ba, chúng ta có hơn 10 mặt hàng nông-lâm-thủy sản xuất khẩu đạt mức hơn 1 tỷ USD, đưa tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành đã đạt xấp xỉ 31 tỷ USD, thặng dư tuyệt đối đạt hơn 10 tỷ USD. Đây là một kết quả cao, góp phần cân đối kinh tế vĩ mô trong hoàn cảnh nền kinh tế còn gặp nhiều khó khăn.

PV: Theo đồng chí, vai trò điều hành của ngành nông nghiệp để tháo gỡ khó khăn thời gian qua được thể hiện ra sao?

TS Nguyễn Xuân Cường: Trong ba năm qua, ngành nông nghiệp đã tham mưu cho Chính phủ ban hành nhiều chính sách cho nông nghiệp, nông thôn, nông dân. Có thể kể đến chùm chính sách như: Quyết định 899/QĐ-TTg năm 2013 phê duyệt Đề án “Tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững”; Quyết định 62/2013/QĐ-TTg về Chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản, xây dựng cánh đồng lớn; Nghị định 67/2014/NĐ-CP về một số chính sách phát triển thủy sản;Nghị định 210/2013/NĐ-CP về chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn; Quyết định số 800/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010-2020; Quyết định 491/2008/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành Bộ tiêu chí quốc gia NTM; Nghị định số 41/2010/NĐ-CP của Chính phủ về “Chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn... Hệ thống chính sách đó, cùng với sự chỉ đạo tập trung quyết liệt đã góp phần quan trọng giúp cho nông nghiệp vượt qua khó khăn.

5 “nút thắt” cần tháo gỡ

PV: Bên cạnh những kết quả trên, khu vực nông nghiệp cũng còn có những hạn chế, đồng chí nhìn nhận vấn đề này như thế nào?

TS Nguyễn Xuân Cường: Thứ nhất, về tổng thể sản xuất nông nghiệp nước ta vẫn dựa trên nền tảng sản xuất quy mô hộ nhỏ lẻ dẫn đến năng suất lao động, hiệu quả kinh tế không cao, thu nhập người nông dân so với các khu vực khác và so với tiềm năng vẫn còn ở mức thấp.

Thứ hai, thị trường tiêu thụ nông sản vẫn còn rất nhiều thách thức dù rất rộng mở qua quá trình hội nhập, vẫn còn tiêu thụ nông sản thô là chính, đây đó sản xuất thừa không tiêu thụ được.

Thứ ba, khâu tổ chức sản xuất có hai thành tố hạt nhân quan trọng đó là doanh nghiệp và hợp tác xã đều còn yếu. Mới chỉ có 6% số doanh nghiệp đầu tư vào khu vực này; số hợp tác xã tổ chức theo mô hình kiểu mới hoạt động hiệu quả cũng chưa nhiều, hạn chế liên kết trong sản xuất.

Thứ tư, lâm nghiệp có tiềm năng thế mạnh với ¾ là núi đồi với 14 triệu héc-ta rừng, trong đó có 8 triệu héc-ta rừng sản xuất nhưng khai thác tiềm năng này chưa tốt. Mặc dù giá trị xuất khẩu năm vừa qua đạt 6,5 tỷ USD, song so với tiềm năng còn ở mức rất thấp. Năng suất trồng rừng Việt Nam mới chỉ bằng 1/3 so với thế giới. Năng suất chế biến gỗ hiện hiệu quả chỉ bằng 40% Phi-líp-pin, 20% của châu Âu...

Thứ năm, diễn biến của biến đổi khí hậu diễn ra nhanh và hết sức phức tạp, nhất là vùng Đồng bằng sông Cửu Long, kết quả ứng phó với biến đổi khí hậu chưa đạt được như chúng ta mong muốn.

PV: Để ngành nông nghiệp tăng tốc hơn nữa trong năm 2015, chúng ta cần lưu ý những vấn đề gì?

TS Nguyễn Xuân Cường: Thứ nhất, như tôi đã nói, nền nông nghiệp hiện nay vẫn dựa trên nền tảng của sản xuất hộ với quy mô nhỏ lẻ. Do đó, điều căn cốt đầu tiên là phải tập trung thực hiện các nhiệm vụ, các đề án về tái cơ cấu nông nghiệp. Các địa phương phải tập trung vào tái cơ cấu, tổ chức lại nền nông nghiệp của nước ta theo hướng sản xuất hàng hóa theo chuỗi giá trị.

Thứ hai, cần tiếp tục rà soát về thể chế, về chính sách để khơi dậy tiềm lực của khu vực này. Trong đó: Một là doanh nghiệp, làm sao có được những chính sách đủ hấp dẫn, phân rõ những vùng miền có lợi thế khác nhau, để có thể thu hút được nhiều doanh nghiệp vào khu vực nông nghiệp. Hai là, trong tổ chức sản xuất phải củng cố, phát triển HTX mới, theo Luật HTX 2012, xây dựng các chuỗi liên kết thì nguồn lực mới được khai thông.

Thứ ba, năm 2014 có điểm rất đáng chú ý: Miền Trung mùa mưa kết thúc sớm, Đồng bằng sông Cửu Long mất mùa nước nổi. Hai hiện tượng này đặt ra ngay từ bây giờ phải chú ý khắc phục khả năng mặn xâm nhập rất lớn ở Đồng bằng sông Cửu Long, chống hạn cho Đồng bằng sông Cửu Long, Tây Nguyên và miền Trung ở vụ xuân, thậm chí cho đến cả vụ hè.

Thêm một vấn đề nữa trong năm 2015, chúng ta hội nhập sâu rộng, toàn diện vào nền kinh tế toàn cầu, cụ thể là một loạt các Hiệp định FTA sẽ ký kết và có hiệu lực, hình thành Cộng đồng kinh tế ASEAN.

Như vậy, nhìn ở góc độ cơ hội thì thị trường mở ra, nhưng nhìn từ góc độ thách thức nếu không chuẩn bị tốt thì chúng ta chưa chắc đã chiến thắng, thậm chí bị xâm lấn ngay ở thị trường nội địa. Chúng ta phải có những giải pháp đồng bộ thông suốt, hạn chế đến mức thấp nhất mặt trái của hội nhập đặt ra.

PV: Xin cảm ơn đồng chí!