Tuy nhiên, việc quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT lại gặp nhiều khó khăn do môi trường kinh doanh là thông qua internet, từ đó tạo ra thách thức không nhỏ đối với cơ quan quản lý.

Kiểm soát hoạt động kinh tế phát sinh

Đại dịch Covid-19 diễn ra đã làm thay đổi nhanh chóng xu thế tiêu dùng và phương thức kinh doanh từ truyền thống sang hình thức thương mại điện tử. Đến nay, rất nhiều giao dịch, hàng hóa, dịch vụ được người dân thực hiện thông qua hình thức thương mại điện tử. Với lợi thế người mua không phải mất thời gian đi ra trực tiếp cửa hàng để mua sắm; người bán hàng không tốn tiền thuê mặt bằng làm cửa hàng trưng bày mẫu mã sản phẩm, do đó giá thành hàng hóa rẻ hơn so với hình thức kinh doanh truyền thống. Nhiều bạn trẻ khởi nghiệp bằng thương mại điện tử và đạt doanh thu hàng trăm triệu đồng mỗi tháng.

Theo số liệu từ Sách trắng Thương mại điện tử Việt Nam năm 2022 của Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), Việt Nam có 75% người dân sử dụng internet, trong đó 74,8% người dùng internet tham gia mua sắm trực tuyến. Những loại hàng hóa, dịch vụ được người dân lựa chọn mua sắm trực tuyến nhiều nhất gồm: Quần áo, giày dép, mỹ phẩm, thiết bị đồ dùng gia đình, đồ công nghệ và điện tử; sách, hoa, quà tặng, thực phẩm... Điện thoại di động thường được người dân sử dụng để đặt hàng trực tuyến (chiếm 91%). Tăng trưởng thương mại điện tử Việt Nam được dự báo sẽ tiếp tục bùng nổ trong những năm tới và sẽ cán mốc 39 tỷ USD vào năm 2025, đứng thứ 2 sau Indonesia (104 tỷ USD), ngang bằng Singapore. Tổng doanh thu kinh tế internet Việt Nam đến năm 2025 dự báo đạt mức 57 tỷ USD, chỉ đứng sau Indonesia.

leftcenterrightdel
Cán bộ Cục thuế TP Hà Nội hướng dẫn thủ tục hành chính thuế cho người nộp thuế. Ảnh: MAI LAN 

Rất nhiều tổ chức, cá nhân ở trong và ngoài nước kinh doanh qua hình thức thương mại điện tử tại Việt Nam đạt doanh thu không nhỏ nhưng lại không hoặc chưa hề kê khai, tính thuế và thực hiện nghĩa vụ thuế với ngân sách nhà nước. Như việc hàng trăm nghìn tài khoản Facebook có giao dịch, kinh doanh thương mại điện tử nhưng số tài khoản có đăng ký và được cấp mã số thuế chỉ chiếm tỷ lệ rất ít. Điều này dẫn tới việc kê khai nộp thuế, số thuế thu được hằng năm từ những đối tượng này rất khiêm tốn, gây thất thu không nhỏ cho ngành thuế nước ta.

Hơn 68.000 tổ chức, cá nhân đăng ký trên sàn thương mại điện tử 

GS, TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính-Ngân sách Quốc hội, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế quốc dân đánh giá, cần củng cố về mặt pháp lý để bảo đảm đầy đủ các cơ sở pháp lý thực hiện những biện pháp quản lý thuế. Mặt khác, trong những giao dịch hàng hóa thông thường người nộp thuế, người chịu thuế xuất hiện tại nơi quản lý thuế. Tuy nhiên, với những giao dịch trên không gian mạng nhất là giao dịch xuyên biên giới thì người nộp thuế không xuất hiện ở đây. Do đó, việc quản lý ở đây không phải là quản lý những con người tham gia vào giao dịch mà là quản lý hoạt động kinh tế phát sinh trên thực tế. Bởi vậy cần phải có khuôn khổ pháp lý để thực thi công tác quản lý nhằm bảo đảm sự đồng bộ giữa pháp luật trong nước và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Khoản 4, Điều 98, Luật Quản lý thuế số 38 quy định, cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan đến người nộp thuế có trách nhiệm cung cấp thông tin bằng văn bản hoặc dữ liệu điện tử người nộp thuế theo yêu cầu của cơ quan quản lý thuế. Tuy nhiên, do khối lượng thông tin cung cấp rất lớn, trong khi cách thức cung cấp thông tin mới chỉ được thực hiện theo hình thức thủ công; các mẫu biểu yêu cầu cung cấp thông tin lại không thống nhất giữa các cơ quan thuế... dẫn đến tình trạng các sàn giao dịch TMĐT đang phải cung cấp thông tin theo yêu cầu khác nhau của từng cơ quan thuế.

Để giải quyết những khó khăn trên đối với các sàn giao dịch TMĐT, Tổng cục Thuế đã chính thức vận hành Cổng thông tin TMĐT từ ngày 15-12-2022 để tiếp nhận thông tin từ các sàn giao dịch TMĐT. Bà Nguyễn Thị Lan Anh, Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh và cá nhân (Tổng cục Thuế) thông tin, đến nay Tổng cục Thuế đã triển khai đồng bộ công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế đối với hoạt động TMĐT, kinh doanh trên nền tảng số. Tổng cục Thuế cũng đã khai trương Cổng thông tin điện tử dành cho nhà cung cấp nước ngoài nhằm hiện đại hóa công tác quản lý thuế, hỗ trợ các nhà cung cấp nước ngoài đăng ký, kê khai, nộp thuế tại Việt Nam; đồng thời thiết kế chức năng khai thuế, nộp thuế trực tuyến trên Cổng dữ liệu thông tin TMĐT và liên kết với các sàn giao dịch TMĐT.

Theo Tổng cục Thuế, tính đến ngày 6-2-2023 đã có 258 sàn TMĐT cung cấp thông tin trên Cổng thông tin TMĐT của Tổng cục Thuế gồm các sàn lớn như: Shopee, Lazada, Sendo, chưa bao gồm Tiki. Dữ liệu khai thác được từ Cổng thông tin TMĐT tại quý IV-2022 cho thấy: Tổng số tổ chức trong nước đăng ký bán hàng trên sàn TMĐT là 14.875; tổng số tổ chức nước ngoài đăng ký bán hàng trên sàn là 8; tổng số cá nhân trong nước đăng ký bán hàng trên sàn là 53.208; tổng số cá nhân nước ngoài đăng ký bán hàng trên sàn là 4. Như vậy, đã có hơn 68.000 tổ chức, cá nhân đăng ký bán hàng trên sàn TMĐT với số lượt giao dịch trên sàn TMĐT là 14.503.719; tổng giá trị giao dịch khoảng 4.500 tỷ đồng.

Thời gian tới, Tổng cục Thuế tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hỗ trợ các tổ chức là chủ sở hữu sàn giao dịch TMĐT thực hiện việc cung cấp thông tin trong quý I-2023 và các quý tiếp theo theo quy định, bảo đảm kịp thời, đầy đủ thông tin, không phát sinh vướng mắc. Tuyên truyền để hỗ trợ người nộp thuế là các sàn giao dịch TMĐT thực hiện việc khai thay, nộp thay cá nhân kinh doanh thông qua sàn TMĐT theo ủy quyền pháp luật dân sự. Từ những thông tin về các tổ chức, cá nhân kinh doanh trên sàn giao dịch TMĐT do sàn cung cấp trên Cổng thông tin TMĐT, cơ quan thuế sẽ khai thác thông tin về hoạt động kinh doanh thông qua sàn của các tổ chức, cá nhân và thực hiện rà soát đưa vào diện quản lý, yêu cầu kê khai phù hợp thực tế, điều chỉnh doanh thu hoặc xử lý truy thu nếu phát hiện có hành vi trốn thuế. 

GS, TS Hoàng Văn Cường lưu ý, khi thu thuế trên nền tảng số thì cần bảo đảm việc thu đúng đối tượng, tránh tình trạng trốn thuế, mất bình đẳng giữa những người kinh doanh ở các lĩnh vực truyền thống phải nộp thuế, trong khi người kinh doanh thông qua mạng, nền tảng số lại trốn thuế. Bên cạnh đó, trong hợp tác quốc tế, các nước cần bắt tay với nhau để tránh chuyển giá, chuyển thuế, tránh tình trạng các quốc gia cho thuế thấp xuống để trốn thuế. 

Cùng với đó, Tổng cục Thuế tiếp tục phối hợp với Bộ Công thương để trao đổi thông tin thường xuyên về danh sách các website/ứng dụng cung cấp dịch vụ TMĐT nhằm hỗ trợ kịp thời cho các doanh nghiệp là chủ sở hữu sàn giao dịch TMĐT trong việc cung cấp thông tin theo quy định. Cơ quan thuế sẽ xây dựng mô hình quản lý rủi ro đối với tổ chức, cá nhân bán hàng trên sàn TMĐT, áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để xử lý dữ liệu lớn, đưa ra các cảnh báo đối với trường hợp có rủi ro về thuế.

NGUYỄN ANH VIỆT